اردو
اردو | |
---|---|
مقامی | پاکستان، بھارت |
علاقہ | اسلام آباد، کراچی ڈویژن (پاکستان)، دہلی، اتر پردیش، جھاڑ کھنڈ، مغربی بنگال، تلنگانہ (بھارت)، مقبوضہ تے آزاد جموں و کشمیر |
ہند یورپی زباناں
| |
فارسی عربی رسم الخط | |
رسمی حیثیت | |
منظم از | پاکستان تے آزاد جموں و کشمیر دی قومی زبان، بھارت دی جزوی سرکاری زبان، مقبوضہ کشمیر دی سرکاری زبان |
زبان دے کوڈ | |
آیزو 639-3 | – |
گلوٹولاگ | urdu1245 [١] |
اردو پاکستان دی قومی زبان ہے۔ اے انگریزی دے نال پاکستان دی دفتری تے سرکاری زبان وی ہے۔ ایندے علاوہ بھارت دے کئی سرکاری زباناں وچوں ہک اردو وی ہے۔ اے زبان آزاد کشمیر ریاست دی وی قومی زبان اے۔ سرائیکی وسیب دی سابقہ ریاست بہاولپور دی سرکاری تے دفتری زبان اردو ہئی۔ بھارت دی ریاست یوپی وچ ست زباناں ٻولیاں ویندیاں ہن، کھڑی ٻولی، برج بھاشا، قنوجی، اودھی، بھوج پوری ، بندیلی تے باگھیلی۔ کھڑی ٻولی سہارن پور، مظفرنگر، بجنور، میرٹھ، بھاگ پٹ، رام پور ، جوتیباپھول نگر تے غازی آباد دے ضلعیاں وچ ہے، ہیں کھڑی ٻولی دا ٻیا ناں اردو یا ہندی ہے، باقی زباناں برج، قنوجی ،اودھی،بھوجپوری، بندیلی تے باگھیلی اردو تے ہندی کنوں ٻہوں مختلف تے وکھریاں زباناں ہن۔ دلی وچ ہریانوی تے کھڑی ٻولی ہے، لکھنؤ وچ اودھی زبان ہے۔ ہریانہ وچ ہریانوی تے راجھستان وچ راجھستانی زبان ہے۔ علی گڑھ تے آگرہ وچ برج بھاشا ہے.دلی وچ کھڑی تے ہریانوی زبان ہے۔ دلی کنوں علی گڑھ دا پندھ 138 کلومیٹر ہے۔
علی گڑھ دی زبان برج بھاشا ہے۔ علی گڑھ کنوں قنوج 214 کلومیٹر تے زبان قنوجی ہے۔ قنوج کنوں لکھنؤ 125 کلومیٹر دور ہے تے لکھنؤ دی زبان اودھی ہے۔ دلی کنوں لکھنؤ دا کل پندھ 500 کلومیٹر ہے۔ہریانوی دے پنج لہجے ہن: باگڑی،بانگڑو،دیسوالی، میواتی تے ہریانوی۔ باگڑی دی آبادی اٹھ لکھ ، مارواڑی چھیونجھہ لکھ ، میواتی دی آبادی چھی لکھ تے ہریانوی دی آبادی اسی لکھ، ہے۔۔۔ برج بھاشا دے ست لہجے ہن،اودھی دے اٹھ لہجے ہن۔کھڑی بولی دے پنج لہجے ہن: وجیگا، سپیرا، دیہاتی، ہندوستانی تے کھڑی بولی۔ ہیں چھیکڑی لہجے کھڑی بولی دا ݙوجھا ناں ہندی ہے۔ تے اردو ہیں ہندی دا ݙوجھا روپ ہے۔پاکستان وچ ایں زبان کوں قومی زبان دا درجہ حاصل ہے۔
اردو زبان دی ابتداء
لکھوبقول حافظ محمود شیرانی دے مطابق اردو زبان دی ابتداء پنجاب وچ تھئی۔ اینکوں ہک دور وچ لشکری زبان وی آکھا ڳئے۔
اردو ادب
لکھواردو ادب شاعری وچ نظم، غزل، قطعہ، حمد، نعت تے مرثیہ تے مشتمل ہے تے نثر وچ افسانہ، ناول، قصہ، داستان، مضمون، تاریخ، دینیات تے سیرت النبی صلی اللہ علیہ و آلہٖ و سلم مشتمل اے۔
مشہور شاعر
لکھومرزا غالب، مومن خان مومن، علامہ اقبال، میر درد، میر تقی میر، مرزا محمد رفیع سودا، روشن لعل اختر، جگن ناتھ آزاد، نوشی گیلانی، محسن نقوی، میر انیس، اکبر اللہ آبادی، خواجہ غلام فرید، وصی شاہ، ناصر کاظمی، رشید قیصراݨی ، عبیدااللہ علیم، جون ایلیاء، اسماعیل میرٹھی، صوفی غلام مصطفیٰ تبسم، انور مسعود، جعفر زٹلی، اسد ملتانی، فاروق روکھڑی، امام بخش ناسخ، ساحر لدھیانوی، امیر خسرو، حفیظ جالندھری، جگر مراد آبادی، نظیر اکبر آبادی، الطاف حسین حالی، مولانا ظفر علی خان، فوزیہ اختر، سارہ شگفتہ، پروین شاکر
مشہور ادیب، ناول و افسانہ نگار، ڈرامہ نویس، نقاد، مضمون نویس، تاریخ دان
لکھوڈپٹی نذیر احمد، رتن ناتھ سرشار، حسن علی شاہ، مرزا ہادی رسوا، قرۃالعین حیدر، عبداللہ حسین، فاطمہ ٹریا بجیا، احمد ندیم قاسمی، منصور آفاق، عزیز احمد، مظہر کلیم، نسیم حجازی، اسلم راہی، مستنصر حسین تارڑ، یونس بٹ، منشی پریم چند، راجندر سنگھ بیدی، کرشن چندر، بھیشم ساہنی، الیاس احمد گدی، سرسید احمد خان، سعادت حسن منٹو، مجید نظامی، ضیاء شاہد، ظہور احمد دھریجہ، ڈاکٹر مبارک علی، علامہ شبلی نعمانی، علامہ سلیمان ندوی، معین الدین احمد، خواجہ غلام رسول، یاسر جواد، خواجہ شمس الدین عظیمی، دیوان سنگھ مفتون، اجمل نیازی، کوثر نیازی، گوپی چند نارنگ، انور مقصود، خلیل الرحمٰن قمر، حسن نثار، وسعت اللہ خان، طارق اسماعیل ساگر، ابن صفی، امجد اسلام امجد، حمید کاشمیری، ابوالکلام آزاد، مجاہد جتوئی، امیر عباس ہاشمی، مشتاق احمد یوسفی، احمد جاوید، جاوید احمد غامدی، سلیم شہزاد، امتیاز علی تاج، عصمت چغتائی، افتخار نسیم، ممتاز مفتی، قدرت اللہ شہاب، غلام عباس، بلونت سنگھ، انتظار حسین، ابن انشاء، ڈاکٹر جان گلکرسٹ، میر امن دہلوی، سید حیدر بخش حیدری، میر شیر علی افسوس، میر بہادر علی حسینی، مظہر علی ولا، ، مرزا کاظم علی جوان، خلیل خان اشک، نہال چند لہوری، بینی نارائن جہاں، مرزا جان تپش، میر عبداللہ مسکین، مرزا محمد فطرت، میر معین الدین فیض، آل احمد سرور
مشہور ناول
لکھواداس نسلیں (عبداللہ حسین)، گریز (عزیز احمد)، جانگلوس (عبداللہ حسین)، دشت سوس (فوزیہ ہاشمی)، مراۃ العروس، فسانہ مبتلا، توبۃ النصوح، بنات النعش، رویائے صادقہ (ڈپٹی نذیر احمد)، امراؤ جان ادا (مرزا ہادی رسوا)، مستانی (مونس عظیمی)، اللہ رکھی (مونس عظیمی)، ابلیکا (اسلم راہی)، میدان عمل (منشی پریم چند)، غبن (منشی پریم چند)، تمس (بھیشم ساہنی)، شکست (کرشن سنگھ)، شکست آرزو (حمید کاشمیری)، فردوس بریں (عبدالحلیم شرر)، فردوس ابلیس (عنایت اللہ)، علی پور کا ایلی (ممتاز مفتی)، فائر ایریا (الیاس احمد گدی)،
ترجمہ شدہ مشہور ناول
لکھوکیمیاگر (پاؤلو کوئلیو)، حنا کی بیٹیاں (ماریانہ فریڈریکسن)، حشیشین (سر ہندی شارپ)، دِلی (خشونت سنگھ)، ٹرین ٹو پاکستان (خشونت سنگھ)، باغ اردو (گلستان سعدی دا اردو ترجمہ از میر امن دہلوی، فورٹ ولیم)، باغ و بہار (قصہ بہار درویش دا اردو ترجمہ، فورٹ ولیم)
مشہور اخبارات، رسائل، میگزین
لکھوروزنامہ جنگ، نوائے وقت، خبریں، ایکسپریس، پاکستان، دن، نیا اخبار، مشرق، ہفت روزہ اخبار جہاں، فیملی میگزین، ماہنامہ لولاک، روحانی ڈائجسٹ، قلندر شعور، اردو ڈائجسٹ، جاسوسی ڈائجسٹ، سسپنس، ڈر، خوفناک ڈائجسٹ وغیرہ
اردو زبان دا پہلا شاعر
لکھواعجاز الحق قدوسی دے مطابق عبدالحکیم عطاء ٹھٹھوی ( 1140ہجری ) اردو زبان دا پہلا شاعر ہے ۔
بقول حافظ محمود شیرانی مراد شاہ لاہوری ( وفات 1702 ء ) نے نظم میں سب سے پہلے اردو کا لوظ بمعنی زبان استمال کیتا۔ ایندے اشعار ڈیکھو
یہ قصہ جو ہے چار درویش کا
اگر نظم ہو تو بہت ہے بجا
لیکن ہو اردو زباں میں بیاں
کہ بھاتی ہے ہر ایک کو یہ زباں
بقول پنڈت برج موہن مغل بادشاہ شاہجہان کے عہد میں پنڈت چندر بھات برہمن لاہوری نے سب توں پہلے اردو کی غزل لکھی
ڈو شعر اے ہن
پیا کے ناؤ کی سمرن کیا چاہوں کروں کیسے
نہ تسمی مے نہ سمرن ہے نہ کنٹھی ہے نہ مالا ہے
خدا نے کس شہر اندر ہمن کو لائے ڈالا ہے
نہ دلبر ہے نہ ساقی ہے نہ شیشہ ہے نہ پیالا ہے
اردو دے حروف تہجی
لکھوموجودہ اردو زبان نستعلیق طرز وچ لکھی ویندی ہے۔ ایندے حروف تہجی دی تعداد 37 ہے۔ لیکن ۱۷ویں، ۱۸ویں تے ۱۹ویں صدی وچ اردو زبان دیوناگری رسم الخط وچ وی لکھی ویندی ہئی.[٢]
ٻیا ݙیکھو
لکھوحوالے
لکھو- ↑ سانچہ:Glottolog
- ↑ book|title=A DICTIONARY, HINDUSTANI AND ENGLISH|last=Yates|first=W.|publisher=Baptist Mission Press|year=1847|location=Calcutta, British India.|pages=iv