سرائیکی اصطلاحواں
اِصطلاح
لکھواِصطلاح دا لُغوی مَعنی ہے آپت ئِ چ صلح کَرݨ یا ہِک ݙوجھے نال کہیں ڳالھ تے متّفق تِھیوݨ، تے اِیندا مرادی مَعنی ہے کہیں علمی یا فنی گروہ دا کہیں لوظ دے عام (لغوی) مَعنیئں کِن علاوہ کہیں خاص مفہوم تے مُتفّق تھی وَن٘ڄن۔
حروف تَہجّی
لکھواو حروف جیئں کِن کُئی زبان وجود ئِ چ آندی ئِ او حروف اُونہہ زبان دے حروفِ تَہجّی اَکھیِندن ۔ ݙوجھے لوظیں ئِ چ کہیں وی زبان کوں ٻولݨ ، لکھݨ تے پڑھݨ کیتے جنھیں لوظیں دا سہارا گِھدا وَیندے او لوظ کُجھ حروف دا مجموعہ ہوندِن ۔ انھیں حرفیں کُوں حروفِ تَہجّی آکھیا ویندے ۔
- تفصیل کِیتے مضمون "حروفِ تہجّی دی اہمیت" ݙیکھو۔
سرائیکی زبان دے حروف تَہجّی
لکھوسرائیکی زبان دے حروف تَہجّی ݙو قسمی ہِن۔
- مفرد حروف تَہجّی۔
- مرکّب حروف تَہجّی۔
- تفصیل کِیتے مضمون "سرائیکی حروفِ تہجّی" ݙیکھو۔
حرکات
لکھوزبر (__ َ ) ، زیر (__ ِ ) تے پیش ( __ ُ ) کوں حرکات آکھیا وَیندے ۔ جہڑے حرف تَہجّی تے کُئی حرکت آون٘ڄے تاں اونہہ حرف تہجّی کوں متحرک آکھیا وَیندے ۔ زبر کہیں وی حرف تَہجّی دے اُتّے ، زیر ہیٹھ تے پیش اُتّے ہوندے ۔ زبر کوں عربی ئِ چ ’’ فَتحہ ‘‘زیر کوں ’’کَسرہ ‘‘ تے پیش کوں ’’ضَمہ ‘‘ آکھیا ویندے۔ جِہڑے حرف تَہجّی تے زبر آوے اوکوں مَفتوح ، زیر آلے کُوں مکسُور تے پیش آلے کُوں مَضموم آکھیا ویندے ۔
جزم
لکھواینہہ علامت کوں (۸) جزم آکھیا ویندے ۔ بعض دفعہ اے علامت ایں وی (د) لکھی ویندی ئِ ۔ جہڑے حرف تَہجّی تے جزم آون٘ڄے اونہہ حرف تَہجّی کوں ساکن یا غیر متحرک آکھیا ویندے مثلاً عَظمَت (عَ،ظ،مَ،ت) ئِ چ (ع تے م ) متحرک ہِن جݙاں جو (ظ تے ت ) ساکِن یعنی غیر متحرک ہِن۔ اے علامت ہمیشہ حرف تَہجّی دے اُتے آندی ئِ۔ یاد رہوے جو ساکن حرف تَہجّی ہمیشہ ݙو متحرک حروف تَہجّی دے درمیان آندے یا کہیں وی لوظ دا آخری حرفِ تَہجّی ہوندے۔ اے ڳالھ وی یاد رکھݨ آ لی ئِ جو کُئی سہ حرفی یا سہ حرفی کِن وݙا لوظ جَیندے الف کِن پہلے حرف علّت ’’ی‘‘ یا ’’و‘‘ متحرک ہووے تاں وَت الف تے اوندے بعد آوݨ آلا حرف تَہجّی غیر متحرک ہوندے ۔ مثلاً یار (یَ۔ا۔ر) واٹ (وَ۔ا۔ٹ) ، پیار (پِ۔ یَ۔ ا۔ ر) ، تنوار (تَ۔ ن۔ وَ۔ ا۔ر ) وغیرہ ۔ ایویں ای غیر متحرک ’’و‘‘ یا غِیر متحرک ’’ی‘‘ کن پہلا حرف تَہجّی متحرک تے آخری ساکن ہوندے مثلاً تنور ( تَ۔ نُ۔و۔ر) وزیر (وَ۔زِ۔ی۔ر) وغیرہ۔ اے ڳالھ وی یاد رکھݨ آلی ئِ جو حروف علّت (ا،و،ی) توڑے جو کہیں لوظ دے وچکار ہوون یا اخیر ئِ چ ہوون انھیں تے کوئی حرکت (زبر، زیر، پیش ، جزم ، شد یا مد)نھئیںلکھی ویندی۔
تَشدِید
لکھواے علامت (__ ّ ) تشدید اکھیندی ئِ۔ اے علامت ہمیشہ حرفِ تَہجّی دے اُتے آندیئِ ۔ جہڑے حرفِ تَہجّی تے تَشدید آون٘ڄے اونکوں (مُشَدِّد) آکھیا ویندے ۔ جہڑے حرفِ تَہجّی تے تَشدید آون٘ڄے اونہہ حرف تَہجّی کوں ݙو دفعہ پڑھیا ویندے ۔ پراے حرف پہلی دفعہ ساکن تے ݙوجھی دفعہ متحّرک شمار تھیندے مثلاًمُحبّت (مُ، حَ، ب، بَ، ت) یا مُنوّر (مُ، نَ، و، وَ، ر) بروزن فَعولُن (فَ، عُ، و، لُ، ن ) دے وزن تے اے لوظ یعنی محبت تے مُنوّر چار حرفی دی بجائے پنج حرفی لوظ شمار تھیسن۔
تَنوین
لکھوجݙاں جو کہیں حرف تَہجّی دے اتے ݙو زبراں ( __ ً ) ، ݙو پیش ( __ ُ‘ ) یا تلے ݙو زیریں ( __ ٍ ) آون٘ڄن اونکوں تنوین آکھیا ویندے ۔ انھیں علامتیں نال نون دی آواز پیدا تھیندی ئِ۔ مثلاً ، خصوصاً ، تقریباً ، نورٌ وغیرہ۔تنوین ہمیشہ کہیں وی لوظ دے آخری متحرک حرفِ تَہجّی تے آندی ئِ ۔زبر آلی تنوین کہیں وی اسم دی مفعولی حالت ، زیر آلی تنوین اضافی حالت تے پیش آلی تنوین فاعلی حالت ئِ چ آندی ئِ۔ تنوین ہیٹھ ایندڑحرف تَہجّی کو منون آکھیا ویندے ۔
الف ممدودہ
لکھوجئیں ویلھے الف دے اُتے مد ( __ٓ )آون٘ڄے تاں اونکوں چِھک کرئیں پڑھیاویندے ۔ جیویں جو آپ ، آر، آس وغیرہ (آ) یعنی الف ممدودہ کوں ݙو الفیں دے برابر شمار کیتا ویندے جیندے وچوں پہلا الف متحرک تے ݙوجھا ساکن شمار تھیندے ۔ مثلاً آپ ( اَ،اپ) بر وزن ِفَعل (فَ،ع،ل) یعنی آپ آر تے آس ݙو حرفی دی بجائے سہ حرفی لوظ شمار تھیسن ۔
الف مقصورہ
لکھوجہڑا الف چِھک کرئیں نہ پڑھیا ون٘ڄے ’’الف مقصورہ ‘‘ اکھیندے مثلاً اَنورَ ( اَ، ن، وَ،ر ) ، نُورا ( نُ، و،رَ ، ا) ، نارا (نَ،ا،رَ،ا)۔ اے ڳالھ ضرور ڳنڈھ ٻدھݨ آلی ئِ جو کہیں وی لوظ دے شروع ئِ چ آوݨ آلا الف مقصورہ متحرک ہوندے جیویں جو ’’اَنور‘‘ دا الف تے کہیں لوظ دے وچکار یا اخیر ئِ چ آوݨ آلا الف مقصورہ ساکن یا غیر متحرک ہوندے جیویں جو نورا یا نارا دے اخیر یا وچکار آوݨ آلے ’’ الف‘‘۔
الف خفی الصوت
لکھو- تفصیل کِیتے مضمون "الف خفی الصّوت" ݙیکھو۔
ایجھاں الف جیندی آواز الف مقصورہ کِن وی گھَٹ ہووے الف خفی الصّوت اکھِیندے۔
واؤ معروف
لکھوکہیں وی لوظ دی ابتداء، وچکار یا اخیر ئِ چ آون آلی ’’واؤ‘‘ جہڑی جو کھل کر ئیں پڑھی ون٘ڄے ’’واؤ معروف ‘‘ آکھیندی ئِ ۔ جیویں جو نُور (نُ،و،ر) ، نُورا ( نُ، و،رَ،ا) نُورو (نُ، و، رُ، و) ، وُجود (وَ،جُ،و،د) ، وُضو (وُ،ضُ،و) وغیرہ ء ِچ آوݨ آلی واؤ ۔ کہیں لوظ دی ابتدائِ چ آوݨ آلی واؤ تے بذات خود پیش ( ُ ) آندے جیویں جو وُجود تے وُضو دی واؤ معروف۔ جَݙاں جو کہیںوی لوظ دے وچکار یا اخیر ئِ چ آوݨ آلی واؤ معروف کِن پہلے حرف ِتَہجّی اُتے پیـش آندے۔ پر’’واؤ‘‘ معروف بذاتِ خود غیر متحرّک ہو ندی ئِ ۔ جیویں جو اُتے ݙتے ڳئے لوظ نور‘نورا‘ نورو ‘ وُجود تے وُضو وغیرہ وچ آوݨ آلی ’’واؤ‘‘۔
واؤ مجہول
لکھوکہیں وی لوظ دے شروع ، وچکار یا اخیر ئِ چ آوݨ والی ایجھیئیں ’’واؤ‘‘ جہڑی کھل کرئیں نہ پڑھی ون٘ڄے ’’واؤ مجہول‘‘ اَکھِیندی ئِ۔ جیویں جو زور ، شور، وال ، واٹ ، وَر، وِٹھ چَلو ،گَلٖو وغیرہ ئِ چ آوݨ آلی واؤ ۔
واؤ مَعدولہ
لکھوایجھیں ’’واؤ‘‘ جہڑی جولکھی تاں ون٘ڄے پر پڑھی نہ ون٘ڄے ’’واؤ معدولہ‘‘ اَکھِیندی ئِ۔ جیویں جو خُوِد ، خُوِش، خوِاب وغیرہ ئِ چ آوݨ آلی واؤ۔ واؤ معدولہ دے تَلوں زیر وانگوں ہک خط چھِک ݙ تا ویندے۔
ہائے مختفی یاہائے خفی الصوت
لکھوایجھیئں ہائے ہوّز(ہ) جہڑی جو کھل کرئیں نہ پڑھی ون٘ڄے ہائے مختفی یا ہائے خفی الصَّوت اَکھِیندی ئِ ۔ جیویں جو کہ نہ ، یہ ، چھتہ ، کھٻہ ، کچہ، رسہ، داݨہ ،چرکھہ ، خرچہ، کمینہ ، حسینہ ، حادثہ ، فاصلہ وغیرہ ئِ چ اخیر تے آوݨ آلی ہائے ہوز۔ اے ڳالھ یاد رکھݨ آلی ئِ جو کہیں وی لوظ دے اخیر ئِ چ آوݨ آلی خفی الصَّوت ہائے ہَوّز شعر دی تقطیع کر یندئیں ہوئیں ڈھَے ویندی ئِ ۔ ݙوجھے لوظیں ئِ چ حذف کر ݙتی ویندی ئِ یا اے الف دی صورت اختیار کرکے آپݨاں وجود ضائع کر ݙیندی ئِ۔ جیویں جو اتے ݙتے ڳئے لوظیں دے اخیر ئِ چ آوݨ آلی ہائے ہوّز۔ݙوجھی اے ڳالھ جو کٹویں حروف ِ تَہجّی (یعنی ایجھیں حروفِ تَہجّی جنھیں دے سرے نھئیں بݨدے مثلاً د، ݙ، ڈ، ذ، ر، ڑ، ز، ژ تے و) دے اخیر ئِ چ آوݨ آلی ہائے ہَوزّ وی خفی الصَّوت ہوندی ئِ پرشرط اے ہے جو ہائے ہوّز کِن پہلے آوݨ آلاکٹواں حرف ِ تَہجّی متحرک ہو وے جیویں جو پردَہ ، انڈَہ ، گر دَہ ، جلوَہ تے پہرَہ وغیرہ ۔
ہائے ملفوظی یا ہائے جلی الصَّوت
لکھوایجھیئں ہائے ہَو زّ جہِڑی جو کھُل کر ئیں پڑھی ون٘ڄے ہائے ملفوظی یا ہائے جلی الصَّوت اَکھِیندی ئِ ۔ مثلاً ٻہہ ، سَہہ، ٹَھہہ، مُنہہ ، سُنہہ ، دِیہہ، رِیہہ، کِینہہ ، ٻانہہ، دانہہ، اُونہہ ، تَریہہ، مَریہہ، گواہ ، گناہ، واہ ، روہ ، ڳوہ، گروہ وغیرہ ئِ چ آوݨ آلی ہائے ہَوزّ۔
- تفصیل کِیتے مضمون "ہائے جلی الصّوت" ݙیکھو۔
ہائے ݙو چشمی یا ہائے مخلوطی
لکھوہائے ݙو چشمی یعنی ݙو اکھیں آلی ہائے ہوز یا ہائے مخلوط ( ھ ) خط نستعلیق ئِ چ لکھئے گئے کہیں وی لوظ دے آغاز ، درمیان یا اخیر ئِ چ آپݨی اصل مجرد شکل یعنی ’’ھ‘‘ وچ نھئیں لکھی ون٘ڄ سڳدی۔
- تفصیل کِیتے مضمون "ہائے ݙو چشمی" ݙیکھو۔
یائے معروف
لکھوجہڑی ’’یے‘‘ کھُل کرئیں پڑھی ون٘ڄے ’’یائے معروف ‘‘ اکھیندی ئِ ۔ مثال دے طور تے فقیر (فَ، قِ، ی، ر) ، تعریف (تَ، ع، رِ، ی، ف) تے تصویر (تَ، ص، وِ، ی، ر) وچ آوݨ آلی ’’ی‘‘۔لہٰذا ’’ی‘‘ کوں یائے معروف یا ڈوٖجھے لوظیں ئِ چ ’’چھوٹی یے ‘‘ آکھیا ویندے ۔
یائے مجہول
لکھوجہڑی ’’یے‘‘ کھُل کرئیں نہ پڑھی ون٘ڄے ۔ ’’یائے مجہول ‘‘اکھیندی ئِ ۔مثلاً دلیر (د، ل، ے، ر) فریب (ف، ر، ے، ب) ٻیٹ(ٻ،ے،ٹ) وچ آوݨ آلی ’’ے‘‘لہٰذا ’’ے‘‘ یعنی وݙی یے کوں یائے مجہول آکھیاویندے ۔ اینہہ واسطے سرائیکی ء ِ چ’’ی‘‘ تے ’’ے‘‘ کوں انجو انج حرف تَہجّی شمار کیتا ویندے ۔
یائے خفی الصّوت
لکھویائے خفی الصّوت دا استعمال سرائیکی زبان ئِ چ ٻہوں اہم ئِ۔ کیوں جو کہیں وی لوظ دے تلفظ ئِ چ یائے خفی الصّوت ٻہوں اہم کردار ادا کریندی ئِ۔ یائے خفی الصّوت دا تصوّر صرف سرائیکی زبان ئِ چ ای پاتا ویندے ۔ سرائیکی کِن علاوہ کہیں ٻئی زبان ئِ چ یائے خفی الصّوت دا وجود کائینی۔
- تفصیل کِیتے مضمون "یائے خفی الصّوت" ݙیکھو۔
حروف ابجد
لکھوعربی زبان دے حروف تَہجّی جیندی تعداد اٹھاویہہ ہے۔ انھیں کوں اٹھ لوظیں ئِ چ جمع کر ݙتا ڳئے تے وت ہر حرف تَہجّی دی ہک قیمت وی مقرر کر ݙتی ڳئی ئِ۔ انھیں کوں حروف ابجدوی آکھیا ویندے جہڑے جو اے ہِن ابجد، ہوّز، حطّی، کَلِمَن سَعفَص، قَرشَت ، ثَخَذ ،ضَظَّغ۔
- تفصیل کِیتے مضمون "سرائیکی حروفِ ابجد" ݙیکھو۔
حروف علّت
لکھوعلّت دا لغوی معنی بیمار ، کمزور تے ضعیف دے ہِن ۔ ایجھیں حروف تَہجّی جنھیں دی آواز مدھم تے کمزور ہے حروفِ علّت اکھیندن ۔ حروفِ علّت صرف ترے ہِن۔ جہڑے جو اے ہِن۔ ’’ا، و، ی ‘‘ حروف علّت کن علاوہ ٻئے تمامی صحیح حروف تَہجّی اکھیندن ۔ جے کݙۂیں حروفِ علّت تے زبر (__ َ ) زیر (__ ِ ) یا پیش (__ ُ ) دی حرکت آ ون٘ڄے تاں وت اے حروف وی صحیح حروف شمار تھیندن ۔ اے ڳالھ وی یاد رکھݨ آلی ئِ جو جیکر حروف علّت کہیں لوظ دے شروع ئِ چ آ ون٘ڄن تاں وت او خود بخود متحرک تھی ویندن تے صحیح حرف تَہجّی بݨ ویندن جیویں جو انور (اَ، ن، وَ، ر) دا الف ، وݙی (وَ، ݙ ،ی) دی ’’وائو‘‘ تے یقین ( یَ، قِ، ی، ن) دی ’’ی‘‘ متحرک تھی کرئیں صحیح حرف تَہجّی بݨ ڳئی ئِ ۔ ٻیا تاں کُئی وی حرفِ علّت کہیں وی متحرک حرف تَہجّی دے بعد آ کرئیں اوندی آواز کوں مزید ودھا ݙیندے جیویں جو وارا (وَ،ا،رَ،ا) دے الف متحرک ’’و‘‘ تے ’’ر‘‘ دی آواز کوں تے روٹی (ر، و، ٹِ، ی) ئِ چ ’’و‘‘ تے ’’ی‘‘ ’’ر‘‘ تے ٹ دی آواز کوں ودھا ݙیندن۔
نون
لکھوحرف تَہجّی ’’ن‘‘ دا تلفّظ ݙو قسمی ئِ ۔
- متحرک
- ساکن
- تفصیل کِیتے مضمون "سرائیکی نون" ݙیکھو۔
نون غُنہ
لکھونون ساکن ݙو قسمی ئِ پہلی او نون ساکن جہڑی جو اتے بیان کیتی ڳئی ئِ تے ݙوجھی نون ساکن کوں نون غنہ آکھیا ویندے۔
- تفصیل کِیتے مضمون "سرائیکی نون" ݙیکھو۔
سرائیکی زبان ئِ چ لوظیں دی بھن گھڑ
لکھوسرائیکی ٻولی ہک ایجھیں ٻولی ئِ جیندے ئِ چ لوظیں دی بھن گھڑ یعنی تقصیر (تخفیف) یا تزیید (اضافہ) کیتی ویندی ئِ ۔ خاص طور تے سرائیکی شاعری ئِ چ بھن گھڑ دی اے صورت ٻہوں نظر آندی ئِ ۔ اینہہ بھن گھڑ دے اتھاں کجھ اصول بیان کیتے ویندے پین تاں جو اینہہ بھن گھڑ دی وجہ کن بݨݨ آلے نویں لوظیں دی وضع قطع آسانی نال سمجھ ئِ چ آون٘ڄے۔ او اصول کجھ ایں ہن۔
- تفصیل کِیتے مضمون "لوظیں دی بھن گھڑ" ݙیکھو۔
اوقاف یعنی علامات وقف
لکھو- تفصیل کِیتے مضمون "سرائیکی وِچ اوقاف" ݙیکھو۔
امالہ
لکھوامالہ دا لغوی معنی ئِ آپ دو چھکݨ یا آپ د و جھکاوݨ ۔ ایندا ݙوجھا معنی ئِ فتحہ یعنی ( __ َ ) زبر کوں کسرہ (__ ِ ) زیر دو اتنا جھکاوݨ جو او یائے مجہول (ے) دی اواز ݙیوݨ لڳ ون٘ڄے ۔علم صرف دی اصطلاح ئِ چ کہیں لوظ دے الف یا ہائے ہوّ ز (ہ) کوں یائے مجہول (ے) نال تبدیل کر ݙیوݨ کوں امالہ آکھیا ویندے مثال دے طور تے حساب کوں حسیب، رکاب کوں رکیب ، کتاب کوں کتیب وغیرہ ایویں ای آگرہ کن آگرے ، ٻڈھا کن ٻڈھے تے بندہ کن بندے وغیرہ اے ڳالھ گنڈھ ٻدھݨ آلی ئِ جو کجھ لوک امالے دا غلط استعمال کریندن مثال دے طور تے ۔
لمبر غلط جملہ درست جملہ
- اے خدا تے بندہ دا معاملہ ئِ اے خدا تے بندے دا معاملہ ئِ۔
- میں لیہ ویندا پیاں میں لیے ویندا پیاں
- او کمرہ ئِ چ ٻیٹھے او کمرے ئِ چ ٻیٹھے
- کعبہ دو منہہ کرکے نماز پڑھ کعبے دو منہہ کرکے نماز پڑھ
روزمرہ تے محاورہ
لکھوروزمرہ عام ٻول چال کوں آکھیا ویندے جیویں جو اساں ہک ٻئے نال ڳالھ ُمہاڑ کریندے ہئیں۔
- تفصیل کِیتے مضمون "سرائیکی روزہ مرّہ تے محاورے" ݙیکھو۔ محاورہ علم صرف دی او اصطلاح ئِ جیندے ئِ چ لوظیں دے حقیقی معنی دے بجائے خاص معنے گھدے ویند ِن۔ جیویں جو میں ’’روٹی کھادی ‘‘ یا میں ’’قسم کھادی‘‘ دے معنیاں ئِ چ فرق ئِ۔ یعنی میں ’’روٹی کھادی ‘‘ حقیقی معنی ئِ چ استعمال تھئے جݙاں جو میں قسم کھادی مراد ی معنی ئِ چ استعمال تھئے۔
سرائیکی اکھاݨ
لکھواکھان دے مترادف اردو لوظ ’’کہاوت‘‘ یا ’’ ضرب المثل‘‘ ہِن۔ اکھاݨ دناویں دے تجربات دا نچوڑ ہوندی ئِ۔ اکھاݨ کوں کہیں سَچے تے سُچے انسان دا ’’ قول ‘‘وی آکھ سڳدے ہیں۔ ݙوجھے لوظیں ئِ چ اکھاݨ ہک ایجھاں سچ ہوندے جیکوں عالمی حیثیت حاصل ہوندی ئِ۔
- تفصیل کِیتے مضمون "سرائیکی اکھاݨ" ݙیکھو۔
پہاکے
لکھوسرائیکی زبان دا اے وکھرپ ئِ جو ایندے ئِ چ بعض اکھاݨان ایجھیئاں وی ہِن جنھیں دیاں تخلیق کرݨ آلیاں زنانیاں / تِریمتیں ہِن۔ لہٰذا ایھو جھیئاں اکھاݨاں جیندیاں خالق زنانیاں ہوون یا انھیں کو ں عورتیں دی زبا ن کن ادا کرݨ دی آہر کیتی ڳئی ہووے ۔ عام اصطلاح ئِ چ انھیں کوں ’’پہاکے‘‘ آکھیا ویندے ۔ ݙوجھے لوظاں ئِ چ ’’پہاکے‘‘ او ’’اکھاݨاں ‘‘ ہن جہڑٖیاں جو زنانی / تِریمت دی زبان کنوں ادا تھیون ۔ انھیں اکھاݨیں وچ طنز دا پہلو وی ہوندے تے اصلاح دا پہلو وی۔[١]
- تفصیل کِیتے مضمون "سرائیکی پہاکے" ݙیکھو۔
علم صرف
لکھوعربی لغت ئِ چ صرف پھیر کوں آہدن پر قواعد دے لحاظ نال صرف اونہہ علم دا ناں ئِ جیندے ئِ چ لوظیں دا ہیر پھیر کیتا ویندے ، تے مختلف کلمے بݨانوݨ تے بحث کیتی ویندی ئِ۔ اینہہ علم دے جاݨݨ نال اے خبر وی پوندی ئِ جو کوئی ٻولی کیویں لکھی پڑھی تے ٻولی ویندی ئِ۔ صرف دا بنیادی موضوع لوظ ئِ۔ لہٰذا اینہہ علم ئِ چ لوظیں دیں قسمیں انھیں دیں انجو انج صورتیں ۔ اسمیں دے ہیر پھیر تے، افعال تے انھیں دے گردانیں تے بحث کیتی ویندی ئِ۔[١]
علم نحو
لکھولوظ ’’نحو‘‘ دا اصلی معنی ئِ ’’رستہ یا پاسہ‘‘ پر ایندا اصطلاحی معنی ئِ حروف تَہجّی کوں ہک ٻئے دے پاسے نال رکھ کے لوظ بݨانوݨ ، لوظ ہک ٻئے دے پاسے نال رکھ کے جملے بݨانوݨ تے جملے ہک ٻئے دے پاسے نال رکھ کے بیان ، تقریر، یا دلیل بݨانون‘‘ ۔
اینہہ تعریف کوں سامݨھے رکھ کرائیں آکھیا ون٘ڄ سڳدے جو ’’علم نحو دا رواجی معنی او دستور ، طرز یا قانون ئِ جیندے تراݨتے حروف تَہجّی ، لوظ یا جملے ہک ٻئے نال جو ڑیئے ویندن جہڑے جو اینہہ جڑت دی بنیاد تے ہک ٻئے نال موافقت وی رکھیندن تے ہک ٻئے تے اثر انداز تھی کرائیں نویاں صورتاں وی بݨیندن ۔[١]
چِتاونی
لکھواے ڳالھ یاد رکھݨ آلی ئِ جو جہڑے اصطلاحی ناں مثال دے طور تے اسم، فعل ، حرف، صفت ضمیر ، جنس تے عدد دی حالت تے زمانے وغیرہ علم صرف ئِ چ اینہہ واسطے ورتیئے ویندن تاں جو خبر پووے جو انھیں لوظیں دیاں انجو انج صورتاں کہڑیاں ہِن۔ پر نحو ئِ چ اینہہ واسطے ورتیئے ویندن جو انھیں لوظیں دی جڑت دے قانون معلوم تھی سڳن جیندے تراݨ تے اے لوظ درست ٻولیئے ، لکھیئے تے پڑھیئے ون٘ڄ سڳن۔[١]
ٻِیا ݙیکھو
لکھوحوالہ جات
لکھو