سرائیکی حروفِ تہجّی

حروفِ تہجّی

حرف دا لوظی معنی ئِ کنارا یا طرف، یا کہیں لوظ دا او تمام چھوٹا حصہ یا چنڈ جیکوں جدا جدا قسمیں (ونکیں) تے صورتیں ئِ چ ونڈ کرئیں وکھو وکھ کم گھدا ون٘ڄے حرف اکھیندے۔ حرف دا اصطلاحی معنی ئِ جو کہیں زبان دے او حرف جیندے ملݨ نال ’’لوظ‘‘ بݨدن حروف تہجی اکھیندِن۔ ہر زبان دے اپݨی اپݨی نویکلی وضع تے شکل دے حروف تہجی ہوندن۔ٻس حرف کہیں وی زبان دا او ’’ منڈھلا اکھر‘‘ ہوندے جیندے کہیں ٻئے حرف کن نویکلی تے وکھری شکل و صورت تے آواز ہوندی ئِ۔ اینہہ واسطے اوندی سن٘ڄاݨ آسان تھی ویندی ئِ یعنی اوندا اے وکھرپ اوکوں ٻئے حروف کن منفرد تے ممتاز کر ݙیندے ۔ ݙو یا ݙوکن زیادہ حروف مل کرئیں لوظ بݨیندن جیندا کوئی نہ کوئی مطلب ضرور نکلدے ۔ ^[١]

تفصیل کِیتے مضمون "حروفِ تہجّی" ݙیکھو۔

حروفِ تہجّی دی ایجاد

تفصیلی مضمون کِیتے "حروفِ تہجّی دی ایجاد" ݙیکھو۔

سرائیکی حروف تہجی دی ڳنڈھ تروپ

سرائیکی حروفِ تہجی جہڑے جو دنیا دے مختلف زبانیں دے حروفِ تہجی دی ڳنڈھ تروپ نال نشابر تھی کرئیں ساݙے سامݨے آئین اُنّھاں دی تفصیل کِیتے مضمون "حروفِ تہجّی دی ڳنڈھ تروپ" ݙیکھو۔ ^[٢]

سرائیکی حروفِ تہجّی دی لکھت دا پندھ

تفصیل کِیتے مضمون "لِکھت دا پندھ" ݙیکھو۔

سرائیکی دے مخصوص مفرد حروف تہجی دا استعمال

تفصیل کِیتے مضمون "مخصوص مفرد حروف" ݙیکھو۔

ہائے مخلوطی ، مختفی تے ملفوظی دا درست استعمال

تفصیل کِیتے مضمون "ہائے مخلوطی، مختفی تے ملفوظی" ݙیکھو۔

ہائے ملفوظی نال لکھیئے لوظیں دی غلط تے درست املا:

تفصیل کِیتے مضمون "ہائے ملفوظی آلے لوظ" ݙیکھو۔

مخارج دے لحاظ نال حروف دیاں قسماں

مخارج دے لحاظ نال حروف تہجی کوں اٹھ قسمیں ئِ چ تقسیم کیتا ویندے تاں جو انھیںدی سن٘ڄاݨ کوںاسان بݨا یا ون٘ڄ سڳے ۔ اے اٹھ قسماں کجھ ایں ہن۔

شفوی حروف
شجری حروف
نثوی حروف
نطعی حروف
اسلی حروف
ذلقی حروف
لہوی حروف
حلقی حروف

تفصیل کِیتے مضمون "حروف دیاں ونکیاں بلحاظ مخارج" ݙیکھو۔

جوڑ دے لحاظ نال حروف تہجی دیاں قسماں

تفصیل کِیتے مضمون "حروف دیاں ونکیاں بلحاظ جوڑ" ݙیکھو۔

بݨت دے لحاظ نال حروف تہجی دیاں قسماں

بݨت دے لحاظ نال سرائیکی حروفِ تہجّی دیاں چھی ونکیاں ہن۔ جہڑیاں جو کجھ ایں ہن:

مدّوِر حروف یا چشمہ دار حروف

حروف مہملہ یا غیر منقوط حروف

حروف معجمہ یا منقوط حروف

مسروری حروف

ملفوظی حروف

مکتوبی حروف

تفصیل کِیتے مضمون "حروف دیاں ونکیاں بلحاظ بݨت" ݙیکھو۔

صورت دے لحاظ نال حروف تہجی دیاں قسماں

صورت دے لحاظ نال حروف ݙو قسمی ہوندن ۔ ہکڑے او حروف جہڑے جو مفرد صورت ئِ چ ہوندن تے جنھیں دا کُئی نہ کُئی ذاتی معنی وی ہوندے ۔ انھیں حروف کوں حروف تہجی دا ناں ݙتا ویندے۔

ݙوجھے او حروف جہڑے جو ݙو یا ݙو کن زیادہ حروف تہجی تے مشتمل ہوندن یا ݙوجھے لوظیں ئِ چ او چھوٹے چھوٹے غیر مستقل لوظ جہڑے جو ٻولݨ یا لکھݨ ئِ چ کلھے کلھے معنی پیدا نھئیں کر سڳدے جݙاں توݨیں او کہیں جملے ئِ چ یا ݙوجھے لوظیں نال مل کرئیں استعمال نہ تھیون۔ انھیں چھوٹے چھوٹے لوظیں کوں ’’ مرکب حروف‘‘ آکھیا ویندے۔ ^[٣]

تفصیل کِیتے مضمون "حروف دیاں ونکیاں بلحاظ صورت" ݙیکھو۔

مرکب حروفِ تہجّی

تفصیل کِیتے مضمون "مرکب حروفِ تہجّی" ݙیکھو۔

امتیاز یا خصوصیت دے لحاظ نال حروف دیاں قسماں

تفصیل کِیتے مضمون "حروفِ تہجّی بلحاظ خصوصیت" ݙیکھو۔

صحت دے لحاظ نال حرف دیاں قسماں

تفصیل کِیتے مضمون "حروف دیاں ونکیاں بلحاظ صحت" ݙیکھو۔

حروف تہجی دا وٹا سٹا تے ودھا گھٹا یعنی تغیر و تبدل یا حذف و اشتقاق

کُئی وی زبان توڑے جو او علاقائی ہووے یا ملکی ہووے اپݨے اِردگرد دے زبانیں کن بہرحال متاثر ضرور تھیندی ئِ۔ تے انھیں زبانیں دے کئی کئی لوظ اپݨی ضرورت دے مطابق تھوڑے ٻہوں ردو بدل دے نال اپݨے لوظیں دے ذخیرے ئِ چ شامل کر گھندی ئِ۔ ساݙی سرائیکی زبان وی اپݨے اِردگرد ئِ چ ٻولیٔں ونجݨ آلیں علاقائی زبانیں (یعنی پنجابی ، ہندکو، پشتو، سندھی ، بلوچی وغیرہ ) کنوں علاوہ اپݨی قومی زبان اردو تے ٻہروں آوݨ آلئیں زبانیں عربی ، فارسی تے کئی ݙوجھیں زبانیں ٻولݨ آلے لوکیں دئیں ونکو ونک ٻولئیں کنوں متاثر تھئی ئِ۔ ایھا وجہ ئِ جو ساݙی سرائیکی زبان انھیں مختلف زبانیں دے ٻہوں سارے لوظ تھوڑے ٻہوں ردو بدل دے بعد اپݨے لوظیں دے ذخیرے ئِ چ شامل کر گھدن۔ ^[٤]