تعارف

سرائیکی ٻہوں وݙاسماج ہے، ایندی سیر کروں تاں ہک ہک قدم تے حکمت دے نمونے تے جھلکیاں ملسن ۔سرائیکی اکھاݨ آنگے سرائیکی ٻجھارت وی سرائیکی لوک ادب دی شہکار شئے ہے۔

ٻِنّھاں ٻولیاں وِچ

ٻجھارت کوں اردو اچ " پہیلی", فارسی ءچ " چیستان"،سندھی ءچ سرائیکی وانگوں بجھارت کوں ڳجھارت آکھیا ویندے جݙاں جو عربی ءچ" لغز", بنگالی ءچ " ڈاندا", پشتو ءچ " آڑ"، اردو تے ہندی ءچ " پہیلی"، انگریزی ءچ " رڈل", فرانسیسی ءچ " دیونیسٹی", ہسپانوی ءچ" اسیرتیجو", لاطینی تے جرمن ءچ " ریٹل", تے چینی ءچ " می یو چون ", آکھیا ویندے۔

ٻُجھارتاں دا معیار

ٻجھارتاں ہر زبان ءچ ہو سن پر اصل فیصلہ تاں انہائیں دے معیار تے انہائیں دی معنویت تے تھیسے ۔ایہ ہے جو وسیب دے مختلف علا قیں ءچ ٻجھارت دے لوظیں دا تھولا تھولا فرق آویندے پر اے ہر زبان ءچ ہوندے۔جڈاں نکےہوندے ہاسے ،ݙین٘ہ کوں کھیݙاں کھیݙ دے ہاسے ،رات کوں سمھݨ توں پہلے نانیاں ݙاݙیاں ٻجھارتاں پیندیاں ہن ۔ݙاݙی آکھے ہا" اے ٻجھارت ٻجھ ہتھ نہ آوی کجھ". چیتے رلاؤں ہا کتھائیں چیتا چل ویندا ہا تے کتھائیں چکر اویندا ہا ۔

ٻُجھارتاں دا فَیدہ

سرایئکی بجھارتاں جیرھاں جو لوک دانش دا بہوں وڈا نچوڑ ہوندیاں ہن اصل تخلیقی کم ہا ،جیرھا ٻالیں تے طالبیں دے تخلیقی صلاحتیں کوں پیدا کرݨ دا سبب بݨدا ہا ۔اڄ پڑھائی آلے پاسے ون٘ڄوں تاں ایہ پتہ جو ذہنی آزمائش پچھ گھنو تاں آپ کوں امداویندا کجھ کائنی ہر ڳالھ کمپیوٹر توں پچھݨی پمدی اے۔ اڄ ہک واری ولا ٻجھارتاں ٻجھݨ دی لوڑ ہے ۔

سرائیکی وچ ہزاراں ٻجھارتاں ہن. ٻجھارتاں نال وچݨ دی صلاحیت ودھدی ہے۔ الفاظ دا ذخیرہ ودھدے۔

چوݨویاں ٻُجھارتاں

شمار ٻجھارت جواب
1 اڳا وڳا

ماء دے پچھوں لڳا

ٻوݙی
2 اچے ٹٻے تے ݙاند کٹھا

ہڈ کوڑے تے ماس مٹھا

ہندواݨہ، متیرا
3 اندھے کھوہ وچ ککڑ کٹھا

کھل کراڑی زیرہ مٹھا

4 راہ تے رَن وِیائی

آن٘دے وین٘دے جُھمّر لائی

ٻیر
5 پہاڑ دے پاسے ککڑ کُٹھا چم کُراڑا زیرا مِٹھا. ہندواݨاں
6 دَرکھاݨ لاوےچَپراں، لوہارلاوےمِیخاں

تُوں ٻُجھ تاں میں ݙیکھاں

ٻیڑی
7 تُوں ٹَنگا کھڑیں میں پُوریا پئیاں

کَئی جِین٘دےجہان دی خبر سُݨا

وَصّل
8 ہِک او مُلک ہِے جِتّھاں ڄَمدے پَئین اُتھ مَردے نَئیں

ہِک او مُلک ہِے جِتّھاں مَردے پئین اُتھ ڄَمدے نئیں

آخرت / دُنیاں
9 ہِک او مُلک ہِے جِتّھاں ڄَمدے پَئین اُتھ مَردے نَئیں

ہِک او مُلک ہِے جِتّھاں مَردے پئین اُتھ ڄَمدے نئیں

10 چَنگے چَنگے چُݨ گِھدوسے، گندے چا رکھیوسے کول

ناں ٻُجھارت وِچ کھڑی، ہَتھ آوی تاں ڳول

آوی
11 کالی ہے کُمیت، ٻاہراں کُچِّھڑ ٻاہراں پیٹ

ٻاہراں ڳے زمین دے ہیٹھ

ٻاہراں ہالی ہَل وہاوِن

ٻاہراں پِیؤ کوں روٹی ݙیوِن

ٻاہراں کابل تے کشمیر

12 اَمب اَمبے، درخت کمبے

چور تکّے، چا ناں سَکّے

آئینہ
13 پایا تے گَھسَایا

وِچّوں چِٹّا نِکّل آیا

اَٹّا / اٹا
14 اَݙ تے پَݙَݙ ڄنگھاں ٻَہ اَݙ

پِیلا لُکا تے بَگّا کڈھ

15 ٻیر کردے پَئین چُنڈا کُئی نِھیں

سیج وِچّھی پئی ہے سَمدا کُئی نِھیں

اَسمان/ تارے
16 نِیلی تِھڳڑی، چاول ٻدّھے

ݙِین٘ہیں نال لَدّھے راتِیں لَدّھے

17 ݙُو کبوتر جَمّاں جوڑی پر اُنّھاں دے کالے

ٹور اُنّھاں دی اِٹکوں مِٹکوں رب جِنہاں کوں پالے

اکّھیں
18 ݙُو کبوتر جَمّاں جوڑی کَھمب جِنہاں دے کالے

ٹور اِنہاں دی ٹَھمّک ٹَھمّک رب اِنہاں کوں پالے

19 ݙُو کبوتر جَمّو جوڑی کھمب جِنہاں دے کالے

ٹور اِنہاں دی اَلکاں پَلکاں، رب اِنہاں کوں پالے

20 ݙُو کبوتر جوڑ و جوڑی، کھمب اُنّھاں دے کالے

چال اُنّھاں دی اِٹکی مِٹکی، رب اُنہاں کوں پالے

21 ݙُو کبوتر چھکّاں جھوڑی، کھمب اُنہاں دے کالے

کھان٘دے پِین٘دے کُجھ نئیں، رب اُنہاں کوں پالے

22 ݙُو کبوتر کھمباں جوڑی، رب اُنہاں کوں پالے

ٹور اُنّھاں دی اِٹکو ٻِٹکو، رب اُنہاں کوں پالے

23 ہِک ݙِٹُّھم ݙُو کھڑیاں، ہِک ٻئے تے مُحکم بَݨیاں

آپ ناں وین٘دیاں، لوکیں پار پُچین٘دیاں

24 یاد آون ݙُو ڄَݨیاں، ہِک ٻئے تے مُحکم بݨیاں

آپ ناں وین٘دیاں تے پار ہِن پُچین٘دیاں

25 اَڑیک جَھڑیک تے لڑکدا کھڑا ݙیکھ

پسند ناں آوی تاں ہَتھ لا ݙیکھ

اَمب / امب / اَن٘ب
26 پِیؤ پُتر دا ہِکّو ناں

پُتر پِھرے گَراں گَراں

دِھی ڄاوے وِچّوں نِکلے پِیؤ دا ناں

27 رَتّی دَبلی نوکیں دار

جَیں وِچ موتی نؤں ہزار

انار
28 نِکّی جیہیں گھڑی

موتیاں دی جَڑی

29 ہِک دَبلی داݨے دار

ماوے جَیں وِچ لکھ ہزار

30 ہیٹھوں ٻیر، اُتّوں ٻیر

وِچ بابے دا ٹَٻّر

31 اِیہو جیݙی دَبلی ݙُو نکّے دار

جین٘دے وِچ ماوے ڈِݙھ ہزار

32 ٻُجھدیں تاں ٻُجھ

ہَتھ ناں آوی کُجھ

اَندھارا / اَنھارا
33 پنج جَݨے بَھنّݨ آلے، ٻَتْری کھاوݨ آلے

مئی سُراخاں ݙیوݨ آلی، شاہ دَمال چِھکّݨ آلا

ان٘ڳلیں، ݙَن٘د، زبان / ڄِبھ، ڈِھڈھ، سِن٘گھ / سِنڳ
34 ݙاہ ڄݨے پکاوݨ آلے، ٻَتری ڄَݨے کھاوݨ آلے

نازو بی بی نَچّݨ آلی، شیر جُؤان چِھکّݨ آلے

35 ݙہ ڄَݨے پکاوݨ آلے

ٻَتری ڄَݨے کھاوݨ آلے

36 بھون٘دی بھون٘دی دی گھگری لَیہ پئی اورا
37 بَھڄدا وین٘دے

پَٹکا ٻَدھین٘دا وین٘دے

38 بَھڄدا وَن٘ڄ

پَٹکا وَلین٘دا وَن٘ڄ

39 ڳِٹھ جیݙی کُڑی

گَھگری پا کے ٹُری

40 ݙیݙا ٹَپّے، ݙیݙا نَچّے، ݙیݙے دے ڳَل اَختائی

جَیں ناں ٻُجّھا، اُون٘دا پِیؤ قصائی

اُورا تے سَلائی
41 ڈیہڈا ٹپّے، ڈیہدا نچّے، ڈیہڈے دے ڳل اَختائی

جَیں ناں ٻُجّھا، اُون٘دے پِیؤ ما قصائی

42 اَٹھ اَٹھیلے، ٻاہراں ٻیلے

چار چَہِیکاں، ݙُو روہیلے

بُبّے کُتّی، سَواݨی، مَن٘جھ تے تِریمت دے
43 کالا دَبائیں رَتّا کَڈھائیں

تُھک لا کے دَب ݙیوائیں

لوہار دی بَٹّھی
44 اندھی کوٹھی دُھوں اندھار

مارے ٹَپ تے نِکلے پار

بندوق / بندوخ / بن٘دوخ
45 چِٹّی تِھڳڑی دانگو دانگ

وَن٘ڄ پئی ہِے فتح خان

فتح خان تُوں گھوڑے تَرپّے

پرنیں کُؤاریں دے گُھنڈ لتّھے

46 چِھک تے مار

وَڳّے پار

47 کالی کُکِّڑ دُم دار

مارے ٹَپ وَن٘ڄے پار

48 کالی کُکِّڑ دُم دار

نَیں تَر کے وَن٘ڄے پار

49 کالی کُکِّڑ دُم دار

ساری تَر کے وَن٘ڄے پار

50 کالی کُکِّڑ دھوئیں دار

مارے ٹُٻّی جاوے پار

51 کالی کُکِّڑ دھوئیں دار

مارے ترپ تے وَن٘ڄے پار

52 ناری اُستاد سن٘واری، نَر گھوڑے تے چَڑھدی ہِے

لشکر جین٘دا دُھوّاں دھار، وَن٘ڄ دریاویں لَڑدی ہِے

53 ناری مارے نر کُوں

نر کُوک سُݨاوے جَھرکوں

54 اُتّوں ڈَٹّھے لعل (ٻچّہ)

ݙُو ݙیکِھن، ݙُو ٻُجِّھن (اَکّھیں، ہَتھ)

ݙُو چارِن، ہِک کھاوے (پیر، مُون٘ہ)

بندہ / مُݨس
55 ہِک نال اَلین٘دے، پنج چُت دُھوین٘دِن

ݙَہ نال کھان٘دے، وِیہ نال سَمدے

56 اِیہو جیٖی ذرّی ہِے

ٹَک ٹَک پاتریاں بھری ہِے

بھاہ / بھا
57 اناج خان دا بِھرا بھتاج خان

پاتر ڳڑھ اِچ لتّھا پئے

باشاہ کوں آکھے !!!

"ڳالھیں سُݨ وَن٘ڄ کنّل پور دا راجا"

ݙالے دا بھت / بَھت
58 اِیہو جیݙی دَبلی زاؤں زاؤں کردی

قسم خُدا دی، چُپ ناں کردی

بھن٘ور / گُھمّݨ گھیر[١]
59 ہِک میں ݙِٹّھا اِہجاں ڄَٹ

ٻَتری دِھیّاں تے پُتر اَٹھ

ٻَتری گھڑیاں / اٹھ پہر
60 چاتُم پیار کنوں، سَٹّیئُم لاچار کنوں ٻُڑمبا / کَوڑ تُمّاں[٢][٣]
61 اَڳّا وَڳّا

ماء دے پِچّھوں لڳّا

ٻوݙی
62 دَر دَر تے بھولُوں نَچّے ٻُہاری
63 کھان٘دی ہِے ناں پِین٘دی ہِے

اَڄائی وِہڑا بھون٘دی ہِے

64 اناج خان دا بِھرا بھتاج خان

پاتر ڳڑھ اِچ لتّھا پئے

باشاہ کوں آکھے !!!

"ڳالھیں سُݨ وَن٘ڄ کنّل پور دا راجا"

ݙالے دا بھت / بَھت
65 اَتّھر کمبھے، پتّھر کمبھے

پاݨی وِچ کٹورا کمبھے

راجے دی دِھی پاݨی منگے

ٻیڑی
66 اَتّھر کمبھے، پَتّھر کمبھے

تھالی اِچ کٹورا کمبھے

باشاہزادی پاݨی منگے

67 اَنت اَن٘بے، درخت کن٘بے

چور تکّے، چاء ناں سکّے

68 درکھاݨ لاوے چَپراں، لوہار لاوے میخاں

تُوں ٻُجھ تاں میں ݙیکھاں

69 امّاں لم سلمّاں

اماں چائے ٻال ٻچّے، ابّے چائی امّاں

ٻیڑی، دریا، ٻیڑی۔ دریا
70 ٻُجھݨِیں ٻُجھ

سُجّھݨ ناں ݙیسیا کُجھ

پاخانہ / پَخانہ / پخانہ[٤]
71 دَبلا دَبَک

جین٘دی لُوں ناں ڄَت

72 اُٹّھی تے ݙیوائیں پاݨی[٥]
73 ݙُو اَڑے ݙُو کھڑے

ہِک ہِک دی چُت اِچ ݙُو ݙُو وَڑے

پاوے
74 اُوتے اُوتے اُوتے پٹھاݨاں کپڑے دھوتے

لُڑھدیاں آئیاں سان٘گاں ٻُلین٘دے آئے طوطے

ٹِکّیاں پَٻّݨ دیاں[٦]
75 کالا کاں وانگوں بگّا بگ وانگوں ساوا طوطے وانگوں

جِہڑا ناں ٻُجھسی اُون٘دا مُون٘ہ کھوتے وانگوں

76 نِکّی جیہیں رَن

خسخال جیݙے کَن

محل ماڑیاں ٹَپدی ہِے

پَپِیلی / کَوِیلی
77 ٻُجھ میݙا ٻُجَھکّا

تیݙا آپ جیݙا سَکّا

پِچھان٘واں / پِچھاواں / پِچَھاواں
78 طاق تے پَڑطاق طاق بَلدا نِھیں

کُنجیں دا کھڑکار، طاق وَلدا نِھیں

79 نَچدا کھڑّے وڑنگدا کھڑّے

تَرے چاٹاں منگدا کھڑّے

پَرُوݨ / پروݨ / پَروݨ
80 اُچّے ٹِٻّے رَن کھلوتی، چَھمکاں چَھمکاں وال

نِکّے نِکّے ٻال ڄَݨاوے، ساویاں ٹوپیاں نال

پِنڈ / پِن٘ڈ[٧]
81 چار چَپّے کاٹھی، لوٹے تِھیوِن اَٹھ

ٻارھاں تِھیون چَکلیاں، تِیرھوِیں تِھیوے لَٹھ

ترے سَو تِھیوِن چَرکھے، باقی بَچّے سَٹھ

پہر۔مہینہ۔سال۔ ݙِین٘ہ
82 ٻارہاں کُپّے ہِکّو مُون٘ہ

سَو سَوہرے ہِکّا نُون٘ہ

سال۔ مہینے
83 چِھی ترنگڑ ٻارہاں چِٹّھیاں

ٻارہاں پھیرے کون ڳِݨے

84 ہِک صندوق وِچ ٻارہاں خانے

ہر خانے وِچ ترِیہ ترِیہ داݨے

سال، مہینے، ݙِین٘ہ
85 ہِک مُنڈھ ٻارہاں لڑ

ہِک ہِک لَڑ دے ترِیہ پَتر

86 تِریہ دِلّے، ٻارہاں کِلّے

اَڄّݨ نَیں تار ہِے

مہینے ݙِین٘ہ
87 اُچّے ٹِٻّے اُٹھ کُٹّھا

کَھل کُراڑی ماس مِٹّھا

پِیلُھوں ڄال آلیاں / ڄال آلیاں پِیلُھوں[٨][٩]
88 اُچّے ٹِٻّے ہَرن کُٹّھا

ہݙ کوڑا تے ماس مِٹّھا

89 رَڑے مِدان ہِک وَݨ ݙِٹّھا

ہݙیاں کَوڑیاں ماس مِٹّھا

90 مُنڈھ سُکّا پان٘د ساوے، انگوری مِٹّھا

کھنڈ شکر نال کئیں زہر مِلدا ݙِٹّھا؟

91 اُچّے ٹِٻّے تے ݙان٘د کُٹّھا

ہَݙ کوڑا تے ماس مِٹّھا

پِیلُھوں
92 پنجاں بِھران٘واں دا ہِکّو مُن٘ڈھ

پنجاں بِھران٘واں دی ہِکّا کُھݙ

پیر تے جُتّی[١٠]
93 اَندھی منجھ، تَرپّے لوڑھا جُتّی[١٠]
94 اندھی مِین٘ہ لوڑھا ٹَپّے / لتاڑے
95 سِیت پور سِیت پور تیری اِچ میرا

گَھس ڳئی تیݙی سلامت ریہا میرا

96 نِکّی جیہیں ڳِیٹی

وَن٘ڄ پئی مسیتی

مُلّاں دَھاڑ دَھاڑ کِیتی

97 تَلّی تے کبوتر نچّے پیڑا اَٹّے دا
98 اُتّوں لتّھے ݙُو انگریز

ہِک مَٹّھا ٻِیا تیز

پِشاپ / پاخانہ
99 کُرل کُرلاوے

دِھک دِھک ݙیواں وَل وَل آوے

پِین٘گھا / پِین٘گھ
100 ٻاہروں آئیا ماماں دَھنّاں

سِر مُنوا کے پِچّھوں بَھنّاں

پیوا
101 پاروں آئیا ماماں دَھنّاں

سِر مُنوا کے پِچّھوں بَھنّاں

102 کاٹھ دا پِنجرا لوہے دی کمان

نِکّے نِکّے چھوکرے سِر مُنائی جان

103 ایݙی جیہیں چھوکری

سِر سُؤا دی ٹوکری

پُھل حُقّے دا / حُقّہ دا پُھل[١١]
104 آر سانگاں، پار سانگاں، اَدھ وِچ بھیݙ کَھلی

سو لیلا چُنگھ ڳِیا، اَڄاں وی بھیݙ کَھلی

حُقّہ
105 اَٹنگ تے پَٹنگ، اُتّے ٻیٹھا ڳیرا

سَید پور کوں بھاہ لڳی، وَن٘ڄ سَڑیا دیرا

106 اَک پَک تھاں، بھاہ ٻَلّی ملتان

کُنّاں چڑھیا کابل، شادی ہندوستان

107 تلّے پاݨی اُتّے بھاہ

اَدھ وِچ کھڑکے ساہ

108 تلّے گھڑّا اُتّے لڑا

اُتّے لال کبوتر کھڑا

109 دَھڑ اِچ ڈھول وَڳّے

ماڑی اِچ اَگ لڳّے

110 راہ اُتّے ڈِھین٘گری

آن٘دا وین٘دا چِمبڑی

111 راہ تے پئی ترنگڑی

آن٘دے وین٘دے کُوں چَمبھڑی

112 کُٻّا کُب کڑُٻّا، کُٻّے تلّے دریا

جَھڑ گجّے، بجلی کِھمّے کُٻّا بے پروا

113 گاج گجّے، کِھمّݨ کِھمّے، تلّے ہِک دریا

ٻُجھدی تاں ٻُجھ، ناں تاں ݙاݙی ݙے پرناء

114 لوکی سُتّا پئے، میں ٻیٹھاں

لوکی ٻیٹھا اے، میں وی ٻیٹھاں

میں سِر بھوئیں تے نیتا

لوکیں دھاڑ دھاڑ کِیتا

115 لہور دیگچہ چَڑھیا، بھاہ لڳی ملتان

دِلّی پُھوکاں ماریاں، سَڑ ڳِیا ہندوستان

116 مُنڈھی تے پڑ مُنڈھی، مُنڈھی تے ٹِنڈاݨاں

جِہڑا ناں ٻُجھسی اُون٘دا سبّھو ساتھ کاݨاں

117 اُچّی ماڑی اڳ وڳّے

ڈِھڈھ وِچ ڈھول وڄّے

118 ݙُو مِٹّی دے ݙُو گھاہ دے

چاہرے ہِکّے راہ دے

119 جؤان موئیا ہِے کُئی رون٘دا نِھیں

چَمبا تِرڑیا ہِے کُئی چُݨدا نِھیں

سیج وِچّھی ہِے کُئی سمدا نِھیں

تارے
120 چِٹّی تِھڳڑی چاول ٻَدّھے

ݙِین٘ہ وَن٘ڄائے راتِیں لدّھے

121 کالی کُکِّڑ چِٹّے ٻَچّے

پِیؤ دے آنیں ہِک ناں بَچّے

122 نِیلی تِھڳڑی وِچ موتی ٻدّھے

ݙِین٘ہیں وَن٘ڄائے راتِیں لدّھے

123 واڑ تِرڑیا پئے، چُݨدا کُئی نِھیں
124 ہِک زنانی اِہجیں ݙِٹّھی نال رسّیاں دے ٹَنگی

سو گز کفن پاوے وَل وی رَہوے ننگی

تاݨی
125 پاروں آئیا بابا لودھی

چِھی ڄنگھاں سَتوِیں ٻوݙی

ترکڑی
126 کُھمبھی، اَٹھ سُمبھی

باشاہواں دے جھیڑے مُکاوے

اَڄاں وی ہِے گُنگی

127 سَو حویلی ہِک مُون٘ہ

سَو سَو داݨے ہِک نُوں

تسبیح / تسبی
128 اَتلاں پَتلاں، خوب تیݙیاں سَتھلاں

ݙَن٘د تیݙے اِیری بِھیری، ہوٹھ تیݙے مِصری

صورت ݙیکھ تے نماز وِسری

تلوار
129 نِکّی جیہیں ٹوئی

اُتّے لالیاں دی چِر چِر ہوئی

تَنُور / تنور
130 نِکّی جیہیں ٹوئی

لالیاں دی ڈھوئی

131 پہلے میں کُؤاری ہَم تُوں مرین٘دا ہاویں

ہُݨ میں پَرنی ہاں، مار ݙِکھا میکوں

میں جؤان مَنّاں تیکوں

تھاں (مِٹّی دے) / مِٹّی دے تھاں
132 چنگے چنگے چُݨ گِھدوسے گندے چا رکھیوسے کول

اے ٻُجھارت راہ اِچ کھڑّی، ہتھ آوی تاں ڳول

133 چار گھڑے، رَس بَھرے تَھن
134 گِھندی ہِے ݙین٘دی ہِے

مرین٘دی ہِے کڈھین٘دی ہِے

تھریشر
135 کالا کچُّھوں پیٹ دا، دھوئیں تے لیٹدا

چَئُوں ہتّھاں دی روٹی کھان٘دا، اڄاں وی سانگا پیٹ دا

تھوٻی / پتھر دا توّا
136 آڳلی تے آڳلی

آڳلی اُتّے ساوا طوطا

ٹان٘ڈا جُؤار دا
137 ناری اُستاد سَن٘واری

ݙُو بندیاں کوں چاوے آپ کرے سواری

ٹانگی
138 طاق تے پَڑطاق، طاق تے ٻیٹھا ڳیرا

ہَتھ مار ٹھیکری، بزار مار پھیرا

ٹَلّی (دَر تے لٹکی ہوئی)
139 نِکّی جیہیں ݙولی

دِلّی وَن٘ج ٻولی

ٹیلی فون
140 اُچّے ٹِٻّے اُٹھ رَڑا وے

اُون٘دی کھٹّی ہر کُئی کھاوے

ٹیوب وَیل
141 اُچّے ٹِٻّے تے مین٘ہ ٻولے
142 ہِک جُؤان ہِے جہڑا آن٘دے اُوکوں چاٹ مار چُھڑین٘دے

جِہڑا پِچّھوں تے وَلدے اُوکوں جَھل گِھندے

ٹھاکݨ (کھوہ دا)
143 ٻُجھ میݙی ٻُجھکݨی

چؤں دِلیں دی ہِکّا ڈَھکݨی

جالک
144 چِھکّے تے پَڑ چِھکّا

تساں ݙَہ تے مَیں ہِکّا

زبان / ڄِبھ
145 کالا کُتّا دَر تے سُتّا جَن٘درا / تالا[١٢]
146 کالا کھوتا، مار کھڑے چوتا
147 نِکّا جیہاں کاکا، ٻُوہے دا راکھا
148 نِکّا جیہاں کھوتا، ٻُوہے چڑھ کھلوتا
149 آر وی ݙان٘گاں پار وی ݙان٘گاں

اَدھ وِچ ٻِلّی دیاں مُچّھاں

حرامی ٻُوہا مار ڳِیا میں کِہڑی ڳلّی پُچّھاں

جَن٘درا تے کُنجی
150 ݙولی وِچ مُچّھاں

ناں مراوِݨ نِکّل ڳئی کیں کنوں پُچّھاں

151 کالا کھوتا

در تے ٻدّھی کھڑے چوتا

جَن٘درا کُنجی
152 لالے دے کَن وِچ بے بے وَڑ ڳئی
153 ناں اڳلی تُوں ناں پِچھلی تُوں

میں صدقے وَن٘ڄاں وِچلی تُوں

جُؤانی
154 اِیہو جیݙی دَبلی زُوں زُوں کرے

قسم خُدا دی چُپ ناں کرے

جہاج / جہاز
155 نِکّی جیہیں مکڑی

اَسماناں نال اَپڑی

156 ہِک زناور اصلی

ناں ہݙّی ناں پَسلی

ڄَلَم
157 مَن٘جھیں چھیڑیاں ٹُردیاں کنڈ گھسیٹ

ماس اُنہیں دا کم ناں آوے ݙُدھ گھتین٘دِن وِیٹ

ڄَلماں[١٣]
158 نِکّی جیہیں دریائی

سارے شہر اِچ چھاڑی

چانݨی
159 دُھپ تے ڄَمّے، دُھپ تے مرّے، دُھپ تے اُون٘دا گھر

بندے کوں جو آن٘دا ݙیکھے، وَن٘ڄے کَنّی کر

چِٹ ݙَیݨ / رُن٘ڄ
160 آر دا پار دا ݙِڈھ ہزار دا

لکّھی کوں آکھیُم، دیرے دو چلی آ

اکبر باشاہ ݙیکھ نِھیں ݙریا

لہور وو لہور

چرکھا / چَرکھا[١٤]
161 سُکّا ڈِھین٘گر، عانے لا ہے
162 گَھم کرے، گَھمکار کرے

زمین وِچ دَھمکار کرے

چَک (کُمبھار دا)
163 اَݙ تے پَڑ اَݙ

رتّا کڄ تے بَگّا کڈھ

چکّی (گُھرَٹ)[١٥]
164 اَݙ تے چَرَݙ، چَݙے اَݙ ٻہو

رَتّی کُوں لُکا بَگّی کڈھ ٻہو

165 بھڄدی بھیݙ رِک لہاوے
166 تِلکی کوں تِلکا ݙیوائِیں

ݙُو چار دِھکّے لا ݙِیوائِیں

167 دُھرکدا اُٹھ ریکڑ مارے
168 روہ تے لتّھے ݙُو ڄݨے

رَڑکین٘دے آئے چݨے

169 روہ تے لتّھے ݙُو ڄݨے

مُرکین٘دے آئے چݨے

170 طاق تے پَڑ طاق

ݙُو رنّاں، ہِکّا ڈھاک

171 اُچّے ٹِٻّے اُٹھ رَڑاوے

اُون٘دی کھٹّی ہر کوئی کھاوے

چکّی (مشینی)[١٦]
172 اُچّے ٹِٻّے اُٹھ رَڑاوے

اُون٘دا ہَنگیا ہر کوئی کھاوے

173 ہِک پکّھی ایسا

جین٘دی چُن٘ڄ اُتّے پَیسا

چَکّی ہوڑا (پَکّھی)[١٧]
174 کالی تِتری، مون٘ہ وِچ مُتری چم چٹھا / چام چِٹّھا / چَم چِٹّھا / چام چٹھا
175 ہِند پِھریں سِندھ پِھریں، پِھریں چُن٘ڈالا ٻیٹ

او جیہاں پکّھی ڳول ݙِکھال جین٘دے پَر ناں لڳِّن پیٹ

176 ٻُجھ میݙی ٻُجھارت

نک میݙٖ دی پارت

چِمّر (نکیل دے نال آلی رسّی)[١٨]
177 آیا ٻال سِنگیں نال

آئی جُؤانی سِنگ گئے

آیا ٻُڈھیپا سِنگ آئے

چَن٘در[١٩]
178 نِکّی جیہیں پَٹاری

کݙان٘ہیں ادّھی کݙان٘ہیں ساری

179 اُچّی ماڑی سَو سَٹھ ٻال

اڄّݨ وی او کُؤار

چَن٘در تارے
180 کالی نِیلی کُکِّڑ بَگّے ٻَچّے

پِیؤ دے آنیں ہِک ناں بَچّے

چَن٘در تارے تے سِجھ
181 چِٹ پَدّھر تے ݙُو مور پِھرِن

ناں کاتی کُسِّن ناں موت مرِن

چَن٘در تے سِجھ
182 چِٹّی بلّی دا گُھوں ہِے چِیݨے دا بَھت
183 ہِک شے کُوں نؤں سَو ٻارے

کَم کرین٘دی کݙان٘ہیں ناں ہارے

چھاݨی
184 ݙیکھ اللہ دے رنگ

ٻاہروں ماس تے اندِر چَم

چَھٹّی (کُکِّڑ دی)
185 اڳّوں جِھکّا، پِچّھوں اُچّا

گھر گھر پِھرے حرامی لُچّا

چَھڄ
186 اَندھاری کوٹھی اِچّوں دُھوّاں نِکلے خراٹے
187 اَندھاری کوٹھی ٻَڑ ٻَڑ کرے
188 ساوی کٹوری مِٹّھا بَھت

چاوو سہیلیو ہَتّھو ہتھ

خربوزہ[٢٠]
189 اَساں ہِک ناری ݙِٹّھی

وِچّوں اُتّوں ساری مِٹّھی

خُومانی / خُمانی
190 ݙُو بِھرا اَدّھو ٻَدّھو، اِنہاں کُوں رَل کے ٻَدّھو

ٻَدّھݨ کِیتے تِھئے سے تیار، او لڳدے تام تام

ہِن شرع وِچ حرام

دُکڑ / دُکّڑ / دُکُّڑ
191 دریگھ دریگھاں پیٹ سَوڑا

جَیں ناں ٻُجّھا او ہوسی ڄام دا گھورا

دَڳ / رستہ / کھاڑا / دَگ
192 دریگھ دِرگّھا، پیٹ سَوڑا

جَیں ناں ٻُجّھا، اُون٘دا ماء پِیؤ کوڑا

193 روہ تیں پیا ہَݙ

لوکیں کوں مارے سَݙ

دول
194 پاروں آئیاں ݙُو ٹُٹڑِیں

ہِک رووݨی ہِک پِٹݨی

دول تے شرنا[٢١]
195 ٻاہروں آئیا ماماں دھݨوال

اُون٘دی ݙاڑھی تے ہِکّو وال

دھان٘ج / ساریاں / دھان٘ڄ
196 ٻُجھ ٻُجھ ٻُجھاوݨ

سِر ݙُکّھے اکّھیں آوِن

دُھوں
197 گُھنڈ کڈّھی کُؤار، سَوہرا کِتھ ہِئی

میں کولوں ناں پُچھ، کلھوٹی وِچ ہِئی

198 ما ڄَمّی نھیں تے پُتر کوٹھے ٹَپدا وَدے
199 گوناں موناں ویہڑکا

پنجی نَتّھاں ماریاں

وَل وی بُڑکدا آوے

ڈھول
200 ٹَھک ٹَھک ٹَھیں ٹَھیں

کوٹھا ہِے دروازہ نئیں

ڈھولکی
201 نِکّی جیہیں ݙَٻّی، ڈَب ڈَب کرے

کھاوے ناں پِیوے پر بَک بَک کرے

202 راہ تے پئی تَرنگڑی

آن٘دے وین٘دے کوں چِمبھڑی

ڈِھینگری / ڈِھین٘گری / ڈھین٘گری
203 اِجری بِجری جِیرے جیݙے ݙَن٘د

کھادا باغ حیدر دا، ماریئُس سُور زادی رَن

ݙاتری
204 نِکّی جیہیں ہرنی

ساری ٻار چرخی

205 جالا بھریا کوݙیاں

وِچ تُوتک نچّے

ݙَن٘د تے مُون٘ہ
206 ہِک مُخبّے وِچ ٻتری داݨے

ٻُجّھݨ آلے وَݙّے سیاݨے

207 ہِک ہڑاٻ اَٹھ ہِن ݙَن٘د

پُچھ تُوں پکڑ میلنِس گند

ݙَن٘دالی
208 ٻاہروں آئے تَرے پرݨ پَکھ

چِھی ڄنگھاں تے چِھی ہتھ

تَرے سِریاں تے ہِکّا اَکھ

ݙُو ان٘دھے ہِک کاݨاں
209 لونگ تے لاچی دھان٘وݨ لڳّے لاچی ماری ٹُٻّی

لونگ سِر مُون٘ہ پِٹّݨ لڳّا ہائے وے لاچی ٻُݙّی

ݙول (کھوہ دے)
210 تَھڑّے اُتّے تَھڑّا

اُتّے لال کبوتر کھڑّا

ݙِیوا / ݙیوا
211 تھولی جیہیں مِٹّی

ساری جُھڳّی لَتّی

212 مُنڈھی تے پَڑ مُنڈھی، مُنڈھی تے ٹِنڈاݨاں

جِہڑا ٻُجھݨی ناں ݙیوے، اُون٘دا سارا ٹَٻّر کاݨاں

213 ہِک میں پَکّھی ݙِٹّھا، اُݙ کندھی وَن٘ڄ ٻیٹھا

چُنڄ جین٘دی سونے رنگی، پُوچھڑ پاݨی پِیتا

214 آیا ماماں دُرّی

ڈِھڈھ اِچ ماریئُس چُھری

ناں پیر ناں کُھری

ݙین٘بھو / ݙین٘بُھوں / ݙین٘بُھو / ݙین٘بُھوں
215 ٻُجھ میݙا ٻُجھکّا

تیکوں باندر لڑے کَکّا

216 پاروں آئیا بابا لشکری

وین٘دا وین٘دا کر ڳِیا مشکری

217 پاروں آئیا ماماں دَھنّاں

چاٹ مار کے پِچّھوں بھنّاں

218 ݙُو آر دیاں، ݙُو پار دِیاں

دِھیّاں ہِن شاہکار دِیاں

درختاں تے چڑھ سِیپ کڈھین٘دیاں

سُوئی مرین٘دیاں قہر دیاں

219 آپ کالی پُھل لڳّے (رات، تارے)

لعل آوے تاں سوہݨی لڳّے (چَن٘در)

رات، تارے، چَن٘در[٢٢]
220 مُن٘ڈھ لئی دا مُون٘ہ لوہ دا

جِہڑا ناں ٻُجھسی پُتر ڳوہ دا

رَمبہ / رَنبا / رمبا / رَمبا۔
221 ہَتھ جَھت اِچ

پُوچھل ہَتھ اِچ

222 طاق تے پَڑ طاق، طاق ہَلدا نِھیں

گوݙے گوݙے گھاہ، وَچّھا پَلدا نِھیں

رِنڈ / رِن٘ڈ۔
223 کالو آݨی چور وِرادھا اکّھو آݨی ݙِٹّھا

پنجو آݨی پکڑیا، نہُوں آݨی کُٹھا

224 کالے والاں مَن٘جھ لُکائی، اَکّھیں آلیاں کڈھ ݙِکھائی

پنجے آلیاں نَپ کھڑائی، نہُوں آلیاں کوہ ݙِکھائی

225 کالے جنگل شِین٘ہ وِرادھا، نور خان آ ݙِٹّھا

پنجو راݨے نَپ گِھدونے، نون٘ہیں راݨی اَن کُٹّھا

226 نِکّی جیہیں رَزی ہِے، جنگل وِچ وَڑی ہِے

نور خان ݙِٹّھی ہِے، چپیڑ خاں ماری ہِے

227 چِٹّا کِھیر وانگوں

پِیا چُمِین٘دے پِیر وانگوں

ٻَدّھا وین٘دے چور وانگوں

روپیہ
228 ہِک پِیؤ، ݙُو دِھیّاں

چار نُون٘ہاں، سولھاں پُتر

229 اِݙُّوں ݙان٘گاں، اُݙُّوں ݙان٘گاں

اَدھ وِچ بگلا دَھان٘وے

رِڑکا / ریڑکا۔
230 اَمب اَمبے دَھرتی کمبھے

چور تَکّے چا ناں سکّے

ریل ڳݙی
231 اُروار ٹَن٘گاں پار ٹَن٘گاں وِچ ٻِلّی دِیاں مُچّھاں

حرام زادی اُدّھل ڳئی، کِہڑی ڳَلّھی پُچّھاں

زار بن٘د / زاربند / زار بند۔
232 سَوڑی ڳلّھی، نانگ وِرادھا
233 ہِک کُھݙ اِچ سُتّا سَپ

ݙُو ہَتّھاں گِھدّا نَپ

234 ہِک ناری جَیں گھر آوے

بھاڳاں آلا اُوہو سَݙاوے

زناور (کِھیر آلا)[٢٣]
235 کاٹھ دی ٻکری، وال دی کاتی

ݙَس ٻکّر وال، ٻَکری کیوں ٻاکی

سَرنگی / سارنگی۔
236 کاٹھ دی ٻکری، وال دی کاتی

ہَتھ رکّھݨ نال، کیوں او ٻاکی

237 کالی ٻِلّی دا گُھوں ہِے ساڳ / ساگ۔
238 اِݙُّو اِݙُّو ٻاجھری، وِچ کھڑی جُؤار

آؤ اَڑی ݙیکھݨ چَلُّوں، وِیرن دی کُؤار

سِٹّا / سِٹّا / سِٹَّہ (مکئی دا)
239 جَھنڈ جَھنڈُولا ہِے (او نِھیں مَتاں او سمجھیں)
240 ماڑی اُتّے ماڑی، اُتّے کھڳّا

جیکوں ہزار موتی لَڳّا

241 نِکّی جیہیں گھڑی، موتیاں نال جَڑی

لالہ جی دے باغ اِچ، دو شالہ اوڑھے کھڑی

242 واہ وے ربّا تیݙا بھاݨاں

اُتّے بودی تلّے باݨاں

243 کؤ کُہاڑا رُک دا، کَپّے رُک دی چِیڑھ

دِلّی دروازہ کُھل ڳے، پئے ڳِیا کشمیر

سِجھ
244 اندھاری کوٹھی وِچ گُھگُّھو نَچّے سُرمُچوں
245 اَدّھی پاݨ پِیٹھی می، کُشادی توݨ کِیتی می

ݙُو چار مہمان وَرتائے می، اَڄّاں ماٹا ٻاری اے

سُرمے دانی
246 ٻُجھ میݙٰ ٻُجھاوݨی

سِر ٻَجّھی، اَکّھیں آوݨی

247 دال درگّھا، لام چوڑا

جَیں ناں ٻُجّھا، اُون٘دا ماء پِیؤ کَوڑا

سڑک
248 پاݨی اِچ لُڑھدی وین٘دی ہِے

تریہ نال مَردی وین٘دی ہِے

سمّل اُون٘دے کول ہِے

ڳَل وِچ جَن٘ڄُوں سِر تے قرآن ہِے

او کِراڑی ہِے کہ مسلمان ہِے؟

سسی
249 اِیہو جیݙی فِتنی فتان کر ڳئی

چالیہ گز کپڑا زیان کر ڳئی

سِلائی مشین
250 گِھندی ہِے ݙین٘دی ہِے

مرین٘دی ہِے کڈھین٘دی ہِے

251 بھان٘ویں لکھ سہارے ݙیوو، وَت وی ڈَھیہ ڈَھیہ پووے

دھان٘وے اورھی کھاݙے وِچ، وَن٘ڄ نالے نال کھڑووے

سلوار / سُتَّھݨ
252 ناری، اُستاد سن٘واری

ناری دیاں ݙُو ناساں

آکھے اَدھ بن٘دے کُوں کھاساں

253 ہِک شئے تے ݙُو ناساں

آکھے اَدّھے بندے کوں کھاساں

254 ہِک وات تے ݙُو ناساں
255 دنگ دنگ کوٹھا سہن٘دے

سوئی پوڑو کوٹھا ڈہن٘دے

سَنداری
256 کالی کُکِّڑ دُمبے دار

مارے ٹَپ تے وَن٘ڄے پار

257 توں سَم تے میں گَھتّاں سَوِّڑ
258 رات دی ڳَبّھݨ، ݙِین٘ہ دی پَچَّھڑ
259 رُک دی ہلے، بیج وَنّو وَن

ٻُجھدیں تاں ٻُجھ، ناں تاں خان کنیں پُچھ

سُوئی
260 رنگی ہِے برنگی ہِے، رنگ برنگے کپڑے پاوے

وَت وی رنگی ننگی ہِے

261 نِکّی جیہیں نار

ٹُٻّی مارے پار

262 اَنگِل جیݙی شے، ٻان٘ہ جیݙی تھی ون٘ڄے سُوئی دھاڳا[٢٤]
263 ݙیکھو بی بی پردہ دار

آپ اندر ڳُت ٻاہر

264 لَم لَڑے، لَم لَڑے

تُھک لا وِچ وَڑے

265 اِیہو جیݙی ذری ہِے خسخاس جیݙے کَن

محل ماڑیاں سَٹ ڳئی حرام زادی رَن

سِوِّی
266 پِیؤ پَلّے پُتر ٻَڑکے سُہان٘ڄݨاں (ٻاٹا)
267 دَراکھ دِیاں گندلاں کڈّھی کھڑِن ڳَٹارے

اِیکوں ٻُجِّھن پِیر پیغمبر یا ٻُجِّھن کُؤارے

268 سوہݨے ڄݨے سیویاں ݙِتّیاں کھا بھان٘ویں تَھن

ناں ٻُجھارت، داء وِچ کھڑی مَن بھان٘ویں نہ مَن

سُہان٘ڄݨے دیاں پَھلّیاں
269 اِیہو جیݙی دَبلی، دَبلی وِچ مُچّھاں

امّاں بَھیڑی رول ڳئی، کِہڑی ڳلّھی پُچّھاں

سَیَّھڑ
270 ݙیکھ اُستاد دی اُستادی

تلّے نَر تے اُتّے مادی

شَہتیر، کڑیاں
271 جِیویں چَلُّوں اُون٘ویں چَلّے

جِیویں کِھلُّوں اُون٘ویں کِھلّے

ناں کُجھ کھان٘دا ناں کُجھ پِین٘دا

کُئی ناں اُون٘دے مُتُّوں جِین٘دا

شِیشہ
272 جَھڳ جَھڳݨاں ہَزار وِکاوے

ہر کُئی گِھنّے کُئی ناں کھاوے

صابݨ
273 لڳ لڳݨاں، جھڳ جَھڳݨاں

ہزار وِکان٘دا، کُئی ناں کھان٘دا

274 اَساں ݙِٹّھی ہِک مائی (صدی)

پَین٘تری ہزار پُتر ڄَمایا، ݙُو سَو دِھی ڄائی (ݙِین٘ہ، عیداں)

اِنہاں دِھیّاں دا رب واہ شان بݨایا (عیداں)

او کون ہِے مائی (صدی)

صدی
275 ٻارہاں کُپّے ہِکّو مُون٘ہ (مہینے، سال)

سَو سَوہرے ہِکّا نُون٘ہ (سال، صدی)

276 تُوں ڄُل تے میں آئیا طاق
277 توں ڄُل تے میں آئیم
278 اُتّوں ٻَٻّر، ہیٹھوں ٻَٻّر

وِچ ٻیٹھا بابے دا ٹَٻّر

عاناں / عانہاں / آناں۔
279 چِٹّی مسیت

ناں کوئی ٻُوہا ناں کوئی چھیک

280 چونے گَچ حویلی، ٻُوہا کوئی نان٘ہ
281 چونے غَچ بنگلہ

ناں موری ہِے نہ جنگلہ

282 چونے گچ بنگلا

نہ در ناں جنگلا

283 سونا ہِے سُنیّا نھیں

رُپّا ہِے رُپیّا نھیں

کوٹ ہِے دروازہ نھیں

پکّھی ہِے ٻُلین٘دا نھیں

284 ڳئُوں وِیائی ہِے

گابی ڳَبَّھݨ ہِے

285 واہ وہ رَبّا تیݙے کَم

ٻاہر ہَݙّی اندر چَم

286 ہِک دِلّے وِچ ݙُو رنگ پاݨی
287 ہِک رنگ گھڑا، ݙُو رنگ پاݨی
288 یَلوی وی تَھئی ہِے سیاݨی

ہِک ہِے شیشی ݙُو رنگ پاݨی

289 اُچّا پِپّل جھاترا وِچ غمّاں دا کُھوہ

اَوتری ݙین٘دی شارتاں نِھیں منین٘دا رُوح

قبر
290 اندھی کھوئی مَتّیں ݙیوے
291 تَرے ہَتھ دھرتی، تَرے ہَتھ اَسمان

تَرے گھڑے پاݨی، تَرے پتّے پان

292 پِتّل دے پَتر، سونے دیاں لان٘ہاں

پڑِھن ہمیش، ٻُجِّھن کݙان٘ہاں

قرآن / قرآن شریف[٢٥]
293 کُھوئی! کُھوئی! کُھوئی!

اُتّوں ٹَپ ناں سڳّے کوئی

294 نِکّے نِکّے کیارے، نِکّا نِکّا بیج

گھتّݨ آلے باشاہ، پُچّھݨ آلے وزیر

295 اِیہو جیݙی فِتنی فتان کر ڳئی

چالیہ گز کپڑا زیان کر ڳئی

قَین٘چی / مِقراض
296 جالے وِچ کُھس کُھس

ݙُون٘ہاں بِھران٘واں دی ہِکّا چُت

297 جالے وِچ کُھت کُھت

ݙُون٘ہاں بِھران٘واں دی ہِکّا چُت

298 ݙُو کبوتر جمّوں جوڑی چُن٘ڄ جِنہاں دی ہِکّا

کھان٘دے پِین٘دے کُئی شے ناں کَم کرین٘دے تِکّھا

299 کپین٘دیں ٹُکین٘دیں ترس نِسی آن٘دا

جِیویں کرین٘دے وَل وی لوکیں بھان٘دا

300 پار دے پاروں ٻَک ٻکاوِن

رووِن کِراڑیاں غم گݙِین٘ہ کوں آوِن

کارخانے دی اَواز / بَم دی اَواز
301 بَھڄدا وَن٘ڄ، پَٹکا وَلین٘دا وَن٘ڄ کانے دا ٻُوٹا
302 پہلے ڄمّی میں، وَل ڄَمّا ݙاݙا

اکّھیں بَھلین٘دی امّاں ڄائی، وَل ڄَمّا بابا

303 نِکّی جیہیں کیاری

لڳّے ٻہُوں پیاری

کتاب[٢٦]
304 شکل ہریڑ دی، رنگ مین٘دھی دا

بَھلّا منگ، شے ݙین٘دی دا

کریلا
305 اَتھیلی پَتھیلی

ݙُو دروازے ہِک حویلی

کڑاہی
306 کالی سیلھی، بَدّل حویلی

ݙُو دروازے ہِک حویلی

307 کالی سیلھی، نانگ وَٹیلی

ݙُو دروازے، ہِک حویلی

308 آئیوں تُوں بھولے بھاہ، ٻیٹھوں ڄنگھ چَوا

میں تُھک لَئی، تیں آکھیا اِیہا ہِے جاء

کَنڈا
309 میں تاں آئی ہاں تیݙے کِیتے

توں ناں آئیوں میݙے کِیتے

ٻاہروں ٻیٹِھن تیݙے کِیتے

کُنڈی
310 اِیہو جیݙا فقیر

اُون٘دے ڈِھڈھ تے لکیر

کݨک
311 نِکّی جیہیں دِھیر

وِچ اُون٘دے لکیر

312 وِچّوں چِیری ہِے۔۔۔۔ (او نِھیں متاں او سمجھیں)
313 دَر دَر تے لِم لڑکے کُون٘ڈا
314 موئے کوں لدّھا داݨاں

جِین٘دا پِیا کھسّے

موئے کوں جو کاوِڑ لڳّی

جِین٘دے کوں چا دَھسّے

کوڑھکا / / کوڑکا / ڳاری
315 کالی کُنّی، جُوّاں نال تُنّی کُھݙ (کویلیاں دی)
316 مُون٘ہ پکّھے وانگوں قد لکراٹھا

اُون٘دی خیر کائنیں جین٘دے اُتّے واٹھا

کُہاڑا
317 سِر جَھت اِچ، پُچھ / پُوچھڑ ہَتھ اِچ کُہاڑی
318 اَمب نئیں انار نئیں مِٹّھے دا شمار نئیں

ڳِٹک اُون٘دے نال نئیں

کیلا
319 آن٘دی ہِے وین٘دی ہِے

مݨ مِٹّی دا چین٘دی ہِے

کیݨ
320 اَٹھ کاٹھیاں کاٹھ، تَھٻّا آن٘دریں دا

جَیں ناں ٻُجّھا، او پُتر بان٘دریں دا

کَھٹ
321 اَٹھ ہَݙ، چَٹّا آن٘دریں دا

جِہڑا ناں ٻُجھسی پُتر بان٘دریں دا

322 اَٹھ کٹورے، نان٘واں تھال

عقل ہووی تاں ٻُجھ ݙِکھال

323 کھان٘دی ہِے ناں پِین٘دی ہِے

اَجائی بار چین٘دی ہِے

324 اُٹھ جیݙی رن، کُہاڑے جیݙے کَن

نِکّے نِکّے ٻال، ساوی ٹوپی نال

کَھجّی دا وَݨ
325 اُچّی اُچّی ماڑی، اُتّھاں ٻیٹھی کِراڑی

سَو سَٹھ ٻال، اَڄاں وی او کُؤاری

326 اُچّے ٹِٻّے رن کھلوتی چَھمکاں جیݙے وال

اَسّی سَو ٻال ڄَمین٘دی، ساویاں ٹوپیاں نال

327 چِٹّی تِھڳڑی اُتّوں آئی

تیں کیوں چائی تیݙی ماء دی ہائی؟

کُھمبی
328 چِٹّی تِھڳڑی اللہ وَسائی

تیں دُھرُوہ گِھدّی تیݙی ماء دی ہائی؟

329 چِٹّی تِھڳڑی، خُدا اُپائی

تَیں جو کیوں چائی، تیݙی ماء دی ہائی؟

330 اَک دی اَکڑی، کاؤ دا ݙَنّاں

روہ دی چوٹی ہِے جین٘دا ٻَنّاں

کِھمِّݨ
331 پِیلی ہِے پِلک، پِیلی ماری ہِے چمک

پِیلی اوئے! اوئے! اوئے!

332 اَٹھ کاٹھیاں نؤں گز ݙور

تخت تے ٻہے باشاہ اڳّوں نچّے مور

کُھوہ[٢٧]
333 اُٹھ کاٹھا کاٹھ دا، نؤں گز ݙور

باشاہ ݙیہدا آئیا، نَچدے آئے مور

334 اُچّے ٹِٻّے شِین٘ہ ٻکان٘دا

جین٘دا کَھٹّیا ہر کُئی کھان٘دا

335 اِݙُّوں ݙان٘گاں، اُݙُّوں ݙان٘گاں اَدھ وِچ ٹَل مَٹلّیاں

آوِن کُون٘جاں، ݙیوِن جُھوٹا، ندّی نہاوݨ چَلّیاں

336 ݙیکھو یارو رَن دی اَڑی

سِر مُنا کے کھارے چڑھی

گاجر[٢٨]
337 کَھڑ کَھڑ من٘جھی، کَھڑ کَھڑ پِیڑھی، کَھڑ کَھڑ تُول وہاݨاں

جِہڑا اے ٻُجھارت ناں ٻُجھسی، اُون٘دا ٹَٻّر کاݨاں

گاݙا
338 ہِک جناور اَصلی

اُون٘دی ہݙّی ناں پَسلی

گُبّا (پاݨی دا)
339 آڑ گڑاؤں دا آڑ گڑاؤں

مَتّھا جین٘دا پار گڑاؤں

آلا مُولا کڈھ گِھدوسے

بَچّا اُوہو آڑ گڑاؤں دا آڑ گڑاؤں

گوگڑا (کپاہ دا)
340 ٻُجھ میݙی ٻُجھکݨی

مُون٘ہ تے آوی ڈَھکݨی

گھڑا / دِلّا
341 اَجّڑ لنگھ ڳے، پیرا کائنیں گھݨ (ماکھی دا)
342 لُومبڑ پُچّھا، سَیَّھڑ کنّاں ٹک جنہاں دے پَلّے

باغ حیدر دا کھا اُڄاڑیئُس کون ہرنی کُوں جَھلّے

ڳالھڑ / ڳیلڑھ
343 چار بِھرا روہیلے (لتّاں)

چار بِھرا چہیلے (تھن)

ݙُو بِھرا آکڑ کِلّے (سِنگھ)

ݙُو بِھرا ڈِھل پَٹِلّے (کَن)

ہِک بِھرا پَکھ جَھلّے (پُوچھ)

ڳان٘ہ[٢٩]
344 چار بِھرا میݙٖ مکّھݨ ماکھی (تَھن)

ݙُو بِھرا میݙے سُکّے کاٹھی (سِنگھ)

ہِک بِھرا میݙا اولُوں گھولُوں (پُوچھ)

345 ݙُو ڳُتّی کالی کُتّی، پِچھاڑے وَن٘ڄ سُتّی

پِچھاڑے ݙُو سِلّھاں، تُوں رو تے میں کِھلّاں

ڳُت
346 رَت اِچ کھیݙے، رَت اِچ تَرے جِہڑی کفن چِھکّے

اُتُّوں لَیہ ہَڑَپُّوں کرے، ناں کوئی پیسہ بَھرّے

گِرجھ / ڳِجھ
347 ماڑی تے پَڑ ماڑی، ماڑی اُتّے طوطا

جِہڑا اے ٻُجھارت ناں ٻُجھسی اُون٘دا ٹَٻّر کھوتا

ڳَنّاں
348 نِکّا جیہاں ڳُٹکڑوں

سِر ہیٹھ تے ٹَنگاں اُتکُڑوں

ڳَنڈھا (تُھوم دا)
349 اندھاری کوٹھی دھوئیں دار

وِچّوں نِکھتا یار بُھتار

چِھک کے مارس کندھی نال

لِم
350 جِین٘دے جی مرین٘دے آئے

سَکّے کاٹھ گِھلین٘دے آئے

بھاہ دے بَھرے پلٹین٘دے آئے

لوٹے ۔ جَھلار[٣٠]
351 عمل پور، کمل پور، لکّھاں تے ہزاراں مُل

کئیں کول ادّھا کئیں کول سارا

کئیں کول ہِے وی کوئناں

ماء پِیؤ
352 ڳول وے ڳُلین٘دا، پھول وے پُھلین٘دا

مانگواں ݙین٘دا نئیں، ہَٹیں وِکین٘دا نئیں

353 پیٹوں کڈھ تے پاسے مار ماچس
354 ڈِھڈھ وِچّوں کڈّھی تے پاسے وِچ ماری
355 اَڄّڑ چِھڑ ڳے پیرا کائنیں ماکھی
356 اُچّے ٹِٻّے رَن کھڑوتی، جین٘دا ناں لوہاری

سَتّر پُتر سَتّر دِھیریں، اَڄاں وی او کُؤاری

357 اُݙر پکّھی، ݙِوا لورا

حرام کُتری، حَلال شوروا

358 اُݙار پکّھی، ݙِوا لوڑھا

حرام ٻوٹیاں، حلال شورواں

359 اُچّا پِپّل چھاتروں، ہیٹھ بہاول کھوہ

اَوتری ݙین٘دی شارتاں، نِھیں منین٘دا رُوح

360 اَمب ناں اَنارے، مِٹّھا شُمارے

ناں میوا ہِے ناں ڳکّڑ ہِے

361 آن٘دی ہِے تاں ڳبّھݨ ہِے

وین٘دی ہِے تاں پَچّھڑ ہِے

مالھ
362 لونگ تے لاچی دَھاوݨ ڳے لاچی ماری ٹُٻّی

لونگ کھڑا پِٹین٘دا ریہا ہائے وے لاچی ٻُݙّی

363 ٹِھیکریاں دا کوٹ اُساریا لاکڑ دا گھتّیُم گھاہ

اُتُّوں پَکیا میوہ ہیٹھ وَڳّے دریا

مَٹّی، مَن٘دھاݨی، مکّھݨ، لَسّی
364 تَلُّوں کُمبھاری، اُتّوں درکھاݨی

گَھسّا ݙے ڳئی مُچاݨی

مَٹّی، مَن٘دھاݨی، کُڈِّھݨ
365 ہیٹُھوں کُمبھاری، اُتُّوں درکھاݨی

پھیرا پین٘دی ہِے مُچاݨی

366 پار دے پاروں آئیاں چھوکریاں

رَتّیاں گھگریاں، ساویاں بوچھڑیاں

مرچ /مرچاں[٣١]
367 ساوی ݙَنّی لال کمان

تَوبھاں تَوبھاں کرے پٹھاݨ

368 ساوی ساوی لال لال

میاں کرے حال حال

369 نِکّی جیہیں چھوکری جین٘دے کِھیسے اِچ داݨے
370 طاق تے پَڑطاق، طاق ہَلدا نِھیں

کُنجیاں دے کھڑکار، طاق وَلدا نِھیں

مُردہ
371 مارے کوں مَیں ماریا، مارے رَت کِیتا

مارے کوں جو ماریا، ماریا پُھنڈ پِیا

مُساڳ
372 قصائیاں دی جھوٹی

کݙان٘ہیں لِسّی، کݙان٘ہیں ݙوٹی

مَشک
373 مون٘ڈھے تے سلاری

کݙان٘ہیں ہَولی کݙان٘ہیں بھاری

مَشک
374 ہَتھ ٻَدھائیں پیر ٻَدھائیں چِھک ٻَدھائیں کھاݙی

جِہڑا اِیہ ٻُجھارت ناں ٻُجھسی، اُون٘دی ݙاݙی ساݙی

375 تَوبھاں تَوبھاں تَوبھاں، تَوبھاں دی زاری

زاری دے تَرے ٹوٹے، ہِک لمبا تے ݙُو چھوٹے

مصلا
376 رنگ کالا بَھل کاں نِھیں

چیل پتلی پَر چِیتا نِھیں

وَݨ چڑھے پر بھولوں نِھیں

مکوڑا
377 اِتنی جُوں جِتنی خَش خَش، اُتنے جیہیں کَن

باشاہواں دے کھاݨے کھان٘دی، افلاطون دی رَن

مکّھی
378 اِیہو جیݙی ذری ہِے

خان دے رَلّے کھان٘دی ہِے

379 چار پُتر اکھݨے مکھݨے، چار پُتر مِٹّی چکھݨے (تَھن، کُھر)

ݙُو پُتر کھلے منارے، ݙُو پُتر وِچ لشکن تارے (سِنگھ، اَکّھیں)

ہِک دھی وِچ مکّھیاں مارے (پُوچھ)

مَن٘جھ[٣٢]
380 ݙَٻّی ݙَٻّی ٻکری، ݙَٻّی ݙَٻّی چھاں

چل میری ٻکری، کل والی تھاں

مَن٘جھی
381 اِیہو جیݙی فِتنی فَر فَر کرے

ساوے گھگھرے نال بَزار وِچ پِھرے

مُولی
382 بگّی بگ وانگوں ساوی طوطے وانگوں

ٻُجھدیں تاں ٻُجھ، ناں تاں مُون٘ہ تیݙا کھوتے وانگوں

383 بگّی بگ وانگوں، ساوی طوطے وانگوں

جَیں ناں ٻُجّھیا، اُون٘دا مُون٘ہ کھوتے وانگوں

384 ٻاہروں آئیاں ݙُو چھوکریاں

چِٹّے گھگھرے، ساویاں بوچھڑیاں

385 ڳِٹھ جیݙی کُؤار

ساوے گھگھرے نال

386 نِکّی جیہیں کُڑی

گھگھرا پا پا ٹُری

387 روندیں رات گزارے شودی، ہن٘ج ناں کوئی اُگّھے

اِین٘دے دِل وِچ درد ہِے کِہڑا، کُئی ناں اُوکوں ٻُجّھے

موم بتّی
388 اَکھ وِچ پَکھ وِیایا، قادر پاݨی ݙِتّا

ناں تاں نانی ترے، ناں تاں نانی ہِکّا

مُون٘ہ
389 اندھا کُھوہ غاڑے غَپ

ٻتری ٹالھیاں ہِکّو پَتر

مُون٘ہ، ݙَن٘د، زبان / ڄِبھ
390 اندھا کُھوہ غڑن غَپ

ٻتری ٹالھیاں ہِکّو پَتر

391 آر ݙان٘گاں پار ݙان٘گاں، اَدھ وِچ لمبے دھاگے

رَب دے سنیہڑے آئے، سُتّے لوک جاگے

مِین٘ہ
392 پاؤں پاؤں دیاں تاراں، پاؤں پاؤں دے دھاڳے

اللہ دی مرضی سُتّا لوک جاڳے

393 سونے دیاں تاراں، چاندی دے دھاڳے

جݙاں آوے او، سُتّا لوک جاڳے

394 میں گِھنّݨ آئیم تیکوں، تُوں گِھن ٻیٹھوں میکوں

تُوں وَن٘ڄݨ ݙے میکوں، میں گِھن وَن٘ڄاں تیکوں

395 آر ݙان٘گاں پار ݙان٘گاں، وِچ ڳَلّھی دے دھاڳے

اللہ دے سنیہے آئے، سُتّے مُلک جاگے

396 گون مگونی ہِے ۔۔۔۔۔۔۔۔ (او نِھیں متاں او سمجھیں) ناشپاتی[٣٣]
397 راہ تے پئی پھوسی

آن٘دا وین٘دا روسی

نانگ / سَپ[٣٤]
398 شیر موئیا پئے رون٘دا کُئی نِھیں
399 چور ڳِیا چوری تے مار آیا گھوڑی

چور دیاں ڄنگھاں کائنیں گھوڑی دا پُچھ کائنیں

نانگ [٣٥]تے ݙِݙ
400 اِیہو جیݙی ہݙّی

کوٹھے کنوں وݙّی

ناوڑی
401 اِیہو جیݙی ہݙّی

کُھوہ کنوں وݙّی

402 اُتّوں چھپّر ہیٹھوں چھپّر

وِچّوں میݙے پِیؤ دا گھر

نریل ڳَری دا
403 چٹ مِدان رادھا ٹان٘ڈا، کئیں اُستاد بݨایا بھان٘ڈا

کئیں اُستاد ڄمائی ݙَہی، مرد دے پیٹوں تریمت ڄائی

404 کٹورے وِچ کٹورا

پُتر پِیؤ نالوں گورا

405 ٻَدھا گِھنّو بِھراوو، ٻَدھ گِھدّا تمام

کݨک مُتّوں کھان٘دا نِمھیں، شریعت اِچ حرام

نغارے
406 ݙُو بِھرا اَدّھو ٻَدّھو، اِنہاں کوں رَل کے ٻَدّھو

ٻَدّھݨ کِیتے تھئے سے تیار، او لڳدے تام تام

ہِن شریعت وِچ حرام

407 ݙُو کوٹھے ہِکّو ناں نَک
408 اُستاد بُت بݨایا، واہ کمر بند ٹَھہایا

ݙیکھ اُون٘دی ڄالی، چُڳّے چوڳ رہوے خالی

نک چوݨاں
409 او ڳئی! او ڳئی! او ڳئی! نگاہ
410 کَن کُوں ہَلاؤ، ڈِھڈھ کنوں مُترے نلکا
411 خَس جیݙی خسوکڑی، خسخاس جیݙے کَن

لَکّھاں تے ہزاراں وِچّوں نِکھتی وین٘دی رَن

نَلّی (پاولیاں دی)
412 کالی اے کمیت، جین٘دے مَتّھے اُتّے ٹِکّا

لکھیں تے ہزاریں وِچّوں، نِکھتھی وین٘دی ہِکّا

413 ہِک پُرزا اُستاد بݨایا جان اُون٘دی وَدھر وَدھر

اُوں ناں کِیتی وطن دی سَدھر

414 ٻارھاں لعل، ستارھاں ہِیرے، اَٹھ موتی

ترے یاقوت وِچ سوہن میل حمیل جِنہاں پوتی

نمازاں[٣٦]
415 ستارھاں لعل، ٻارھاں ہِیرے، اَٹھ ہِن موتی

ترے یاقوت وِچ پئے لسکِن، رَل حمیل جِنہاں پوتی

416 سولھاں لعل، ستارھاں ہِیرے، ترے پئٖ وِچ گج موتی

ݙُو لعل وِچ سماݨے، ٹِگھ حمائل پروتی

اپݨے شودے من بھاݨے، کر ہار سنگھار کھڑوتی

جِہڑا اے ٻُجھارت ناں ٻُجھسی، مرد گݙّان٘ہ رَن کھوتی

417 ہِک پُھل سلکھݨاں، میکوں شوہ ݙِتّا رکھݨاں

میں سِجھ رکھ وَن٘ڄایا

ہَٹ نِھیں، بزار نِھیں، شوہ ران٘جھے دے دربار نِھیں

آؤ سہیلیو وِچار کریجے، شوہ آوے تاں کیا جواب ݙوِیجے؟

نِناواں
418 کالی کُکِّڑ دُنبے دار

مارے غُپّا ون٘ڄے پار

بندوق / بندوخ
419 میں لالی کوں ہَتھ لایا

لالی میکوں چَک پایا

بھاہ
420 ٻُڈھا سپاہی گھر گھر بھون٘وے ٻُہاری
421 اَمب اَمبے

تھالی وِچ کٹورا کمبھے

ٻیڑی، دریا
422 ݙُو ٹوپے مُنگاں دے، ݙُو ٹوپے مان٘ہ دے

جِہڑا آوے گھنّݨ، وَن٘ڄے نال اُنہاں دے

ناں آوے تاں وَسّے، نال اِنہاں دے

423 خَس جیݙی آپ، خسخاس جیݙے کَن

نواباں نال کھان٘دی، واہ جو دُگّی رَن

پَپیلی / کوِیلی
424 آئی سلیمو، ڳئی سلیمو، وین٘دی کئیں ناں ݙِٹّھی

پاݨی کنوں پَتلی، پتاسے کنوں مِٹّھی

نِن٘در
425 اِیہو جیݙی ذری، بھوئیں وِچ وڑی

پُھل غُلاب دا، سونے دی لڑی

واڑ (کپاہ)[٣٧]
426 پہلے میں ڄایا، وَل ڄایا بابا

کَن تریڑ مائی آئی، ٻدھݨے اِچ ݙاݙا

427 ماء ڄمّی پہلے پِیؤ ڄمّیا پِچّھے

پِیؤ اَکھ مٹکائی، ݙاݙی نِکّل آئی

428 تھٻّا تھٻّا آندراں دا

جِہڑا ناں ٻُجّھے، پُتر بان٘دراں دا

واݨ
429 ٻاہروں آئے چار ملنگ

ساویاں ٹوپیاں نِیلے رنگ

وتاؤں[٣٨]
430 ٻاہروں آئے ݙُو ملنگ

ساویاں ٹوپیاں اُودے رنگ

431 روہ دے ݙُو ملنگ

ساوی ٹوپی ہِکّو رنگ

432 کالا سی کلتّر سی، کالے پِیؤ دا پُتّر سی

اَݙُّوں پاݨی پِین٘دا سی، ٻروٹیں چھان٘ویں ٻہن٘دا سی

433 تُوں ٹنگیاں کھڑیں، میں پُوریاں کھڑاں

کُئی وَوڑ ٻَوڑ وی ہِئی؟

وتاؤں [٣٨]تے وَصّل[٣٩]
434 ہِک بابا، پیٹ وِچ جین٘دے ݙاڑھی اَمب[٤٠]
435 ٻُوٹا، جُھمّر جُھوٹا، پَھل اُون٘دا اِکاسی

ہݙّی کاں کُتّا نہ کھاسی، شورواں لکھ روپیہ وِکاسی

436 میں تُھک جیݙا، تُوں اُٹھ جیݙا

میں نقل کِیتی، تُوں رو پِیا

وَٹُھوّاں[٤١]
437 ٻُجھ میݙی ٻُجھکّݨی

چُت تے آوی ڈَھکݨی

وَصّل[٣٩]
438 تُوں ٹَنگا کھڑیں میں پُوریا پِیاں

کائی جِین٘دے جہان دی خبر سُݨا

439 نِکّا جیہاں تُتکڑُو

سِر ہیٹھ تے ڄنگھاں اُتکڑُو

440 اُچّے ٹِٻّے تے ماسی وَسّے

میں وَن٘ڄاں تاں کِھڑ کِھڑ ہَسّے

وَنواڑ
441 اَمبل چَمبل ٻُوٹی ہِے، نَیرنگاں دی

تِرڑ کھڑی تاں جُھمّر لڳی رنّاں دی

442 اَمبل چَمبل ٻُوٹی ہِے، ٻُوٹٰ ہے نَیرنّݨ دی

تِرڑ کھڑی تاں جُھمّر لڳّی رَنّاں دی

443 کاٹھ دی گھوڑی، لوہے دی لغام

ڈَھیہ ڈَھیہ پون٘دِن، بِڈکے جُؤان

ویلݨاں
444 چار تھمبے ٹُردے وَن٘ڄݨ، ݙُو ݙِیوے ٻلدے وَن٘ڄِن

ݙُو پَکّھے جَھلدے وَن٘ڄِن، اڳّوں مُشکی نانگ لیٹدا وَن٘ڄے

ہان٘تھی[٤٢]
445 چار تھمبے ہَلدے آئے، ݙُو ݙِیوے ٻَلدے آئے

مُشکی نانگ کھیݙدا آئیا، باشاہ ݙٰیہدا آئیا

446 چار آوے، چار پاوے، چار سُرمے داݨیاں

نارنگ طوطا ٻولیا، ولّھیں کیوں کُماݨیاں

447 پِیلی پِیلی ہِے پلک، پِیلی پِیلی ہِے جَھلک

پِیلی پِیلی اوئے اوئے

ہلدر
448 اُچّے ٹِٻّے اُٹھ کُٹّھا

کَھل کُراڑی، زیرہ مِٹّھا

ہِندواݨاں / ہِن٘دواݨا / مَتِیرا
449 اُچّے ٹِٻّے اُٹھ کُٹّھا

کَھل کُراڑی، ماس مِٹّھا

450 تَلّی تے میں کُکّڑ کُٹّھا

چَم کُراڑا تے زِیرا مِٹّھا

451 چِٹ مِدان تے ڳیرا کُٹّھا

کَھل کُراڑی، زِیرا مِٹّھا

452 دَر سوہاڳݨ ساوا گَھٹّا

کَھل کُراڑی زِیرا مِٹّھا

453 رُوڑی تے ݙان٘د کُٹّھا

چَم کَوڑا تے ماس مِٹّھا

454 ساوا پیالہ رَتّا بَھت

آوو بِھراوو گَھتّو ہَتھ

455 ہِک مرد اِہجاں ݙِٹّھا

اُتّوں کَوڑا، وِچّوں مِٹّھا

456 ݙُو کبوتر جَمّن جوڑی، پر اُنہاں دے کالے

ٹور اُنہاں دی اَلکی بلکی، رب اُنہاں کوں پالے

اَکّھیں
457 ٻُجھدیں تاں ٻُجھ

نظر نہ آوی کُجھ

اندھارا
458 آندی ہِے گھوڑی چڑھی

وین٘دی ہِے جوں وانگوں

بِماری
459 ایݙوں اوݙوں ٻَنّاں

وچوں ٻال چِیک کے بَھنّاں

پَݙ
460 ہِک پِیؤ تے سَو پُتر سارے گول مگول

ساریاں دے ڈِھڈھ وِچ ہِک آن٘در

تسبی / تسٻی
461 اَٹھ اَٹھیلے (کُتّی دے اَٹھ تَھن)

ٻارھاں ٻِیلے (جنگلی سورنی دے ٻارھاں تَھن)

چار چِھکُّوں / چہیکاں (ڳان٘ہ دے چار تَھن)

ݙُو روہیلے (ٻکری دے ݙُو تَھن)

تَھن
462 اُوں اُٹھ تے چڑھیاں میں جیکوں ڄݨ نہ ݙِٹّھا ما

پِیؤ ڳُلین٘داں آپݨاں جِہڑا ہووے میݙی ماء دا بِھرا

دُھوں
463 اُٹھ دی ٻیٹھک ہرن دی چال

نہ کوئی پُوچھل نہ کوئی وال

ݙِݙ
464 اڳّوں ٹُھلّا، پِچُّھوں ٹُھلّا، وِچّوں لاس ملاسا

اڳّوں نَپّی، پِچُّھوں دبّی، اے وَت کیہاں تماشا

ݙین٘بُھوں
465 تُوں چِٹّا کِھیر وانگوں ۔۔۔۔ تُوں کِھیر وی تاں نِھیں

چُمیڄے تیکوں پِیر وانگوں ۔۔۔۔ تُوں پِیر وی تاں نِھیں

چار تیݙے پاوے ہِن ۔۔۔۔ تُوں پلنگ وی تاں نِھیں

سولھاں تیݙے عانے ہِن ۔۔۔۔ تُوں کُکِّڑ وی تاں نِھیں

دُھوم دھام تیݙا لشکر ۔۔۔۔ تُوں باشاہ وی تاں نِھیں

روپیہ
466 چِٹّا چِٹّا کِھیر روانگݨ ۔۔۔۔ کِھیر وی تاں نئیں

پِیا چُمین٘دے پِیر وانگݨ ۔۔۔۔ پِیر وی تاں نئیں

چار پاوے ہُوں دے ہِن ۔۔۔۔ پلنگ وی تاں تئیں

لشکر اُون٘دا دُھوم دھام ۔۔۔۔ باشاہ وی تاں نئیں

467 ݙہ پھائی تے پنجاں ڈھائی روٹی
468 رَتّی رَتّی لال لال

اُتّے چَپّا چَپّا وال

اَدھ وِچکار چِیری ہوئی

سِٹّہ
469 ݙُو ڄنگھاں چار ناساں

جِہڑا نہ ٻُجّھے اُون٘دی شے میں کھاساں

سلوار / سُتّھݨ
470 ٻاہرا کُچِّھڑ ٻاہراں پیٹ

ٻاہراں ڳئے چلے پردیس

ٻاہراں کھیݙن ٹالھی ہیٹھ

سُوہر دے ٻچّے
471 نِکّی ساری کُڑی

پران٘دا پا کے ٹُری

سُوئی دھاڳا
472 ہِک تار کرتارو پائی سُݨ وے بھائی بھلّے

ہاتھی اوس دے پیٹ سمائے اوہ ہاتھی دے گلّے

شیشہ
473 نِکّے نِکّے کیاریاں نِکّا نِکّا بیج

سَٹّݨ آلا باشاہ جَھپّݨ آلا وزیر

قرآن شریف[٤٣]
474 ہِک تُوں لتّھی ٻئے تے چڑھی کاوِڑ
475 ہِک حویلی ݙُو دروازے کڑاہی
476 موئے جین٘دیاں کوں مارِن کوڑھکی
477 دَر دَر تے لِم لٹکے کُون٘ڈا
478 اَٹھ ہݙ تے تَھٻّا آن٘دراں دا کَھٹ
479 طول طویل تے منصب دار کَھجّی
480 اُچّے ٹِٻّے تے بھیݙ ویائی

تُوں جو دُھرکیوں تیݙے پِیؤ دی ہَئی

کُھمبی
481 چَم نال چَم گَھسّے، چَم ݙِتّی لاٹ

جہڑی تیݙے چݙیاں وِچ ہِے پٹّی پئی ہِے وات

(تَھنّاں کوں ملّݨ، دھار آوݨ، ݙُوہاوے دا مُون٘ہ کُھلا ہووݨ)

کِھیر ݙوہݨ
482 گھیہل گھیل تے گھیہل گَھسّے

چہل اِچ ڄنگھاں، پِیا ݙوڈݨ گَھسّے

گھاݨی
483 گھگّھی تَرَپّی، گُھگّھا تَرَپّا، گُھگّھی شور مچائی

جِہڑا نہ ٻُجّھے اِیکوں، اُون٘دا پِیؤ قصائی

گھڑا
484 ݙُو بِھرا میݙے دِھل مڈھلّے (کن)

ݙُو بِھرا میݙے آکڑ کِلّے (سِنگھ)

چار بِھرا میݙے آوِن جاوِن (لتّاں)

چار میکوں ݙُدھ پِلاوِن (تَھن)

ہِک بِھرا میکوں پکّھا جَھلّے (پُوچھل)

ڳان٘ہ / من٘جھ
485 پِپّل دے پَتر، ہرمل دے داݨے

گھتِّن دنا تے ٻُجّھن سیاݨے

مٹر دی پَھلّی
486 چِٹّی کُکِّڑ، ڈھنڈھ وِچ دھان٘وے

اوس دی ہݙّی شہر وِکاوے

مکھݨ
487 اِیہو جیݙی ذری ہِے

خان دے رَلّے روٹی کھان٘دی ہِے

مَکّھی
488 اوہ ڳئی، اوہ ڳئی

اوہ آئی اوہ آئی

نگاہ
489 پار دے پاروں آئے ݙُو ملنگ

ساویاں ٹوپیاں اُودے رنگ

وتاؤں[٣٨]
490 اَسّی بھیݨیں وِیہ بِھرا (80 چھارک، 20 پاء)

پنج پِیؤ تے ہِکّا ماء (پنج سیر، ہِک دَھڑی)

وزن
491 ذری، زمین اِچ وڑی

پُھل غُلاب دا، سونے دی لڑی

ونواڑ
492 پن٘ج ڄݨے کماوݨ آلے (ہتھ)

ٻتری کھاوݨ آلے (ݙن٘د)

مائی سُراخاں ݙیوݨ آلی (زبان)

دھمال خان چِھکّݨ آلا (ڈِھڈھ)

ہتھ، ݙَن٘د، زبان، ڈِھڈھ
493 واہ وے رَبّا تیݙے کَم

ٻاہر ہݙّیاں اندر چَم

کَچھ کَرُماں
494 اے بجھارت بجھ،ہتھ نہ آوی کجھ ہوا
495 نکی جیہی ہڈی

کوٹھے کنوں وڈی

ناوڑی
496 بے پاڑی پاڑاں پٹے لُوت ٻوٹی
497 شادی تے پے ہڈے

لوکیں کوں مریندے سڈے

دول

حوالے

  1. https://skr.wiktionary.org/wiki/%DA%AF%D9%8F%DA%BE%D9%85%D9%91%D8%B1_%DA%AF%DA%BE%DB%8C%D8%B1
  2. https://skr.wiktionary.org/wiki/%D9%BB%D9%8F%DA%91%D9%8E%D9%85%D8%A8%DA%BE%D8%A7
  3. https://skr.wiktionary.org/wiki/%DA%A9%D9%88%DA%91_%D8%AA%D9%8F%D9%85%D9%91%D8%A7%DA%BA
  4. https://skr.wiktionary.org/wiki/%D9%BE%D8%AE%D8%A7%D9%86%DB%81
  5. https://skr.wiktionary.org/wiki/%D9%BE%D8%A7%DD%A8%DB%8C
  6. https://skr.wiktionary.org/wiki/%D9%BE%D9%8E%D9%BB%DD%A8_%D8%AF%DB%8C_%D9%B9%D9%90%DA%A9%D9%91%DB%8C
  7. https://skr.wiktionary.org/wiki/%D9%BE%D9%90%D9%86%DA%88 https://skr.wiktionary.org/wiki/%D9%BE%D9%90%D9%86%D9%98%DA%88
  8. https://skr.wiktionary.org/wiki/%D9%BE%D9%90%DB%8C%D9%84%D9%8F%DA%BE%D9%88%DA%BA
  9. https://skr.wiktionary.org/wiki/%D9%BE%D9%90%DB%8C%D9%84%D9%8F%D9%88%DA%BA_%DA%84%D8%A7%D9%84
  10. ١٠.٠ ١٠.١ https://skr.wiktionary.org/wiki/%D8%AC%D9%8F%D8%AA%D9%91%DB%8C
  11. https://skr.wiktionary.org/wiki/%D8%AD%D9%8F%D9%82%D9%91%DB%81
  12. https://skr.wiktionary.org/wiki/%D8%AC%D9%8E%D9%86%D9%98%D8%AF%D8%B1%D8%A7
  13. https://skr.wiktionary.org/wiki/%DA%84%D9%8E%D9%84%D9%85
  14. https://skr.wiktionary.org/wiki/%DA%86%D9%8E%D8%B1%DA%A9%DA%BE%D8%A7
  15. https://skr.wiktionary.org/wiki/%DA%AF%DA%BE%D8%B1%D9%B9
  16. https://skr.wiktionary.org/wiki/%DA%86%DA%A9%D9%91%DB%8C
  17. https://skr.wiktionary.org/wiki/%DA%86%DA%A9%D9%91%DB%8C_%DB%81%D9%88%D8%B1%D8%A7
  18. https://skr.wiktionary.org/wiki/%DA%86%D9%90%D9%85%D9%91%D8%B1
  19. https://skr.wiktionary.org/wiki/%DA%86%D9%8E%D9%86 https://skr.wiktionary.org/wiki/%DA%86%D9%8E%D9%86%D8%AF%D8%B1
  20. https://skr.wiktionary.org/wiki/%DA%A9%DA%86%D8%B1%DB%8C
  21. https://skr.wiktionary.org/wiki/%D8%B4%D8%B1%D9%86%D8%A7%DB%81
  22. https://skr.wiktionary.org/wiki/%DA%86%D9%8E%D9%86%D9%98%D8%AF%D8%B1
  23. https://skr.wiktionary.org/wiki/%D8%B2%D9%8E%D9%86%D8%A7%D9%88%D8%B1
  24. https://skr.wiktionary.org/wiki/%D8%AF%DA%BE%D8%A7%DA%B3%D8%A7
  25. https://skr.wiktionary.org/wiki/%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86 https://skr.wiktionary.org/wiki/%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86_%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D9%81
  26. https://skr.wiktionary.org/wiki/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8
  27. https://skr.wiktionary.org/wiki/%DA%A9%D9%8F%DA%BE%D9%88%DB%81
  28. https://skr.wiktionary.org/wiki/%DA%AF%D8%A7%D8%AC%D8%B1
  29. https://skr.wiktionary.org/wiki/%DA%B3%D8%A7%D9%86%D9%98%DB%81 https://skr.wiktionary.org/wiki/%DA%B3%D8%A7%DA%BA
  30. https://skr.wiktionary.org/wiki/%D9%84%D9%88%D9%B9%D8%A7_%D8%AC%DA%BE%D9%84%D8%A7%D8%B1%DB%8C
  31. https://skr.wiktionary.org/wiki/%D9%85%D8%B1%DA%86%DB%8C%D8%A7%DA%BA
  32. https://skr.wiktionary.org/wiki/%D9%85%D9%86%D8%AC%DA%BE
  33. https://skr.wiktionary.org/wiki/%D9%86%D8%A7%DA%A9%DA%BE
  34. https://skr.wiktionary.org/wiki/%D9%86%D8%A7%D9%86%DA%AF
  35. https://skr.wiktionary.org/wiki/%D9%86%D8%A7%D9%86%DA%AF
  36. https://skr.wiktionary.org/wiki/%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%B2
  37. https://skr.wiktionary.org/wiki/%DA%A9%D9%BE%D8%A7%DB%81
  38. ٣٨.٠ ٣٨.١ ٣٨.٢ https://skr.wiktionary.org/wiki/%D9%88%D8%AA%D8%A7%D8%A4%DA%BA
  39. ٣٩.٠ ٣٩.١ https://skr.wiktionary.org/wiki/%D9%88%D9%8E%D8%B5%D9%91%D9%84
  40. https://skr.wiktionary.org/wiki/%D8%A7%D9%8E%D9%85%D8%A8
  41. https://skr.wiktionary.org/wiki/%D9%88%D9%B9%D9%8F%DA%BE%D9%88%DB%81%D8%A7%DA%BA
  42. https://skr.wiktionary.org/wiki/%DB%81%D8%A7%D9%86%D9%98%D8%AA%DA%BE%DB%8C
  43. https://skr.wiktionary.org/wiki/%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86_%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D9%81