خطّاں بھری چنگیر تے سرائیکی لوک ادب

سرائیکی دانشوراں دے سرائیکی لوک ادب وچ مختلف موضوعات اُتے لکھے ڳئے خطوط شامل ہن۔ جاں جو تیریجھے حصے وچ سرائیکی دانشوراں دے اردو خطوط جاں جو حصہ چہارم وچ عکس ہائے خطوط ،مرحوم سرائیکی دانشوراں تے غیر ملکی سرائیکی دانشوراں دے خطوط وی شامل ہن۔ محمد اسلم میتلا لکھدن:

"میکوں زمانہ طالب علمی توں خطوط جمع کرݨ دا شوق ہئی پیا۔ میݙے کول ݙو صندق خطاں دے بھریے ہوئے موجود ہن۔ جݙاں میں آپ بیتی لکھݨ شروع کیتی تاں انہاں خطاں کوں پڑھݨ شروع کیتا۔ انہاں خطاں وچ سیاسی، مذہبی تے ادبی شخصیات دے خطوط شامل ہن۔ کجھ خاندانی تے نجی خطوط ہن۔ جینویں جینویں میں خط پڑھدا ڳیا۔ میکوں احساس تھیا جو انھاں خطوط وچ سیاسی اکابرین تے دانشوراں دے خطوط موجود ہن اَتے کئی خط سرائیکی وچ لکھے ڳئے ہن۔ میں سرائیکی دانشوراں دے انھاں خطاں کوں انڄ کرݨ شروع کر ݙتا۔"

محقق محمد اسلم میتلا دے انھاں خطوط دی ہک غیر معمولی ڳالھ اے ہے جو اے سرائیکی زبان و ادب دے نامور دانشوراں دے خطوط ہن۔ اے خطوط مستقبل دی علمی ادبی تحقیق کیتے بنیادی مآخذ ثابت تھیسن۔ کیوں جو انھاں خطوط وچ سرائیکی زبان ، رسم الخط ، کتاباں بارے تبصرے ، فریدیات دے اہم موضوع بارے مباحث موجود ہن۔ ایندے علاوہ ادبی مسائل بارے سوال جواب ، مباحث تحقیق تے جستجو دے عمل دی نشاندہی ملدی ہے۔ ایں طرحاں اے خطوط ترتیب و تدوین دا جواز وی فراہم کریندن۔ اے خطوط سندی تحقیق کیتے وی مدد گار ثابت تھی سڳدن۔

محمد اسلم میتلا دی کتاب ’’خطاں بھری چنگیر‘‘ وچ جنہاں نامور شخصیات دے خطوط شامل کیتے ڳئن۔ انہاں وچ دلشاد کلانچوی ، کشفی ملتانی، شیخ اکرام الحق، سفیر لاشاری، میر حسان الحیدری، بشیر احمد ظامی، کیفی جام پوری، ڈاکٹر مہر عبدالحق، محمد اسلم رسولپوری ، محمد اسماعیل احمدانی، ڈاکٹر نصر اللہ خان ناصر، کرسٹوفر شیکل ، سیٹھ عبیدالرحمن، ڈاکٹر سجاد حیدر پرویز، صدیق طاہر، پروفیسر گوپی چند نارنگ دے علاوہ کئی ئے اہم ناں وی شامل ہن۔ اے خطوط سرائیکی زبان دی ترقی اے ترویج بارے وچ اشارہ ݙیندن۔ محقق ، تنقید نگار ،ڈاکٹر طاہر تونسوی، ’’خطاں بھری چنگیر‘ ‘ بارے لکھدن:

’’میکوں امید ہے جو محمد اسلم میتلا دا اے تحقیقی کم نہ صرف سرائیکی زبان دے ادب وچ اضافے دا سبب ہے بلکہ تحقیقی تنقیدی حوالے دا باعث وی ہے کیوں جو انہاں خطاں وچ سرائیکی زبان و ادب بارے جو معلومات جمع ہن او ہوں اہم تے توجہ طلب ہِن۔‘‘ (۷)

’’خطاں بھری چنگیر‘‘ دی ہک خوبی اے وی ہے جو اے خطوط اپݨے مواد اَتے ابلاغ دے اعتبار نال خطوط ای ہِن، بھاری بھرکم مقالہ جات نی۔البتہ اے خطوط تاریخی اہمیت رکھدن۔سرائیکی ادب وچ خطوط نویسی دی روایت اڳتے ٹردی نظر آندی پئی ہے۔

اخبارات دے ادبی صفحات اتے ادبی رسائل وچ خطوط دا شامل تھیوݨ ایں ڳالھ دی دلیل ہے جو سرائیکی نثر وچ خطوط نویسی دا کم جاری ہے۔ انہاں خطوط کوں تحقیقی اصولاں دے مطابق مرتب تے مدون کرݨ دی اشد ضرورت ہے۔

ادارہ مرکز تعلیم و تحقیق برائے زبان و ادب (رجسٹرڈ) مظفر گڑھ دے روح رواں نامور محقق اتے دانش ور ڈاکٹر سجاد حیدر پرویز نے شمارہ تعلیم و تحقیق دا خطوط نمبر شائع کیتے۔ جیندے وچ تیرہ سو نامور شخصیات دے خطوط شامل ہن۔ اے خطوط تحقیق دے اصولاں کوں سامݨے رکھدے ہوئے مرتب کیتے ڳئے ہن۔ تعلیم و تحقیق دا اے شمارہ ۵۔۶ جولائی۲۰۱۲ء تا ۲۰۱۳ء مکاتیب نمبر ہے۔ جیندے وچ ۱۰۴۰،اشخاص دے ۱۹۷۵ء، مکاتیب ،جنہاں وچ زنانیاں دے ۹۶ اَتے مرد حضرات دے ۹۴۴ خطوط چھاپے ڳئین۔ سرائیکی زبان وچ ۲۷۹ خطوط دے علاوہ سندھی ہک، پنجابی چھی، عربی ہک، انگریزی ۶۷ جاں جو اردو ۶۶۷ خطوط شامل ہن۔

ٻِیا ݙیکھو

• سرائیکی لوک ادب وِچ مکتوب نگاری۔

• لوک ادب دے اصناف اتے ادبی خطوط

• لوک ادب دے مہان٘دریاں دے چِٹّھیاں

ٻاہرلے جوڑ

• سئیں ڈاکٹر خالد اقبال دی لائبریری ݙیکھو

• سئیں ڈاکٹر خالد اقبال دا تعارف انگریزی وِچ

• ڈاکٹر خالد اقبال صیب دی لائبریری دا ٻِیا مواد۔ ۔ ۔ ۔