وہن٘دے نِیر اَتے کُجھ ٻئے تذکرہ جات
سرائیکی لوک ادب وِچ لوک شاعری دے تذکرہ دی اہمیّت تُوں انکار نِھیں کِیتا ون٘ج سڳین٘دا اِیہ اُوہ مہان٘درا کَم ہِے جین٘دی وجہ کنُوں اَڄ اَساݙا لوک ادب جِین٘دا ودّے۔ اِیں حوالے نال کُجھ تذکریاں دی مختصر تفصیل ݙیکھو:
وہن٘دے نِیر
لکھو- ناں تذکرہ : وہندے نیر
- مرتبین تذکرہ: ممتاز علی خان حیدر ڈاہر، محمد نواز فانی اﷲ آبادی، تعداد چھپائی ہٹ ہزار۔
- تاریخ اشاعت: جنوری 1973ء
ایں تذکرے وچ 50 سرائیکی شاعراں دے مختصر حالات زندگی تے منتخب نمونہ کلام شامل کیتا ڳئے۔ ایں کتابچے دے ’’ ڄاݨ سُنڄاݨ‘‘ دے نال نال ابتدائیے وچ خان رضوانی، جنرل سیکرٹری سرائیکی اکیڈمی، ملتان، لکھدن:
"سئیں فانی اﷲ آبادی سئیں ممتاز علی خان حیدر، پورے۔ سرائیکی علاقے وچ ٹرپھرتے ہک ہک سرائیکی شاعر کول خود ونڄ تے جیڑھی محنت تے مشکلیں نال ’’وہندے نیر‘‘ دا مواد جمع کیتے۔ اوندے تے بے ساختہ داد ݙیوݨ تے مجبور تھیوݨاپوندے۔" (۴)
ایہ کتابچہ 112 صفحات اُتے مشتمل ہے۔ جیندے وچ سرائیکی زبان دے نمائندہ شاعراں دا منتخب کلام چھاپیا ڳئے۔ پروت دی ایں دور دے ٻہوں سارے نمائندہ شعراء اینجھے ہن جنہاں کوں ایں انتخاب وچ شامل نھیں کیتا ڳیا۔ جنہاں شاعراں دا مختصر تعارف تے کلام چھاپیا ڳئے اوندے تندیر کُجھ ایں طرحاں ہے۔
- لطیف علی (مرحوم)
- حضرت خواجہ غلام فریدؒ
- شاہ عبداللطیف بھٹائیؒ
- حضرت مجروح (مرحوم)
- نصیر الدین خرم (مرحوم)
- یتم جتوئی مرحوم
- محمد نواز خوشتر (مرحوم)
- جانباز جتوئی
- نصراﷲ خان ناصر
- نقوی احمد پوری
- سرور کربلائی
- سفیر لاشاری
- اقبال سوکڑی
- صالح محمد صالح
- محسن نقوی
- قیس فریدی
- شوخ ریاستی
- نور محمد سائل
- ارشد ملتانی
- بخت علی بخت
- نصرت تونسوی
- عزیز بشتر غوری
- مجاہد جتوئی
- طارق
- شاہ نذر
- حیدر گردیزی
- دلدار بلوچ
- عاصم اچوی
- زائر دیروی
- مقبول تنویر
- ریاض رحمانی
- فانی اﷲ آبادی
- تحسین رائے سبالوی
- صدیق طاہر
- خان رضوانی
- نصیر سرمد
- واحد بخش واحد
- ڈاکٹر خان بابر
- رشید عثمانی
- چشتی
- سندر
- انجم گیلانی
- رفیعہ قمر
- ثمینہ چندا
- سلمان غنی
- جلیل ملتانی
- منیر فاطمی
- قمر الاسلام قمر
- آتش بخاری
- ممتاز علی حیدر
شاطر نِماݨاں
لکھو"شاطر نماݨاں"… محمد بخش شاطر (1334-1314ھ)۔ جئیں 20 سال دی عمر وچ 1924ء وچ خود کشی کر گھدی ہئی۔ ایں شاعر بارے سیٹھ عبیدالرحمن ’’شاطر نماݨاں‘‘ دے ناں نال، 1975ء وچ، سرائیکی ادبی مجلس بہاول پور، دی طرفوں کتاب چھاپی، ایں کتاب دے ابتدائی 25 صفحے شاعر دے حالات، کلام بارے تذکرے دے ہن۔
شان آسودہ طوفان
لکھو"شان آسودہ طوفان" … (وفات مئی 1970ء) محی الدین شان دی حیاتی و شاعری بارے کتاب 1975ء سرائیکی ادبی مجلس بہاول پور دی طرفوں چھاپی ڳئی ہے۔
نور جمال
لکھو"نور جمال" حضرت جمال اﷲ ملتانیؒ ’’بارے، ڈاکٹر مہر عبدالحق دی مرتب کردہ کتاب ہے۔ جیڑھی 1974ء وچ سرائیکی ادبی بورڈ ملتان دی طرفوں چھاپی ڳئی ہے۔ (ایں کتاب دا انگریزی ترجمہ ڈاکٹر کرسٹوفر شیکل نے کیتا جینکوں، بزم ثقافت ملتان نے 47 صفحات اتے مشتمل کتابی شکل وچ 1976ء وچ چھاپیا۔)
پُھلّاں دی جھولی
لکھو"پھلاں دی جھولی" محمد الیاس قیصر دی مرتبہ ہے۔ ایہ کتاب جون 1976ء وچ اتے ݙوجھی وار نومبر 1978ء وچ سرائیکی قصر الادب خیر پور ٹامیوالی، بہاول پور توں چھپی۔ ایں کتاب وچ قدیم سرائیکی شعراء دا تذکرہ تے نمونہ کلام موجود ہے۔
خیر شاہ
لکھو"خیر شاہ" (1835ء - 1920ء): سرائیکی زبان دے ایں گمنام شاعر دی شاعری کوں ڳول پھرول تے ڈاکٹر طاہر تونسوں نے ’’خیر شاہ دا کلام‘‘ کے ناں نال 1977ء وچ ایں کتاب کوں بزم ثقافت ملتان دی طرفوں چھاپیئے۔ تے ایندے وچ خیر شاہ ؒ دے حالات/کوائف و کلام کوں شامل کیتا ڳئے۔ جاں جو ایں کتاب دا ݙوجھا ایڈشین اضافے دے نال 1995ء وچ گورا پبلشرز لاہور توں چھپئے۔
بیدل سندھی
لکھو"بیدل سندھی" … محمد اسلم رسول پوری دی کتاب ہے۔ جینکوں 1978ء وچ، بزم ثقافت ملتان دی طرفوں چھاپیا ڳئے۔ جیندے وچ بیدل سندھی دے حالات زندگی تے شاعری دا تذکرہ بیان کیتا ڳئے۔
سچّل سر مست
لکھو- "سچل سرمستؒ" محمد اسلم رسول پوری دا مرتب کیتا گیا تذکرہ ہے۔ جیڑھا 1977ء وچ بزم ثقافت ملتان دی طرفوں چھاپیا ڳئے۔
- ’’سچل سرمست ‘‘ دے ناں نال صدیق طاہر دی کتاب، 1978ء وچ پاکستان فاؤنڈیشن لاہور دی طرفوں چھاپی ڳئی۔ ایندے وچ وی سچل سرمست ؒ دے حالا زندگی تے کلام موجود ہے۔
- "سچل سرمست": احوال، آثار تے سرائیکی کلام دا معروضی تجزیہ‘‘ ڈاکٹر اسلم راݨادی ایہ کتاب فروری 1989ء وچ عزیز پبلشرز، لاہور توں چھپی ہے۔[١]
ٻیا ݙیکھو
لکھوحوالہ جات
لکھو- ↑ از: سئیں ڈاکٹر خالد اقبال۔ مقالہ پی ایچ ڈی۔