قیامِ پاکستان تُوں بعد پاکستانی زباناں
قیام پاکستان توں بعد قومی زبان اردو دے نال نال پاکستانی زباناں سندھی، پشتو، پنجابی، ہندکو، کشمیری، بلوچی، براہوی تے ٻیاں زباناں دی طرحاں سرائیکی زبان کوں وی ترقی سانگے اسرݨ لنسرݨ دے راہ رستے میسر آئے۔ مگر سرائیکی لوک ادب دیاں کتاباں، رسالے، اخبارات، پاکستان بݨݨ توں بعد وی خال خال چھپݨ دی وجہ معاشی جبر، جاگیردارانہ استحصال رہیا۔ ایں سبب دے باوجود ایں خطے وے تخلیق کار، شاعر، ادیب، اپݨیاں تخلیقات وچ اپݨا اظہار کریندے رھیئے۔ اتے ٹانواں ٹانواں ادبی رسائل تے ادبی تخلیقات (شاعری، نثر) تعارفی حوالیاں دے نال مشترکہ چھپی کتاباں دی صورت وچ موجود ݙسدین۔ ایں طرحاں سرائیکی ادبی تاریخ تذکریاں دی تالیف توں اپݨا منڈھ ٻدھیندی ݙسدی ہے۔ ادبی تذکرے کہیں وی زبان دی ادبی تاریخ دی پہلی پوڑھی تے اہم ادبی سرمایہ ہوندن۔ ادب وچ تذکرہ نویسی دی اہمیت اتے افادیت بارے اردو زبان و ادب دے نامور محقق ڈاکٹر فرمان فتح پوری لکھدن:
"تذکرہ ہک قسم دی تاریخ ہے۔ ایندے وچ تضاد ایہ ہے جو تاریخ وچ بحث واقعات زمانہ توں تھیندی ہے جاں جو تذکرے وچ اشخاص دا بیان ہوندے۔"[١]
تذکرہ نویسی سدھے سادے لفظاں وچ شاعری دے انتخاب تے مبنی ہوندی ہے جیندے وچ مختلف شعراء دے اشعار تے شاعر بارے احوال یا مختصر معلومات درج کیتیاں ویندن اینکوں تذکرہ آکھیا ویندے۔ انہاں تذکریاں راہیں بعد وچ ماضی اتے حال دے درمیان رابطہ، ضابطہ بݨا کے کلاسیکی ادب شعر و شاعری بارے تنقید، تحقیق دے پیمانے ورت کے تقدیم و تاخیر داتعین کیتا ویندے۔ انہاں تذکریاں وچ شاعراں دے مختصر حالات زندگی، انہاں دی شاعری بارے تاثراتی بیانیہ اتے انہاں شاعراں دا نمونہ کلام وی درج کیتا ویندے۔ بھانویں جو انہاں تذکریاں وچ ٻہوں سارے شاعراں دی ادبی اہمیت معتبر کوئے نی ہوندی اتے ٻہوں سارے غیر اہم شاعر وی شامل ہوندن۔ شاعراں دے ایہ تذکرے تالیف کرݨ والیاں دے ذاتی آہر دا نتیجہ ہوندن۔ ات پاروں ایہہ تذکرے، تالیف کرݨ والیاں دی ذاتی پسند ناپسند، انہاں دے تعصبات دے نال نال مختلف علاقیاں وچوں چھپݨ پاروں علاقائی نمائندگی دا درجہ وی رکھدن۔ ذیل وچ سرائیکی شاعری اُتے مشتمل کتاباں ، کتابچیاں دا جائزہ پیش کیتا ویندا پئے۔ سرائیکی ادب دے پہلے تذکرے بارے ڈاکٹر سجاد حیدر پرویز اپݨی تحقیقی کتاب ’’سرائیکی زبان و ادب کی مختصر تاریخ‘‘ حصہ پنجم (تحقیق و تنقید)، الف شخصیات و تذکرہ نگاری (سرائیکی ادباء و شعراء) بارے لکھدن:
"ایاز احمد اویسی دا اردو زبان وچ سرائیکی شخصیات بارے تذکرہ (جھلک) 1966ء وچ سرائیکی اکادمی صادق آباد نے کتابی شکل وچ شائع کیتا۔"[٢]
ایں تذکرے وچ ٻیاں شخصیات توں علاوہ جنہاں نامور شخصیات دا احوال بیان کیتا ڳئے انہاں وچ ظامی بہاول پوری بخت علی بخت، خوشتر، جنگھٹول، سید مبارک شاہ، بریگیڈیئر نذیر علی شاہ دا تذکرہ وی شامل ہے۔[٣]
ٻیا ݙیکھو
لکھوحوالہ جات
لکھو- ↑ فرمان فتح پوری ،ڈاکٹر ،’’اُردو شعراء کے تذکرے اور تذکرہ نگاری‘‘ ، مجلس ترقی ادب ، لاہور، نومبر 1972ء، ص :45
- ↑ سجاد حیدر پرویز ،ڈاکٹر ، ’’سرائیکی زبان و ادب کی مختصر تاریخ ‘‘، اکادمی ادبیات پاکستان ، اسلام آباد ،ص:291
- ↑ از: سئیں ڈاکٹر خالد اقبال۔ مقالہ پی ایچ ڈی۔