سرائیکی زبان وِچ لوک خطاطی دا سرمایہ

1849ء وِچ سرائیکی وسیب اُتے انگریزاں چڑھائی کیتی تاں عید گاہ اِچ توپاں رکھ کے گولے نشانہ لا کے سٹے تاں قدیم قلعہ ملتان بُری طرحاں تباہ تھی ڳیا۔ ہیں قلعے دے اندر شاہی لائبریری لنگاہ بادشاہاں دے بݨوائے ہوئے محلات، اسلحہ خانے، کتب خانہ، جامع مسجد اَتے ٻہوں کجھ ہئی ڄیڑھا کہ بھڑ تھی ڳیا۔ قلعہ دی لائبریری توں باہر یعنی فصیل آلے شہر اِچ رہائشی لوکاں دے کول ڄیڑھا ذاتی قدیم ادبی لٹریچر موجود ہَا اوہو زمانے دی دست بُرد توں بچ ڳیا ڄیڑھا ڄو اصلی علمی قلمی خزانے دا عشرِ عشیر وی نہ ہئی۔ ملتان دے نواحی علاقے ریاست بہاولپور اِچ نواب صاحب دی ذاتی لائبریری یا اِنوں اُنوں دے علاقیاں دیاں لائبریریاں اِچ محفوظ ہئی۔ ترے چار صدیاں پہلے تک دا قلمی سرائیکی علمی ادبی فنی سرمایہ اَڄ وی ضلع ملتان دے بعض گھرانیاں اِچ یا کجھ اداریاں اِچ محفوظ ہِے۔ بلکہ ہِک زمانہ ایں توں فائدہ چیندے۔ سردار جھنڈیر لائبریری تحصیل میلسی ضلع وہاڑی، حکیم اللہ بخش المعروف اسد نظامی چک 14-10 P نزد جہانیاں، پبلک لائبریری باغ لانگے خان ملتان ایندے علاوہ بہاولپور، ڈیرہ غازیخان یا جھنگ اَتے ملک بھر دیاں لائبریریاں اِچ وی اَتے خاص طور سیٹھ عبیدالرحمن اَتے ٻئے لوکاں دِیاں ذاتی لائبریریاں وِچ سرائیکی ادب دا سرمایہ موجود ہِے۔ سرائیکی زبان دی وسعت داکمال ݙیکھو ڄو ایندے وچ ملحقہ علاقائی لہجے بدل گھنݨ دی صلاحیت موجود ہِے۔ ایں بارے اِچ اے جان گھنݨ ٻہوں ضروری ہِے ڄو مختلف علاقیاں دی آب و ہوا اَتے وسیبیاں دی بود و باش اَتے ثقافتی حوالیاں نال محض لہجے وچ علاقائی تبدیلی واقع تھیندی ہِے ڄیندے نال سرائیکی زبان دا لہجہ بݨدا تے سوہݨاں تھیندا ہِے۔ اِے عوامی ردِ عمل ہِے ڄیڑھا صدیاں توں جاری ہِے۔

ایں سلسلے اِچ ہِک رباعی پیشِ کیتی ویندی ہِے جیڑھی سرائیکی دے علاقائی لہڄیاں دی تشریح کریندی ہِے۔

لہجے وَکھرے وَکھرن یار ، زباں سرائیکی ہک ہِے

بنھاں ٻولیاں آلیاں کوں ایں ٻولی دی سِک ہِے

ملتانی ، ݙیروی لہجہ ہووے ، ریاستی بھانویں جھنگوی

مٹھڑی بولی ہِے سرائیکی سب کوں پوندی چھِک ہِے

تاں ثابت اے تھیا ڄو سرائیکی زبان تُوں مُراد یَکّے علاقائی لہجے ہِن اَتے مختلف علاقیاں دے دانشور اَتے محقق بغیر کہیں احساسِ کمتری دے آپݨی مادری زبان دے سبھے لہجیاں کُوں ترقی تے فروغ ݙیندے پَین۔ اَتے سرائیکی لِکھݨ کیتے کم از کم پاکستان اِچ کوئی اختلاف کَے نِیں، سرائیکی لکھݨ دا طرزِ تحریر خطِ نستعلیق مقبول ہِے۔ البتہ اَج توں پنجاہ سَٹھ سال پہلے سرائیکی زبان دیاں تحریراں خطِ نسخ اِچ ہوندیاں ہَن۔ تُساں ’’پکی روٹی‘‘ یا معراج نامہ، نور نامہ اَتے کئی دُعائیں ݙیکھو تاں انہاں دی لکھائی خطِ نسخ یعنی عربی طرز دی ہئی اَتے ہمسائے ملک بھارت اِچ تاں سرائیکی زبان دیوناگری طرزِ تحریر اِچ وی لکھی ویندی ہِے، اِے طرزِ تحریر او ہِے ڄیندے وِچ عام طور تے ہندی زبان لکھی ویندی ہِے۔ پَر ہُݨ اُتھاں وی سرائیکی زبان خطِ نستعلیق اِچ لکھی اَتے چھاپی ویندی ہِے۔

ٻِیا ݙیکھو

• قاضی جان محمد خان لنگاہ

• خطِ نستعلیق تُوں بعد برِصغیر وِچ لوک فن دا ودھارا۔

• مولانا قائم الدین خان لنگاہ خطاط            

• ملتان وِچ محفوظ خطاطی تے دستکاری دے نوادرات۔

• ٻِنّھاں دیساں توں ملتان آوݨ آلے دستکار

• سرائیکی ترجمیاں آلے قرآنی نسخیاں وِچ لوک خطاطی

ٻاہرلے جوڑ

• سئیں ابنِ کلیم احسن نظامی دا اُردو وکیپیڈیا تے تعارف

• سئیں ابنِ کلیم احسن نظامی (مرحوم) دا ٻِیا پورھیا

• گُلِ رعنا ادب سوسائٹی دے ٻئے کتاباں۔۔