ݙوہڑے وِچ زنان پُݨاں مزاج

ݙوہڑا کہِیں حد تئیں لوک رُباعی نال مِلدا جُلدا ہِے۔ رُباعی تے ݙوہڑا ہِک ہِکّے وزن، ہکّی بحر، اِچ لکّھے ونڄ سڳدِن۔ پر ݙوہاں دی شکّل اِچ فرق ہون٘دے۔ ݙوہڑے دے چارے مصرعے ہم قافیہ ہون٘دِن، پر رُباعی دا تریجھا مصرعہ ہم قافیہ نئیں ہون٘دا۔

ہجر، وصال، عشق، عشق دے رنگ تے عشق دیاں ڳالھیں، جتنیاں تِرِیمت / زنانیاں کُوں ٹھان٘دین، اُتنیاں شئیت مرد کُوں نئیں ٹھان٘دیاں۔ اِیں سانگھے ݙوہڑا مزاجًا، تِریمت مزاج / زنان پُݨاں مزاج ہِے۔ ݙوہڑے اِچ عشق تے عشق دے جذبات دا اظہار زیادہ تر اساکوں تِریمت دی طرفُوں نظردے۔

ݙوہڑے دی تاریخ دو، دِید بھن٘واؤں تاں اساکُوں سرائیکی اِچ پہلا ݙوہڑا، سئیں حضرت بہاء الدین زکریا ملتانی ؒ دا مِلدے، جیڑھا اُنّھاں حضرت حمید الدین حاکمؒ کُوں لکھیا ہِے۔ آپؒ تُوں بعد اساکُوں سرائیکی ݙوہڑے پاکپتن اِچ مِلدِن، حضرت بابا فرید الدین گنج شکرؒ دوہے لِکّھن۔ اُنّھاں تُوں ٻہوں بعد لوک قصّہ ہِیر ران٘جھا دے پہلے خالق "دمودر داس" جیڑھے اکبرِ اعظم دے عہد دے (موجودہ ضلع لیّہ، تے جھنگ دے درمیان دے علاقہ اِچ) شاعر ہَن۔ اُنّھاں اِیں لوک قِصّے کُوں ݙوہڑیاں دی صورت اِچ بیان کِیتے۔ نمونہ ݙیکھو:

ہِیر دے من وِچ رانجھݨ وَسّے، حال نہ ڄاݨے کوئی

رانجھا رانجھا کیکُوں آکھاں، آپے رانجھݨ ہوئی

رانجھݨ ہِیر تے ہِیرے، رانجھݨ دی، رَتّی فرق نہ کوئی

آکھ دمودرؔ بہار عشق دی، دوئی جان سکوئی

اِیں عہد تُوں بعد اساکُوں سید علی حیدر ملتانی، لطف علی، حمل خان لغاری ٻہوں اہم ناں مِلدن۔ علی حیدر ملتانی (١٧٤٧ء تُوں ١٨١١ء) ݙوہڑے اِچ سماجی تے سیاسی موضوعات کوں متعارف کرائے۔

سرائیکی ݙوہڑہ بنیادی طور تے بے قابو جذبات دے پُر وقار انداز اِچ اظہار دا ذریعہ ہِے۔ گُزرے ویلے یاد کرݨ، من پرچاوݨ، یاداں کُوں ڳل لا رووݨ، کہیں یاد تے جُھمَّر پاوݨ، تے کہیں یاد تے شرماوݨ، جہیں موضوعات تُوں گِھن کے معاشرے دے ہر موضوع تے لکھیا وین٘دا پئے۔ اِیکُوں گادھی تے ٻیٹھے بندے تُوں گِھن تے چاندݨی رات اِچ اُٹھیں تے سفر کرین٘دے پندھیڑو تے جتوالاں خوب ڳائے تے رَڄ ٹھہائے۔ اِیکُوں چھیڑو مُرلی تاں ڳاء کے دِل تے تار چھیڑن، تے کتھائیں کہیں ویلھے شام کُوں ولدے چھیڑو ڳاء تے ساری شام کُوں مُونجھا کر، ݙین٘دِن۔

اِیکُوں گھڑا بھرین٘دی نِین٘گر / زنانی ادا کِیتے، تاں آپݨیاں ساریاں اَداواں وی اِین٘دے اِچ شامل کر چھوڑین۔ قوال قوالی اِچ شامل کر کے سامعین تے وجد طاری کر ݙِتّے، ذاکر حسینی ݙوہڑے پڑھ کے ہر اَکھ کوں روا ݙِتّےک، تے اِیکُوں احمد خان طارق، نیں فن تے فکر دی معراج تے پُچائے۔ سرائیکی ݙوہڑے اِچ سرائیکی وسیب جاڳدا تے ساہ گِھن٘دا محسوس تِھین٘دے۔

ٻیا ݙیکھو

• سرائیکی ٻالاں کِیتے لوک ادب۔

• سرائیکی لوک ادب وِچ ݙوہڑے دا پندھ۔

• سرائیکی لوک ادب وِچ ݙوہڑا۔

           

ٻاہرے رابطے

• سئیں ابنِ کلیم احسن نظامی دی لائبریری ݙیکھو۔ ۔ ۔۔ ۔ ۔ ۔ ۔