عہدِ ابدالی اِچ ملتان دے لوک فنکار خطاط

احمد شاہ ابدالی دے دَورِ حکومت اِچ ڄݙاں نواب مظفر خان شہید دے دورِ گورنری اِچ فنِ خطاطی کوں ملتان اِچ ٻہوں ترقی اَتے تقویت ملی۔ حضرت حافظ محمد جمال اللہ چشتی نظامی ملتانی المتوفی 1265ھ ، حضرت خواجہ خدا بخش چشتی نظامی المتوفی 1251ھ، حضرت منشی غلام حسن شہید المتوفی 1265، حضرت خواجہ پیر دلیر قادری 1247ھ، ڄیں اکابر بزرگان نے لوک فنون خطاطی و خوشنویسی کوں نہ صرف عام کیتا بلکہ اِیں فن دی خوب اشاعت اَتے ترقی کیتے آپݨیاں زندگیاں وقف کر ݙتیاں۔ خود نواب مظفر خان شہید 1817ء، نہ صرف بہترین کاتب ہن، بلکہ ایں فن دیاں اصناف خطِ نستعلیق، خطِ نسخ اَتے خطِ کوفی دے اسرار و رموز توں چنڳیں طرحاں واقف ہَن جنہاں دِیاں خوبصورت تحریراں زمانے نے ݙٹھن۔ کوݨ نیں جاݨدا ڄو بعد اِچ آنوݨ آلے سِکھ شاہی دور نے اسلامی قلمی کتاباں ا۔تے خطاطی دا قیمتی اثاثہ کینویں کینویں تلف اَتے تباہ کر کے نشان مٹا ݙتے۔

1857ء دی آزادی آلی جنگ دے مشہور ہیرو سید عبدالنبی قادری شہید ملتانی، حضرت مخدوم عبدالہادی انصاری القریشی، مولانا قاضی نور مصطفی انصاری القریشی شہید، مولانا علی مردان قادری ملتانی المتوفی 1288ہجری، مولانا مفتی قاضی محمد عبیداللہ چشتی نظامی 1301ہجری، حضرت قاضی ابو موسیٰ پاک المعروف خواجہ خدا بخش ملتانی، حضرت مولانا فخر الدین العراقی ، اِنہاں دی اولاد اِچوں حضرت حافظ محمد بشیر احمد قریشی العراقی ابنِ حضرت خواجہ محمد حسین بخش چشتی نظامی قریشی، حضرت سید جلال الدین ملتانی المتوفی 1275ہجری ڄَیں مقدس شخصیات نے اپݨے مریدین اَتے حلقۂ احباب اِچ فن خطاطی کوں ڄیڑھی پذیرائی بخشی او آپݨی ڄا تے ہک مثالی مقام رکھدی ہِے۔ جتھاں دلی، پٹنہ، بدایوں، آگرہ، لکھنؤ، بریلی، اجمیر شریف، سرہند شریف اَتے لہور ڄیں عظیم شہراں اِچ خوشنویسی و خطاطی کوں ترقی ملی اِیویں اِی ملتانی دی دھرتی وی آپݨی قدیمی عظمت دی وجہ نال تمام علوم اَتے فنون اِچ اِنہاں دَھرتیاں تُوں پِچھوں نیں رہی۔  ۔

ہک واقعہ وݙا اہم ہِے ایں حوالے نال ڄیندا ذکر دلچسپی توں خالی کے نِیں۔ واقعہ اِے ہِے ڄو نواب آف بہاولپور محمد صادق خان عباسی کول تلاوت کیتے ہک قلمی منقش قرآنِ پاک ہَا ڄیندا ہِک صفحہ الحمد شریف آلا خستہ تھی تے ضائع تھی ڳیا ہا اُوں دَور اِچ ٻہوں سارے خطاط و خوشنویس صاحبان کُوں اُنویں دا اُنویں صفحہ نقش و نگار نال اَتے ملدی ہوئی خطاطی نال لکھ تے مکمل کرن دا آکھیاں ڳیا تاں کہیں نے ہمت نہ بدھی جواب ݙے گئے ڄو ایݙا نفیس کم اَتے اینویں سوہݨی خطاطی ساݙے کولوں ممکن کے نِیں۔ ڄیڑھے ویلے منشی غلام حسن شہید نے سُݨیاں تان ہُو بہو او صفحہ تیار کر کے قرآن شریف اِچ لا ݙتا اَتے اُونویں جلد وی چڑھا ݙتی ڄیڑھی پہلی آلی جلد دی کار چمڑے تے منقش جلد ہئی۔ ڄݙاں نواب صاحب نے او صفحہ ہو بہو ݙٹھا تاں منشی غلام حسن شہیدؒ دا وݙا شکریہ ادا کیتا تے اِنہاں دی فنی عظمت کوں سلام پیش کریندے ہوئے بہوں انعام دی عطا کیتا۔

تاج محل آگرہ بݨاوݨ آلیاں اِچ ملتان دی دھرتی دے مستری، خوشنویس اَتے خطاط لوکاں اتے دستکاراں نے وی وݙا تاریخی کم کیتا ہئی۔ مغل بادشاہ شاہجہان وی فن آلیاں دا وݙا محبتی ہئی۔ تاج محل دی سجاوٹ، بݨاوٹ اِچ ملتان اِچوں ڄیڑھے فن آلے لوک کم کرݨ ڳئے اِنہاں اِچوں کُجھ ناں اے ہِن:  عبدالغفار خوشنویس، امیر علی خطاط و گلتراش، شکر اللہ، ابو تراب خان، چنتامن، ہیرامن، بنسی دَھر۔ ۔

ٻِیا ݙیکھو

• ملتان دی روائتی خطاطی دا لوک فن۔

• مدینۃ الاولیاء وِچ لوک فنِ خطاطی          

• دورِ جہانگیری اِچ ملتان دے لوک فنکار۔

• ایران اتے ملتان دی لوک فنِ خطاطی دا تعلق

• لاہور وِچ لوک فنِ خطاطی دے ماہرین

ٻاہرلے جوڑ

• سئیں ابنِ کلیم احسن نظامی دا اُردو وکیپیڈیا تے تعارف

• سئیں ابنِ کلیم احسن نظامی (مرحوم) دا ٻِیا پورھیا

• گُلِ رعنا ادب سوسائٹی دے ٻئے کتاباں۔۔