سرائیکی مکتوب نگاری

سرائیکی وسیب وِچ سرائیکی ادیباں، دانشوراں، افسانہ نگاراں اَتے ٻئے اصناف وِچ لکّھݨ آلے مصنف / مصف زنانی جِہڑیلے ہِک ٻئے کُوں چِٹّھیاں لکھین٘دِن تاں اُوہ وِی لوک ادب دا سرمایہ بݨ وین٘دے ہِن۔ ادب دی ٻولی وِچ اِنّھاں چِٹّھیاں کُوں مکتوب نگاری دا ناں ݙِتّا وین٘دے سرائیکی لوک ادب وِچ مکتوب نگاری کُوں وی ٻہوں اہمیّت حاصل ہے اَتے اِنّھاں دے وِچ چِٹّھی لِکّھݨ آلے لوک قصّے، لوک کہاݨیاں اَتے ٻیا مواد وی شامل کرین٘دے پئے ہون٘دِن۔

مکتوب نگاری دا جائزہ

ماضی قریب تک خط دے ذریعے احباب، دوستاں رشتہ داراں دا حال احوال ڄاݨݨ ہک خاص روایت رہی ہے۔ نجی ، انفرادی، معاشرتی تے سرکاری طور تے اطلاعات ، معلومات دا ذریعہ بھانویں جوہُݨ وی خطوط نویسی ہے پر ہُݨ ایندی جاء ، انٹر نیٹ، موبائل کنوں پیغامات نے گھِن گھِدی ہے۔ اے کلاسیکی روایت مردی پئی اے۔ ادبی دنیا وچ شاعراں، ادیباں نے ٻہوں سارے علمی مباحث، سوالات، وضاحتاں کیتے خطوط نویسی کوں ذریعہ اظہار بݨا رکھیا ہئی۔ جیندی وجہ نال خطوط نویسی کوں کلاسیکی حیثیت حاصل رہی اے۔ مولوی عبدالحق، علامہ محمد اقبال ، غالب، فیض اتے ٻئے کئی اہل علم و دانش دے خطوط ، کلاسیکی ادب وچ ہک منفرد حیثیت رکھدن۔ جتھاں تئیں سرائیکی ادب وچ مکتوباتی ادب دا تعلق ہے۔ سرائیکی ادب ، مکتوب نگاری نال مالا مال تاں کوئینی پَر ایندا دامن بالکل خالی وی نئیں۔ سرائیکی ادب وچ مکتوباتی ادب دی روایت دا جائزہ گھِدا ونڄے تاں قدیم دور وچ ہک واقعے دا تذکرہ ملدے۔

مذہبی اڳواݨاں دی مکتوب نگاری

حضرت مخدوم بہاء الدین زکریا ملتانیؒ، حضرت فرید الدین گنج شکرؒ دے کول ہر سال گاجراں دا تحفہ بھڄیندے ہن اَتے حضرت گنج شکر، مخدوم دی خدمت وچ موسم بہار دے ٻیرارسال کریندے ہَن۔ کئی سال تک اے سلسلہ جاری رہیا۔ ہک سال مخدوم سئیں نے گاجراں نہ بھیڄیاں چنانچہ گنج شکرؒ نے وی ٻیر روانہ نہ کیتے۔ موسم بہار گزرݨ تے حضرت مخدوم نے شکایت لکھ تے بھیڄی۔ جواب وچ حضرت گنج شکر نے فرمایا:

ہتھڑیں وٹوں ہتھڑے، ٻیریں وٹوں ٻیر

تساں نہ مُتیاں گاجراں، اساں نہ مُتے ٻیر

ادب دی صنف                    

خطوط ،ادب دی کوئی صنف نہیں مگر دنیا دے ہر ادب وچ خطوط بطور جزو شامل ہن۔

سرائیکی ٻولی وِچ خطوط

سرائیکی زبان و ادب دے معروف نقاد تے محقق اسلم رسولپوری نے ادبی خطوط دے حوالے نال اے ڳالھ انہاں نے اپݨے تحقیقی مضمون ’’خواجہ فریدؒ دے خط‘‘ وچ بیان کیتی ہے۔ خواجہ غلام فریدؒ سرائیکی دے نامور صوفی شاعر ہن انھاں نے آپݨی زندگی وچ خط و کتابت کیتے اردو تے فارسی زبان کوں منتخب کیتا ہئی۔ سرائیکی ادب وچ تاریخی طور تے خطوط کوں مرتب تے مدون صورت مہر کاچیلوی نے ݙتی۔ ایندے بعد مختلف سرائیکی ادبی شخصیات، دلشاد کلانچوی نمبر، ڈاکٹر قاسم سیال نمبر وغیرہ دے خطوط وی شامل ہن۔

مکتوب نگاری دے چَھپَّݨ دا رواج

سرائیکی وچ کتاباں ، رسائل دی اشاعت دا سلسلہ ۱۹۷۰ء دے ݙہاکے توں اگتے ودھدا ݙِسدے۔ سرائیکی وسیب دے مختلف شہراں وچوں ادبی رسائل وچ ادیباں، شاعراں ، تخلیق کاراں نے مدیر دے نانویں خط و کتابت دے ذریعے تخلیقی فن پاریاں بارے رائے ݙتی۔ جیڑھا جو تاثراتی تنقید دا نکتہ آغاز ہے۔ ایندے علاوہ ادبی مباحث، ادبی علمی سوالات وی کیتے ڳئے ہن۔ انہاں خطوط وچ سرائیکی ادب بارے مکالمہ اتے بحث دے کئی دَر کھولیے ڳئے ہن۔ ادبی مسائل دی نشاندہی کیتی ڳئی ہے۔ جیندی وجہ نال ادبی خطوط دی ادب وچ انڄ سُنڄاݨ تے اہمیت ہے۔ سن ۲۰۰۷ء وچ سرائیکی وسیب دے معروف شاعر، محقق محمد اسلم میتلا دی کتاب وچ، سرائیکی دانشوراں دے مطبوعہ خطوط، سرائیکی تے اردو زبان وچ تحریر کردہ ہن۔ ایں کتاب دا ناں ’’خطاں بھری چنگیر‘‘ ہے۔ جیندے حصہ اول وچ ۲۴۔ اکابرین دے خطوط شامل ہن۔ انہاں وچ ہک خط منظوم وی شامل ہے۔ اے خط میر حسان الحیدری دی طرفوں ایڈیٹر ماہنامہ ’’اختر‘‘ دے ناں ہے۔ ݙوجھے حصے وچ سرائیکی دانشوراں دے سرائیکی وچ مختلف موضوعات اُتے لکھے ڳئے خطوط شامل ہن۔ جاں جو تیریجھے حصے وچ سرائیکی دانشوراں دے اردو خطوط جاں جو حصہ چہارم وچ عکس ہائے خطوط، مرحوم سرائیکی دانشوراں تے غیر ملکی سرائیکی دانشوراں دے خطوط وی شامل ہن۔

ٻِیا ݙیکھو

• سرائیکی سفرنامہ

• سرائیکی خاکہ نگاری

• سرائیکی آپ بیتی

• سرائیکی سوانح عمری

• سرائیکی سیرت نگاری

• سرائیکی غیر افسانوی نثر

حوالہ جات

۔ ۔ ۔ ۔ ۔