سرائیکی لوک قصّے تے کتاباں

۱۹۸۴ء وچ محمد اعظم سعیدی دی کتاب ’’روہیلی فطرت‘‘ سرائیکی اردو رائٹرز گلڈ، کراچی دی طرفوں شائع تھی تے ہک ٻئی کتاب ’’سرائیکی لوک کہاݨیاں‘‘ اردو اکادمی‘‘ بہاولپور دی طرفوں شائع تھئی۔ بشیر احمد ظامی دی ایہ کتاب ۱۸۷ صفحات تے مشتمل ہے جیندے وچ ۱۷ قصے کہاݨیاں شامل ہن۔ ۱۹۸۴ء وچ احمد غزالی دی کتاب ’’چولستان‘‘، ’’لوک ورثہ‘‘اسلام آباد دی طرفوں شائع تھئی جیندے وچ لوک کہاݨیاں شامل ہن۔ ملک عبداللہ عرفان دا طویل لوک قصہ ’’ناتھ جی‘‘ دے ناں نال پاکستان سرائیکی ادبی بورڈ بہاولپور دی طرفوں شائع تھیا۔ ایہ کتاب سرائیکی لوک ادب دا سرمایہ ہے۔ شوکت مغل دی ٻال ادب دے حوالے نال کتاب ’’الف بے بٹوا‘‘ ہے جینکوں ۲۰۰۴ء وچ جھوک پبلشرز ملتان نے شائع کیتا۔ ایندے وچ ٻالاں دے ۳۹ نثری لوک قصے شامل ہن۔ زباناں دی چس، محاورہ بندی تے اکھاݨاں دے استعمال دی وجہ نال ایہ قصے کہاݨیاں مَن چھکویاں ہن۔ نوید شہزاد لکھدن:

’’الف بے بٹوا‘‘ دیاں نثری کہاݨیاں بارے ڳالھ کروں تاں آکھݨاں پوسی جو انہاں دے بیان دا ڈھنگ ٻہوں مضبوط اتے من چھکواں ہے جیڑھا پڑھݨ آلے کوں آپݨے در چھکیندے اَتے قاری تجسس دی انڳل پکڑ کے پٻاں دے بھار بھڄدا بھڄدا کہاݨی دے اَنت کوں ونڄ پڄدے۔‘‘ ^[١]

لوک ادب بالخصوص لوک قصے، سرائیکی وسیب روہ، روہی تھل دمان دے گوشے گوشے، کونے کونے وچ کھنڈیئے ہوئے ہن۔ انہاں دی سانبھ سنبھال دا کم کہیں حد تک تاں تھئے مگراڄاں ایندی سانبھ سنبھال دی ٻہوں زیادہ ضرورت ہے۔ ہݨ تک مزید تھیوݨ آلے کم در جھات پاؤں تاں۔

آٹی ماٹی، پروفیسر شوکت مغل دی کتاب ۱۹۹۸ء وچ پہلی وار شائع تھئی ایندے وچ ۴۴ قصے ہن ایہ قصے ساݙے وسیب دے عام بندے کیتے نصیحت دا خاص پہلو رکھدن۔

قصہ قصولی، ڈاکٹر سجاد حیدر پرویز دی مرتبہ کتاب ہے ایہ کتاب ۱۹۹۹ء وچ شائع تھئی۔ ایندے وچ ۱۲ قصے شامل ہن۔ ایہ کتاب سرائیکی نثری لوک ادب وچ ہک اضافہ ہے۔

سوجھل قصے، پروفیسر عصمت اللہ شاہ دی مرتبہ کتاب ۲۰۰۸ء وچ شائع تھئی ہے۔ ایندے وچ ۴۵ لوک کہاݨیاں شامل ہن۔ انہاں لوک قصیاں وچ وسیبی گھریلو کرداراں دے نال نال مافوق الفطرت کردار وی نشابر ہن۔ قصیاں دی زبان سادہ ہے۔

سرائیکی دھرتی دے قصے، خدیجہ کبریٰ دی کتاب ہے جیڑھی جو ۲۰۰۸ء وچ شائع تھئی ہے۔ ایندے وچ ۱۵ قصے ہن۔ وَن پونے موضوعات دے عمدہ قصے ہن۔ چولستانی لوک کہاݨیاں، ایندے مصنف احمد غزالی ہن انہاں دیاں کہاݨیاں چولستان دی رہتل وچوں نسریاں ہن ایہ کتاب ۱۹۹۵ء وچ شائع تھئی ہئی۔ ایں کتاب دا سرائیکی زبان وچ ترجمہ ڈاکٹر نسیم اختر نے کیتے۔ ایہ کتابی صورت وچ ’’چولستانی لوک کہاݨیاں‘‘ ۲۰۰۹ء وچ شائع تھیٔن۔ ایندے وچ ۵۲ کہاݨیاں ہن۔

’’قصہ ڳیا جھر‘‘ حافظ محمد فیاض نائچ دی مرتبہ کتاب ہے۔ ایہ در حقیقت انہاں دا ایم اے دا تحقیقی مقالہ ہے جیڑھا انہاں پروفیسر ریاض سندھڑ دی زیر نگرانی مکمل کیتا تے اینکوں ۲۰۱۰ء وچ شائع کرایا۔ ایں کتاب وچ ۱۱ قصے شامل ہن۔ ایہ قصے دریائے ستلج دی سڄی مݨ دے وسینکاں دی زبانی سݨ تے لکھے ڳئے ہن۔

’’بادشاہ آپ اللہ‘‘ ایم۔ بی۔ اشرف دی مرتبہ کتاب ہے جیڑھی جو ۲۰۱۰ء وچ شائع تھئی ایندے وچ ۱۶ قصے شامل ہن۔ ایم۔ بی اشرف خود، نامور قصہ گو ہن۔ جھوکاں، کچاہریاں تے قصہ سݨاوݨ دے نال نال او رڈیو پاکستان ملتان توں وی قصہ سݨویندے رہ ڳئے تے اُنہاں خوب شہرت پاتی۔

’’وسیبی قصے‘‘ انگریز مستشرق آر۔ سی۔ ٹیمپل دیاں مرتب شدہ کہاݨیاں دا ترجمہ پروفیسر شوکت مغل نے کیتے۔ ترجمہ قصیاں دی تعداد ۱۸ ہے۔ ایہ کتاب ۲۰۱۲ء وچ شائع تھئی۔

’’تھل دا لوک ادب‘‘ پروفیسر ڈاکٹر مزمل حسین دی کتاب ۲۰۱۲ء وچ بیکن بکس ملتان توں شائع تھئی۔ ایں تحقیقی کتاب دا چوتھا باب ’’تھلوچی لوک کہاݨیاں‘‘ دے ناں نال ہے جیندے وچ تھل وسیب دیاں ۷ لوک کہاݨیاں شامل ہن۔ انہاں وچوں زیادہ کہاݨیاں موضوعی اعتبار نال اُوہے ہن جیڑھیاں پہلے وی وسیب وچ مقبول عام ہن پر انہاں کہاݨیاں دی زبان دے ورتارے وچ تے لفظیات وچ فرق ہے۔

سرائیکی وسیبی لوک قصیاں کوں اردو زبان وچ ترجمہ وی کیتا ڳئے تے سرائیکی لوک داستاناں سسّی پنوں، ہیر رانجھا، سمّی راول، سوہݨی مہینوال وی ٻہوں مقبول ہن۔^[٢]