سرائیکی طنز تے مزاخ
اِیہ وی سرائیکی لوک ادب دی ہِک وَنکی ہِے جِین٘دے وِچ شُغل میلے اَتے طنز تے مزاخ دی لِکّھتاں ہون٘دِن۔
طنز تے مزاخ دا انداز
لکھو’’کھل ہاسا نہ صرف لوکاں کوں آپت وچ جڑت دی ترغیب ݙیندی ہے بلکہ ہر اوں بندے کوں نشانہ تمسخر بنڑیندی ہے جیڑھا جو سوسائٹی دے مروجہ قواعد تے ضابطیاں کولوں ہک پاسے تھیندے۔ اِت پاروں مزاحیہ کردار صرف ایں ڳالھوں مزاحیہ نظر آندے جو اوندے کولوں کجھ اینجھیاں حماقتاں تھیندین جیندے نال ٻئے لوک محفوظ تھیندن۔‘‘ [١]
طنز و مزاح دا بنیادی مقصد تاں اصلاح ہوندے۔ طنز و مزاح لکھݨ ہک مشکل عمل ہے جیندے وچ حیاتی دے کہیں پہلو کوں خاص انداز نال بیان کر تے چسولی ڳالھ وچوں ڳالھ اڳاں ٹوری ویندی ہے۔ ہاسے ٹوک دی ڳالھ کوں زبان اتے بیان دی چاشنی خوبصورت بݨایا ویندے۔ جیندے نال طنز تے مزاح دی کیفیت پڑھݨ اتے سݨݨ والی دی طبیعت وچ تازگی پیدا کریندی ہے جیندے نال کہیں ویلھے شدہ زیر لب مسکراندے تے کہیں ویلھے او ٹھکارے لیندے۔
کھل ہس، ٻٹ کڑاک، ٹوکاں بیان کرݨ سانگھے کہیں ویلے کوئی واقعہ، کوئی کردار یا آسے پاسے دی صورتحال ٻہوں مدد گار ثابت تھیندی ہے جیڑھی جو نت ݙیہاڑے دی ویندی وڳدی صورتحال یا کیفیت توں انڄ ہوندی ہے۔ تے اینجھی کیفیت کوں بیان کرݨ وچ فنکاری، حسن بیان، چوکھا وادھا کر ݙیندے۔
طنز تے مزاخ دا مقصد
لکھوطنز و مزاح بیان کرݨ دا مقصد، بہتری چنڳائی پیدا کرݨ ہوندے جو آپݨیاں خامیاں کوتاہیاں توں سبق سکھیا ونڄے۔ اِت پاروں نثر پارے وچ ہاسے ٹوک مذاق، طنز دی صورت وچ اخلاقی، معاشرتی، سیاسی اتے ٻئے کئی حوالیاں نال حیاتی وچ بہتری پیدا کرݨ دا آہر ثابت تھیندی ہے۔
ادب دی وَنکی
لکھوطنز ہک اسلوب ہے۔ طنز لفظ دا انگریزی متبادل Staire ہے۔ جیندی معنوی توجیہہ وچ مختلف معاشرتی برائیاں دا تنقیدی انداز نال جائزہ گھدا ویندے۔ ایں طرحاں طنز اتے مزاح تے انشائیہ دے آپݨے آپݨے رنگ ہن۔ سرائیکی نثر نگاراں کیتے ایں فرق کوں سمجھݨاں ضروری ہے۔
سرائیکی ٻولی وِچ طنز تے مزاخ
لکھوہݨ ڳالھ کریندے ہیں سرائیکی نثری ادب وچ طنز و مزاح دی، تاں ایں حوالے نال مواد، لوک ادب، قصے، کہاݨیاں، پہیلیاں، آکھاݨاں، محاوریاں، مکالمیاں دی صورت وچ ملدے۔ لوک دی پَٹ پھرول کر تے پروفیسر شوکت مغل ٻالاں کیتے ’’الف ب بٹوا‘‘، ݙوجھی کتاب ’’آٹی ماٹی‘‘ وچ جو کہاݨیاں یکجا کیتیٔن انہاں وچ مزاحیہ کہاݨیاں شامل ہن۔ سرائیکی وچ منڈھ قدیم توں ’’وکتی بازی، محفلاں، وساخاں تے تھیندی آندی ہے مگر ایہ چونکہ مکالماتی انداز وچ ہوندی ہے تے وکتی بازی کہیں تحریری سانبھ سِتر دا حصہ نہیں بݨی۔ ورنہ ایہ طنز و مزاح وی ہک خاص ونکی ہے۔ سرائیکی نثر وچ طنز و مزاح دی ٻئی تحریری صورت اردو زبان توں ترجمے دی ابتداء ہے۔ ’’کتکالیاں‘‘ دے نام نال ہک کتاب ۱۹۸۲ء وچ شائع تھئی۔ ایں کتاب وچ پنڄ منتخب اردو طنزیہ مزاحیہ مضامین کوں ترجمہ کر تے محمد اسلم قریشی نے کتابی صورت بݨائی۔ ایں کتاب وچ فدائے اطہر، س پروین، قاسم جلال، ابن الامام شفتر تے محمد اسلم قریشی دیاں پنڄ طبع زاد تحریراں شامل ہن۔ ’’ایں کتاب دے پہلے حصے وچ آرزو دے معروف مزاحیہ مضامین دا ترجمہ کیتا ڳئے۔ جیندے وچوں امتیاز علی تاج دا مضمون چچا چھکن کی عینک‘‘ پطرس بخاری دا ’’مرحوم کی یاد میں‘‘، سجاد حیدر یلدرم دا ’’مجھے میرے دوستوں سے بچاؤ‘‘، شوکت تھانوی دا ’’رضائی‘‘ تے رشید صدیقی دا ’’میرا بچپن‘‘ شامل ہن۔ جنہاں دے تراجم محمداسلم قریشی نے کیتن۔‘‘[٢][٣]
ٻِیا ݙیکھو
لکھوحوالہ جات
لکھو- ↑ ڈاکٹر وزیر آغا، ’’اردو ادب میں طنز و مزاح‘‘، لاہور، مکتبہ عالیہ، ایبک روڈ، انار کلی، اشاعت ۱۹۸۷ء، ص: ۲۷
- ↑ ڈاکٹر طاہر تونسوی، ’’سرائیکی ادب، ریت تے روایت‘‘، ملتان، سرائیکی ادبی بورڈ، اشاعت، ۲۰۱۰ء، ص: ۱۶۰
- ↑ از: سئیں ڈاکٹر خالد اقبال۔ تحقیقی مقالہ۔
۔ ۔
۔ ۔ ۔