تاریخ مسلمین
اسلامی خلافت دے مرکز دے زیرِاثر ٻہوں سارے شاندار اسلامی سلطنتاں قائم تھیاں جیہڑے روحانی طور تے خلیفۂ اسلام دے ماتحت ہوندے ہن پر کافی حد تک خودمختار وی ہن. اے تمام سلطنتاں یا حکومتاں علاقائی ہن تے جغرافیائی، ثقافتی تے نسلی بنیاد تے قائم ہن تے انہاں دا روحانی یا مذہبی تقدس نہ ہوندا ہئی تے انہاں تمام ماتحت حکومتاں وچ مرکزی خلیفہ دے ناں دا خطبہ پڑھا ویندا ہئی. عالمِ اسلام وچ قائم تھیوݨ والے علاقائی حکومتاں کوں اساں مندرجہ ذیل لحاظ نال تقسیم کر سڳدے ہیں: -
سُنی (اہلِ سُنّت) سلطنتاں لکھو
تاریخ وچ سنی مسلماناں دے سلطنتاں دی تعداد تقریباً ڈھائی سو (250) ہے جنہاں دی تفصیل درج ذیل اے: -
افریقہ لکھو
ایشیاء لکھو
مشرقِ وسطیٰ، ایران، عراق، حجاز، وسطی ایشیاء لکھو
- سلطنتِ آلِ طاہر، ایران، 822ء توں 873ء
- آلِ فریغون، افغانستان
- زیادی سلطنت، 819ء توں 1018ء
- اتابکانِ فارس
- شریفانِ مکہ، 967ء توں 1925ء
- عیونی سلطنت، 1019ء توں 1240ء
- بنو رسول دی حکومت، 1229ء توں 1454ء
- آلِ مظفر، ایران، 1315ء توں 1393ء
- الکثیری حکومت، 1395ء توں 1967ء (حضرموت)
- آلِ جلائر، (عراق) 1336ء توں 1432ء
- دولتِ جبریہ، 15 ویں توں 16ویں صدی عیسوی
- بنو طاہر، 1454ء توں 1526ء
- سلطنتِ شیبانیان، ازبکستان
- امارت القاسمی، 1727ء توں ہݨ تک جاری (متحدہ عرب امارات)
- امارتِ الصباح، 1752ء توں ہݨ تک جاری (کویت)
- النہیان دا خاندان، 1761ء توں ہݨ تک جاری
- حکومتِ اجمان، 18ویں صدی توں ہݨ تک جاری
- القاسمی حکومت، شارجہ، 18ویں صدی توں ہݨ تک جاری
- امارت ام القیوین، 1775ء توں ہݨ تک جاری
- الخلیفہ خاندان، 1783ء توں ہݨ تک جاری
- سلطنت مہرہ، 18ویں صدی عیسوی توں 1967ء
- آلِ ثانی، 1825ء توں ہݨ تک جاری
- حکومت المکتوم، 1833ء توں ہݨ تک جاری
- الراشدی حکومت، 1836ء توں 1921ء
- سلطنت یافع السفلی، 19 ویں صدی توں 1967ء
- امارت یافع العلیاء، 19 ویں صدی توں 1967ء
- امارت الشرقی، 1876ء توں ہݨ تک جاری
- حکومت القعیطی، 1902ء توں 1967ء
- امارتِ بیحان، 1903ء توں 1967ء
- سعودی مملکت، 23 ستمبر 1932ء توں ہݨ تک جاری
جنوبی ایشیاء لکھو
- وسطی ہند: -
- خاندان غلاماں
- سلاطین دلی
- لودھی دور حکومت
- سلطنت مغلیہ
- سرائیکی وسیب/سرائیکستان (شمالی مغربی ہند): -
- حکومت ملتان، سرائیکی وسیب، 712 ء توں 2 جون 1818ء
- سومرہ سلطنت، 1026ء توں 1351ء
- سمہ سلطنت، 1351ء توں 1524ء
- لنگاہ حکومت، 1445ء توں 1525ء
- ریاست بہاولپور، 1690ء توں 14 اکتوبر 1955ء
- ریاست بھکر، سرائیکی وسیب
- ریاست ٹانک، سرائیکی وسیب
- جنوب مشرقی ہند: -
- سلطنت بنگال
- کرناٹک دے نواب، کرناٹک یا آرکاٹ دی مسلم حکومت
- سلطنت احمدنگر
- بیجاپور سلطنت
- قطب شاہی سلطنت
مشرقی ایشیاء لکھو
وسطی ایشیاء لکھو
شمالی ایشیاء لکھو
یورپ لکھو
- امارت بنی امیہ، اندلس، 756ء توں 929ء
- بنو نصر، غرناطہ، اندلس وچ آخری مسلم حکومت
شیعہ سلطنتاں لکھو
اسلامی تاریخ وچ شیعہ حکومتاں دی تعداد تقریباً ستر (70) اے جنہاں دی تاریخ درج ذیل اے: -
خارجیاں دے حکومتاں لکھو
- عبادی یا اباضی سلطنت
- رستمی سلطنت، 776ء توں 909ء
- نابھانی سلطنت، 1154ء توں 1626ء
- یعروبہ سلطنت، 1624 ء توں 1742ء
- سلطنت السعید، عمان، 1744ء توں ہݨ تک جاری
اسلام نال رَلدے مِلدے مذہبی گروہاں دیاں حکومتاں لکھو
اسلامی تاریخ وچ ٻہوں سارے اسلام نال مماثل مذہبی باطنی گروہ وی سامݨے آئے جنہاں نے اپݨے عروج دے وقتاں وچ آزاد تے خودمختار حکومتاں قائم کر گھدیاں تے مرکزی سنی خلافت تے شیعہ قیادت ݙوہاں نال برسرپیکار ریہے. انہاں دا جائزہ درج ذیل اے: -