سنین اَتے سرائیکی ادب ریت تے روایت

"سرائیکی ادب ریت تے روایت" وِچ سئیں ڈاکٹر طاہر تونسوی تحقیقی تنقیدی مجموعے وچ سنین دی اصلاح در برابر توجہ کیتی ہے ۔ ادبی تذکرے اتے ادبی تاریخ دے ایں پکھ توں اکھ نوٹی نہیں ونج سگدی۔ ڈاکٹر طاہر تونسوی ہوراں اپݨی ایں کتاب راہیں ہک اینجھے عملی سلسلے دا منڈھ بدھے۔ جیڑھا سرائیکی ادبی تاریخ نویسی دے علمی / تحقیقی مزاج کوں بݨاوݨ کیتے مدد گار ثابت تھئے۔ اتے ایں طرحاں آوݨ والے محققین اپݨے ادبی کم دی بنیاد وچ تحقیق اُتے رکھیسن۔ ڈاکٹر طاہر تونسوی دیاں ’’ سنین‘‘ دی تحقیق دے تناظر وچ کجھ ٻئیاں مثالاں وی ݙٹھیاں ونج سگدین۔

"جے تونیں چراغ اعوان دی ہیر دا تعلق ہے چراغ اعوان ایہ داستان 1170ء وچ لکھی"^[١]

"نجات المومنین" عبدالکریم جھنوی دی تصنیف ہے جیڑھی 1086 ء وچ لکھی ڳئی"^[٢]

"میݙی تحقیق دے مطابق سب توں پہلے ہیر رانجھا دا قصہ لکھیا ڳئے تے اینکوں 1126ہجری وچ چراغ اعوان رقم کیتے… ایندے بعد لطف علی ، سیف الملوک 1195ہجری وچ تے مولوی عبدالحکیم 1218ہجری وچ لکھئے۔ اکبر شاہ سسی پنوں دا قصہ 1250ہجری وچ لکھئے"^[٣]

ڈاکٹر طاہر تونسوی ہک ٻئی جا لکھدن : …’’ سیفل نامہ دی تصنیف دے سال وچ اختلاف ہے ’’ پنجابی شاعراں دا تذکرہ‘‘ وچ مولا بخش کشتہ ایندا سال تصنیف 1209ء درج کیتے۔ سئیں ڈاکٹر مہر عبدالحق دا خیال اے جو سئیں لطف علی اے مثنوی 1105ء وچ تصنیف کیتی ہے ۔ سئیں لطف علی آپ ایندا سال تصنیف تحریر کیتے۔ فرمیندن:

روز خمیں ختم تھیا دفتر سن تاریخ لکھیو سے

بارہویں سخت صدی توں جو ہک پنجک جا گھنیوے

ایندا مطلب اے جو ایندا سال تصنیف 1205ء بندے ۔ سئیں ڈاکٹر مہر عبدالحق قلمی نسخے وچ بارہویں دی بجائے یارہویں پرھے تے اے خیال ظاہر کیتے جو اے 1105ء وچ لکھی ڳئی اے۔ ایندا مطلب اے ہے جو ایں طرحاں سو سال دا فرق پئے ویندے۔^[٤]

"سئیں حبیب فائق دے کتب خانے وچ فقیر محمد عارف دے سرائیکی تے اردو سفر نامے دا قلمی نسخہ موجود ہے جیندے توں پتہ لگدے جو سئیں فقیر محمد عارف حج دا سفر 1298ہجری وچ کیتے تے 1301ہجری وچ وطن واپس آئن۔ انہیں دا وطن وستی لال سونہارا (بہاول پور) ہے ایں حوالے نال ایہ سرائیکی دا پہلا منظوم سفر نامہ قرار ݙتا ونج سگدے‘‘ ^[٥]^[٦]