سرائیکی ادب ریت تے روایت دے خاصیّتاں

ڈاکٹر طاہر تونسوی "پہلا صفحہ" دے عنوان نال اپݨی کتاب "سرائیکی ادب ریت تے روایت" وچ لکھدن:

"سرائیکی ادب ریت تے روایت" میݙے تحقیقی تے تنقیدی مضمونیں دا مجموعہ ہے اے مضمون پچھلے ویہہ (20)ورہیں وچ لکھے ڳئین میڈی کوشش اے رہی جو سرائیکی ادب تے اوندی صنفاں دا مکمل احاطہ تھی ونجے ایہا وجہ اے جو انہیں مضمونیں وچ موضوع تے مواد دے اعتبار نال خاصا تنوع نظر آندے البتہ کھتائیں کھتائیں تکرار وی آ ڳئی اے مگر میں مضمون دی اہمیت دے پیش نظر شامل رہن ݙتے کیوں جو اے مضمون مختلف سیمیناراں وچ پڑھے ڳئین تے رسالیں وچ شامل تھیئن‘‘^[١]

ڈاکٹر طاہر تونسوی نے اپݨی کتاب ’’ سرائیکی ادب ریت تے روایت‘‘ وچ منڈھ قدیم توں گھن کراہیں 1990ء دی سرائیکی ادب، اتے ایندیاں صنفی ونکیاں ( اصناف ادب) خاص طور تے ’’ سرائیکی وچ مرثیے دی روایت‘‘ ، سرائیکی وچ داستاناں دی روایت‘‘ ’’ سرائیکی وچ تراجم‘‘ سرائیکی زبان وچ ڈراما ‘‘ ’’ سرائیکی ادب وچ طنز و مزاح‘‘ سرائیکی منظوم تراجم ‘‘ سرائیکی وچ مذہبی سفر نامے ‘‘ ’’ سرائیکی وچ ہائیکو‘‘ بارے گہری نظر نال تحقیقی اتے تنقیدی جائزہ پیش کیتے نہ صرف ایہ بلکہ سرائیکی ادب اُتے تھیوݨ آلے سیاسی ، سماجی ، تہذیبی ، ثقافتی اثرات کوں ہک زیرک مورخ دی حیثیت نال ڈٹھے اتے اپݨا تجزیہ تاریخی شعور دے نال پیش کیتے۔ اُنہاں ایہ ثابت کرݨ دی بھرپور کوشش کیتی ہے جو سرائیکی ادب دا دامن ٻہوں وسعت رکھدے۔ ڈاکٹر مقبول گیلانی، سرائیکی ادب ریت تے روایت‘‘ بارے لکھدن:

"انہاں مضموناں دا دیورا کروں تاں پتہ لگدے جو ڈاکٹر طاہر تونسوی سرائیکی ادب تے گہری نگاہ رکھدن تے سرائیکی زبان تے ادب دے ہر پُکھ کوئی تحقیقی طور تے سامݨے گھن آئن اے کم سرائیکی زبان تے ادب تے کم کرݨ آلیاں واسطے ہک رستہ وی ہے تو سوجھلا وی ہے ‘‘^[٢]

ڈاکٹر طاہر تونسوی جݙاں سرائیکی ادب دیاں مختلف اصناف دی ریت ، روایت بیان کریندے ہوئے عہد جدید تک پجدن تاں پتہ لگدے جو او ہر صنف دا ہک طرحاں نال ارتقائی سفر بیان کر ڈیندن۔

ڈاکٹر طاہر تونسوی ، قدیم اتے گمنام شاعراں ( خوشدل، گانمن ملتانی) دا تذکرہ ہک مورخ اتے تحقیق کار دی حیثیت نال ٻہوں بھرویں انداز نال پیش کیتے۔ نہ صرف اے بلکہ جدید عہد دے شاعراں( اقبال سوکڑی، محمد سلیم احسن ، فاروق روکھڑی) دے کلام دے فکری فنی پہلوئواں کوں وی تنقیدی پیمانے ورت تے قارئین تک پجائے۔ ہک دیانت دار تنقید نگار اتے محقق دا ایہ فریضہ ڈاکٹر طاہر تونسوی نے بخوبی نبھائے۔ ڈاکٹر طاہر تونسوی نے اپݨی ایں کتاب ’’ سرائیکی ادب ، ریت روایت وچ ‘‘ کتھائیں وی اے دعویٰ نھیں کیتا جو اُنہاں دی ایہ کتاب ادبی تاریخ ہے مگر ایندے باوجود ایہ کتاب ادبی تاریخ ادبی تذکرے دیاں کجھ کجھ خوبیاں رکھدی ہے ۔ ایندی وجہ ایہ ہے جو ڈاکٹر طاہر تونسوی نے ماضی اتے حال ( لمحہ موجود) دے ادبی معیارات اتے اقدار کوں ذہن وچ رکھ تے سرائیکی ادبی تاریخ کو اپݨے مخصوص وژن نال ادب دے قارئیں اتے طالب علماں کیتے تک پجائے۔ اُتھائوں اُنہاں دے مورخ ہووݨ دا وژن ظاہر تھیندے یعنی او محقق اتے تنقید دے عمومی معیارات دے نال نال سرائیکی خطے دی تاریخ ، تہذیبی ، ادبی ، ثقافتی شعور دی روایت بتدریج اگتے ٹریندن۔^[٣]