سرائیکی لوک ادب وِچ تذکرے
کہیں وی خطے دے لوکاں دا تشخص بنیادی مسئلہ ہوندے جیندیاں ڄڑھاں مادری زبان، لوک ادب، تاریخی، ورثے تے ادب دی صورت وچ تاریخی یاداشت اکھویندن۔ سرائیکی شاعر، ادیب اتے دانشور اپݨی تہذیب، ثقافت اتے زبان تے لوک ادب دے تاریخی تسلسل بارے کوششاں کرݨ لگ پئے۔ایں ڳالھ دی اہمیت دا ادراک کریندے ہوئے پروفیسر دلشاد کلانچوی لکھدن:
"سرائیکی ادب دی قدامت، وسعت اتے ݙونگھائی دا اندازہ اوں وقت لگ سڳدے جݙاں اساں سرائیکی ادب تے سرائیکی ادیباں دے بارے تحقیقاں کروں۔ انہاں دے تذکرے لکھوں، اتے تنقیداں تے تبصرے لکھوں۔‘‘[١]
دلشاد کلانچوی، سرائیکی لوک ادب دے انہاں مہاندرے وچوں ہن جنہاں اپݨی تحقیق تے تنقید راہیں، تاریخ، ثقافت تے تذکریاں دی صورت ٻہوں کجھ ݙتے۔ جیندی تفصیل درج ذیل ہے۔
- بہاول پور دی تاریخ تے ثقافت (تاریخ تے ثقافت)
- چار سرائیکی صوفی شاعر (تذکرہ)
- خواجہ محکم الدین سیرانی تے انہاںدی سی حرفی (تحقیق تے تنقید)
- خیابان خرم (خرم بہاول پوری سرائیکی کلام دی و ترتیب و تدوین (ترتیب تے تدوین)
- سرائیکی اور اس کی نثر (سرائیکی نثری ادب کی تاریخ)
- سرائیکی زبان تے ادب (تحقیق تے تنقید)
- سرائیکی دے کجھ مہاندرے شاعر (تحقیق تے تنقید)
پاکستان بݨݨ توں بعد، جینویں جینویں سرائیکی خطے دے شاعراں ادیباں کوں تخلیقی اظہار، ماضی دے ورثے بارے تحقیق دے رستے ملدے ڳئے انہاں سرائیکی ادب دے دامن کوں وسعت ݙیوݨ شروع کر ݙتی اتے کجھ لکھاریاں اپݨی زبان سرائیکی وچ لکھیا تے ایندے نال نال قومی زبان اردو وچ سرائیکی تاریخ تے ادب بارے لکھیا۔
سرائیکی ادب دیاں کتاباں، ادبی رسائل اتے اخبارات نہ چھپݨ دی وجہ ایں علاقے وچ معاشی حالات دا حوالہ ٻہوں اہم ہے قیام پاکستان توں پہلے اَتے پاکستان بݨݨ توں بعد پنجویں سال تئیں دگرگوں معاشی جبراتے جاگیرداری استحصال دے سبب سرائیکی زبان تے ادب دی اشاعت تقریباً نہ ہووݨ دے برابر رہئی ہے تاہم ایں خطے دے تخلیق کار، شاعر ادیب اپݨیاں تخلیقات وچ بہر طور اظہار کریندے رہیئے اتے ٹانواں ٹانواں ادبی رسائل اتے ادبی تخلیقات (شاعری، نثری) دی صورت وچ چھپیل صورت وچ موجود ݙسدین۔
ادبی رسائل وچوں سرائیکی ادبی تحریک دے زیراہتمام ’’سرائیکی ادب‘‘ دے ایڈیٹر عمر علی خان بلوچ تحقیقی مضامین اتے مشتمل ہک شمارے (چنگیر نمبر 2) وچ ’’سرائیکی ادبی تاریخ ‘‘ اُتے موضوع وار مضامین کوں چھاپیئے۔ اتے انہاں صنف وار ادبی تاریخ دے تحقیقی مضامین دے کھوج کار ڈاکٹر سجاد حیدر پرویز ہن۔ سرائیکی ادبی تاریخ نویسی دے موضوعات دی تندیر کجھ ایں طرحاں ہے۔[٢]
- سرائیکی ادبی تاریخ (ہک پرت)
- سرائیکی شاعری دے چوݙھاں سو سال
- سرائیکی ادب دی شاعری
- سرائیکی صحافت دی تاریخ
- سرائیکی دے ناول
- سرائیکی افسانوی مجموعے
- سرائیکی ادب دے افسانے تے افسانہ نگار
- سرائیکی ڈرامے
- سرائیکی وچ طنزومزاح۔ (سرائیکی ادبی شخصیات)
- خواجہ غلام فریدؒ تے سرائیکی ادب
- غلام حسن حیدرانی مرحوم پہلا افسانہ
- ظفر لاشاری ہک عظیم لکھاری
- شیما سیال دیاں لکھتاں
- سرائیکی صحافت دے رنگ ( محمد الیاس نوناری)
"سرائیکی ادبی تاریخ دے صنفی اتے شخصی موضوع تے مشتمل ایہ ادبی شمارہ 14 اگست 1984ء کوں 19۔بی رائٹرز کالونی ملتان توں چھپیا۔"[٣]
ٻیا ݙیکھو
لکھوحوالہ جات
لکھو- ↑ دلشاد کلانچوی ،’’قدیم سرائیکی شاعر تے ادیب ‘‘ ، اکادمی سرائیکی ادب بہاول پور، اشاعت ، اپریل 1987ء ،ص: 4
- ↑ از: سئیں ڈاکٹر خالد اقبال۔ مقالہ پی ایچ ڈی۔
- ↑ عمرعلی خان بلوچ ،ایڈیٹر، ’’سرائیکی ادبی تاریخ ‘‘ ، 19۔ بی رائٹرز کالونی ملتان ، اشاعت 14 اگست 1984ء، ادبی شمارہ، 14 ، ص:3