سرائیکی ادبی تاریخ

"سرائیکی ادبی تاریخ" سجاد حیدر پرویز دے اینجھے تحقیقی ، تنقیدی مضامین اتے مشتمل ہے جہڑے جو سرائیکی اصنافِ ادب مثلاً سرائیکی لوک شاعری دے چوݙاں سو سال ، سرائیکی ادب دی شاعری، سرائیکی صحافت دی تاریخ، سرائیکی دے ناول، [[سرائیکی افسانوی مجموعے، سرائیکی ادب دے افسانے تے افسانہ نگار ، سرائیکی ڈرامے، سرائیکی وچ طنز و مزاح بارے تحقیقی شماریاتی جائزہ پیش کریندن۔ جاں جو ݙوجھا حصہ ، سرائیکی ادبی شخصیات : خواجہ غلام فرید تے سرائیکی ادب ، غلام حسن حیدرانی ، پہلا افسانہ نگار ، ظفر لاشاری ، ہک عظیم لکھاری ، شیما سیال دیاں لکھتاں بارے جائزہ ، انہاں لکھاریاں دے فن اُتے شخصیت بارے تذکرہ شمار کیتا ونڄ سگدے۔

سجاد حیدر پرویز دے ایں تحقیقی تنقیدی مضامین دے مجموعے کوں سرائیکی ادبی تاریخ درِ ابتدائی کاوش آکھیا ونڄ سکدے۔ سرائیکی ادبی تاریخ بارے ، ایہ مجموعہ ، پاکستان، س ، سرائیکی پبلی کیشنز ملتان تے سرائیکی ادبی تحریک 29۔ بی رائٹرز کالونی ملتان دے زیر اہتمام 14اگست 1984ء کوں شائع کیتا ڳئے۔

سجاد حید پرویز دے تحقیقی ، تنقیدی مضامین دا ایہہ مجموعہ رسالہ نما سائز وچ چھاپیا ڳئے۔ جیندا مُل 10 روپے ہے۔ سرائیکی ادبی تاریخ (ہک پرت) دے عنوان نال ہے۔ ایں مختصر مضمون وچ سجاد حیدر نے سرائیکی زبان دی اہمیت ، ایندے پچھوکڑ ، ایندے جغرافیائی حد ٻنے ، ایندے ابتدائی رسم الخط بارے سرسری معلومات مہیا کیتن۔

ݙوجھا مضمون ’’سرائیکی شاعری دے چوݙھاں سو سال‘‘ دے وچ سرائیکی زبان وچ تھیوݨ والی شاعری دا پچھوکڑ کنوں 1980ء تک دے عہد تک دا مختصر جائزہ پیش کیتا ڳئے تے ہک مضمون وچ دریا کوں کوزے وچ بند کرݨ دا آہر کیتا ڳئے۔ تاہم سجاد حیدر پرویز ہوراں اپݨے تحقیقی ، تنقیدی مضمون وچ پہلے توں موجود تحقیق اُتے انحصار کیتے۔

اپݨے ایں مضمون وِچ اُو لکھدن:

’’سرائیکی محقق اختر وحید مرحوم موجب 681ء وچ چاڑن قوم دے سرائیکی ادب دی پہلی لکھتی شکل اِچ ملدن۔‘‘^[١]

تریجھا مضمون ’’سرائیکی ادب دی شاعری ، ہک جائزہ ‘‘ وچ سجاد حیدر پرویز نے 197 شاعر اںتے 445 شعری تخلیقات دا جائزہ گھدے تے ایہہ شعری تخلیقات جہڑھیاں جنوری 79ء توں جون 83ء تک ’’سرائیکی ادب‘‘ دے ادبی شماریاں وچ چھپݨ والی شاعری اُتے مشتمل ہے۔ ایہہ جائزہ حروف تہجی دی ترتیب مطابق پیش کیتا ڳئے۔

مضمون ’’سرائیکی صحافت دی تاریخ‘‘ وچ 1866ء کنوں 1984ء تک 118 سالاں دی صحافت دا جائزہ گھدا ڳئے۔ ایندے وچ پہلا دور۔ پاکستان بݨݨ توں پہلے اتے پاکستان بݨݨ توں بعد یعنی ݙوجھے دور وچ سرائیکی صحافت دے ابتداء تے عروج دا ذکر کیتا ڳئے۔ناول سرائیکی زبان وچ ہک اہم صنف ڳݨیا ویندے ۔ ایں صنف دا جائزہ سجاد حیدر پرویز نے ’’سرائیکی دے ناول‘‘ دے عنوان نال پیش کیتے۔ جیندے وچ اُنہاں نے گݨتری دے ناولاں دا مختصر جائزہ گھدے۔‘‘

’’سرائیکی دے افسانوی مجموعے‘‘ دے عنوان نال مضمون وچ سجاد حیدر پرویزنے 1976ء توں 1980ء تک ، سرائیکی افسانے دے جو مجموعے چھپ تے سامݨے آئے اُنہاں بارے تعارفی تاثرات درج کیتن۔ جاں جو تحقیقی مضمون ’’سرائیکی ادب دے سرائیکی افسانے‘‘ ہک جائزہ دے وچ اُنہاں حروف تہجی دے اعتبا رنال 310 افسانیاں تے 134 افسانہ نگاراں دے حیاتی بارے منڈھلیاں معلومات مہیا کیتن۔ ’’سرائیکی ڈرامے‘‘ دے عنوان نال مضمون وچ سرائیکی ادب وچ ڈرامے دی ابتدائی ٹور تے سرائیکی دے 29 ڈرامہ نگاراں دے 50 ڈرامیاں بارے بنیادی کوائف درج کیتن۔ نمونہ ملاحظہ ہووے۔

ح

ح ……… س

حسن رضا گردیزی ، دھابے دھوڑے دا خالق ۔ سرائیکی شاعری دا مان ہے۔

’’پرائے لوک‘‘ جولائی 1972ء سہ ماہی سرائیکی بہاول پور ۔

’’چار درویش‘‘ اکتوبر 1972ء … ماہنامہ سرائیکی ادب ملتان^[٢]

’’سرائیکی ادبی تاریخ‘‘ دا ݙوجھا حصہ سرائیکی زبان و ادب دی نامور شخصیات اتے انہاں دے فن دے تعارف بارے ہے۔جیندے وچ خواجہ غلام فرید ؒ ، غلام حسن حیدرانی ، ظفر لاشاری تے شیما سیال دے فن و شخصیت بارے تاثراتی پیرایہ اظہار موجود ہے۔^[٣]