زبان نال تحریر اَتے فنِ خطاطی دا رشتہ

آؤ ہُݨ ݙیکھدے ہیں ڄو زبان دے نال کتابت (لکھائی) یا فنِ خطاطی دا رشتہ کنویں تھِیا۔

ابتداء اِچ انسان وحشی اَتے غیر متمدن ہَا۔ ہک مدت بعد ڄڈاں اُوں انسانیت دے دائرے اِچ قدم رکھیا اَتے متمدن تھِیا تَاں زمین دے گوشیاں اِچ ڄَاہ ڄَاہ تے آباد تھی گِیا۔ آپس اِچ ہک ݙوجھے دا حال احوال گھنݨ کیتے، وَت قومی تے ملکی حالات کُوں محفوظ رکھݨ ضروری خیال کِیتا گِیا۔ اِیندے کِیتے شروع اِچ کجھ نقش‘ اَتے تصویراں تُوں کم گِدّا گیا مثلاً ہِک بادشاہ کُوں شیر مار گھتیا اِیندی خبر ݙسݨ کِیتے انہاں نے پتھر تے ہِک تصویر بݨائی ڄو ہِک شیر انسان نال لڑدا پئے۔ ’’تحقیقاتِ ماہر‘‘ اِچ رسالہ ’الہلال‘ مطبوعہ مصر 1923ء دے حوالے نال ہِک مصور ’’ٹھیکرے‘‘ دا ذکر کِیتا ڳے ڄو شہر ’’جورا مابین‘‘ (دجلہ تے فرات) اِچ آثارِ قدیمہ اِچوں لبھیے اِیں ٹھیکرے تے حضرت آدم علیہ السلام۔ اَتے حضرتِ حوّا دی او تصویر منقش ہِے ڄیندا تعلق اُوندے جنت اِچوں کݙھے ونجݨ آلے واقعے نال ہِے۔ اے تصویر 3700 قبل مسیح دی تصور کیتی ویندی ہِے۔

خطِ سومیری دا انداز

انسان قدیم زمانے تُوں اِی دنیاں دے مشہور واقعات لِکھݨ کِیتے بے چین رہیّے۔ مصر دے تاریخ داناں دا خیال ہِے ڄو حضرت ابراہیم علیہ السلام دی ولادت 1996 قبل مسیح تُوں ݙو ہزار سال پہلے مِصر اِچ تحریر دا ڄیڑھا انداز اختیار کیتا ویندا ہَا اُوکوں خطِ تمثال آکھیا ویندا ہا۔ ول ہِک زمانہ دے بعد تصویراں دی ڄاہ تے خاص بصری علامتاں تے اشاریاں تُوں کم گھِدَّا گِیا مثلاً: اظہارِ دشمنی کِیتے نانگ دا ہِک کُنݙل بݨایا گِیا، ایویں اِی اسمان ظاہر کرݨ دے کیتے اَدھا گول دائرہ لایا گیا، دریائی سفر کیتے کشتی دا خاکہ ݙکھایا گیا۔ وَت انساناں دی عقل اِچ سوجھلا آیا تاں تصویر کشی کُولوں جان چھڑا کے مختلف قِسماں دِیاں علامتاں حروف دی شکل اِچ لِکھیا ڳیاں۔ اِیں طرحاں الف تُوں ’ی‘ تئیں حروف بݨدے گئے۔ اِتھوں مختلف زمانیاں وِچ سبھے قوماں دے وچ لکھݨ دی بنیاد پئے گئی۔ حرفی دور دی ابجد کیڑھے زمانے اِچ شروع تھئی ایندا صحیح اندازہ طوفانِ نوح دے زمانے تُوں لایا وَنج سگیندے باقی سبھے قیاس ہوسن۔ طوفانِ نوح تُوں چار ہزار سال قبل مسیح بابل اِچ حکومتاں دا قیام تھی چُکیا ہئی، سلطنتاں دے وِچالے خط و کتابت جاری تھئی۔ اِیں زمانے اِچ ڄیڑھا طرزِ تحریر جاری ہا اُوکوں خطِ ’’سومیری‘‘ آکھیا ویندا ہا۔ سومری قوم اصل اِچ سامی عرب ہَن اَتے سام حضرت نوح علیہ السلام دے پُتر ہَن۔

توراۃ مقدس دے باب پیدائش نمبر9 اَتے آیت نمبر 29 چھاپا شدہ 1887ء لندن دے حوالے نال حضرت نوح علیہ السلام دی عمر 950سال ہئی۔ ’’تحقیقاتِ ماہر‘‘ دے صفحہ نمبر 20تے علامہ ابنِ ندیم دی روایت دے مطابق حضرت آدم علیہ السلام آپنیْ وفات تُوں تَرے سو سال پہلے اُنہاں 21اَسمانی صحیفیاں کُوں ڄیڑھے اِنہاں تے نازل تھئے ہَن مٹی تے اِٹّاں اُتے لکھیا ہا۔ ڄڈاں ڄو بابل اِچ سومری قوم حکمران ہئی۔ ۔۔ حضرت آدم علیہ السلام تے نازل تھیوݨ آلے اِے صحیفے سُریانی زبان اِچ ہَن۔ اَتے حضرت اِدریس علیہ السلام تے پہلی وحی ’بسم اللہ الرحمن الرحیم‘ وی سُریانی زبان اِچ نازل تھئی اَتے اے روایت وی ہے ڄو حضرت ادریس علیہ السلام دنیا دے پہلے کاتب ہَن۔ خطِ سُریانی دِیاں ترے شاخاں سطرنجیلی المحفف، اَتے اسرطاء ہَن۔ اِنہاں اِچوں سطرنجیلی کامیاب خط دی صورت اِچ اُبھر کے سامݨے آیا۔ درمیان اِچ ڄیڑھا ݙو خطاں دا ذکر ہِے اِنہاں اِچوں قدیم جاپانی طرزِ تحریر دِیاں ݙو شاخاں کٹکنا اَتے ہیرا گانا ہِن۔ ۔

ٻِیا ݙیکھو

• تصویری دَور تُوں لفظ تئیں پن٘دھ۔

• فن خطاطی دے تذکرے تے تاریخ۔

• خطِ مسماری اتے قدیم دور دے اندازِ تحریر

• لوک فنِ خطاطی وِچ خطِ سومری اَتے یونانی خط۔

• جاپانی، ہیرو غلیفی اَتے کُجھ ٻئے خط

ٻاہرلے جوڑ

• سئیں ابنِ کلیم احسن نظامی دا اُردو وکیپیڈیا تے تعارف

• سئیں ابنِ کلیم احسن نظامی (مرحوم) دا ٻِیا پورھیا

• گُلِ رعنا ادب سوسائٹی دے ٻئے کتاباں ۔ ۔