تاریخ خلافت
آنحضرت صلی اللہ علیہ وسلم دی ذات کوں دنیائے اسلام وچ مرکزی حیثیت حاصل ہئی۔ آپ ﷺ مسلماناں کیتے مذہبی پیشوا ہن تے دنیاوی امور وچ وی انہاں دی رہنمائی فرماتے تھے۔ افواج کی سپہ سالاری، بیت المال نگرانی تے نظم و نسق دے جملہ فیصلے آنحضرت ﷺ دی مرضی تے ہدایت دے بموجب تھیندے ہن۔آنحضرت ﷺ دے وصال دے بعد اس اسلامی مرکزیت کوں برقرار رکھݨ کیتے آپ ﷺ دے جانشین مقرر کرݨ دا جو طریقہ اختیار کیتا گیا اونکوں انتخاب خلافت آہدے ہن۔ پہلے پنج خلفاء ’’ حضرت ابوبکر رض، حضرت عمر رض، حضرت عثمان رض، حضرت علی رض تے حضرت حسن بن علی‘‘ کوں عہد خلافت راشدہ دے ناں نال یاد کیتا ویندا ہے کیونکہ انہاں دے نائبین رسول نے قرآن و سنت دے مطابق حکومت کیتی تے مسلماناں دی مذہبی رہنمائی وی احسن طریقے نال کیتی۔ اور ہر طرح توں اے خلفاء اللہ تعالیٰ دے بعد اہل اسلام دے سامݨے جوابدہ ہن۔ تے انہاں دا چناؤ موروثی نہ ہئی بلکہ وصیت/اکابر اصحابہ رض دی مشاورت نال انہاں دا انتخاب کیتا ویندا ریہا.
حضرت محمد صلی اللہ علیہ وآلہٖ وسلم بحیثیت بانی خلافت اسلامی، 570ء توں 632ء
- خلافت راشدہ، ربیع الاول 11ہجری تا ربیع الاول 41 ہجری/جون 632ء تا جولائی 661ء
- خلافت راشدہ دوم، (غیر مسلسل)
- خلافت بنی امیہ، ربیع الاول 41 ہجری تا جمادی الثانی 132ہجری/ جولائی 661ء تا جنوری 750ء
- خلافت عباسیہ، 30 اکتوبر 749ء توں 10 فروری 1258ء
- سقوط خلافت عباسیہ بغداد، فروری 1258ء
- خلافت عباسیہ قاہرہ، 1258ء توں 1517ء
- خلافت بنی امیہ ہسپانیہ، (خلافت قرطبہ، یورپ)، 929ء توں 1031ء
- خلافت موحدین، شمالی افریقہ تے جنوبی اندلس، 1145ء توں 1266ء
- سوکوٹو خلافت، سوڈان، 1804ء توں 1903ء
- خلافت عثمانیہ، ذوالحجہ 922ھ تا رجب المرجب 1342ھ / جنوری 1517ء تا مارچ 1924ء
- سقوط خلافت اسلامی، مارچ 1924ء
خلافت راشدہ دی مدت فقط 30 سال رہی۔ حضرت علی رض دی شہادت تے امام حسن بن علی دی دستبرداری دت بعد شام دے حاکم حضرت امیر معاویہ رض خلیفہ بݨ گئے۔ تے اس طرح اے خلافت ملوکیت دی طرف چلی گئی۔ تے خلیفہ نے ہک بادشاہ دی حیثیت اختیار کر گھدی۔ جیہڑا کہیں دے سامݨے جوابدہ نہ ہئی۔ اس دے علاوہ خلیفہ دا چناؤ موروثی بنیاداں تے تھیوݨ لگا۔ عالم اسلام تے تقربیا نوے سال تک بنو امیہ نے حکومت کیتی جنہاں دا دار الخلافہ دمشق ریہا۔۔ بنو امیہ دے دور وچ عمر بن عبدالعزیز رح ہک ایسے خلیفہ ہن جنہاں نے خلافت راشدہ دے طرز تے حکومت کیتی تے خلیفہ راشد سݙویجے۔ اس دے بعد بنو عباس بر سر اقتدار آئے۔ انہاں دا دار الخلافہ بغداد ہئی۔ انھاں نے تقریباً 500 سال تک حکومت کیتی۔ خاندان بنو عباس دی حکومت دا خاتمہ ہلاکو خان دے ہتھوں تھیا۔ بنو عباس کولوں خلافت دی منتقلی ترکان عثمان وچ تھئی جیہڑی 1924ء تک سقوط خلافت تک قائم رہی تے اتحادی قوتاں نال سو سال دے معاہدے دے تحت ختم تھی ڳئی.