خلافت عثمانیہ
خلافت عثمانیہ 1517ء توں گھن کے 1924ء تک قائم رہوݨ والی سب توں زیادہ طاقتور مسلم سلطنت ہئی۔ اس خلافت دے زمانے وچ کہیں وی شخص نے خلافت دے دعویدار ہووݨ دا اعلان نی کیتا (سوائے شریف مکہ حسین ابن علی دے، جیہڑا انگریزاں دا ہک کارندہ ہئی)۔ خلافت عثمانیہ کوں آخرکار کمال اتاترک نے 1924ء وچ ختم کر ݙتا۔ خلیفہ عبدالمجید کوں برطرف کر ݙتا گیا تے خلافت کوں ختم کرکے ترکی وچ جدید جمہوری حکومت قائم کر ݙتی گئی۔جیہڑی یورپی نظام سیاست توں متاثر. تھی کے کیتا ونجݨ والا فیصلہ ہئی جس دے بعد ترکی عالم اسلام توں کافی حد تک کٹیج کے رہ گیا.
خلافت عثمانیہ، سلطنت عثمانیہ دے عثمانی خاندان کوں مصر دی خلافت عباسیہ توں اے ذمہ داری وراثت وچ ملی۔ عثمانی ترقی پزیر مدت دے دوران سلطان محمد فاتح نے خلافت دا دعوی کیتا۔ اس دے پوترے سلیم اول دے فتوحات اسلامی مقدس زمیناں تک وسیع تھی گئیاں تے عثمانی حکمران، خلافت دے علم بردار تے وارث بݨ گئے.
سلطنت عثمانیہ ترئے براعظماں تے پھیلی ہک وسیع سلطنت ہئی اس واسطے اینکوں کہیں واحد ثقافت دے طور تے بیان کرنا مشکل ہے البتہ مختلف مراکز وچ اس دے مختلف روپ ہن۔ قسطنطنیہ دی شہری وضع نے دمشق، بغداد، مکہ، مدینہ، قاہرہ تے تیونس و الجزائر تے اثر انداز تھئی۔ فنکاراں دا اجتماع قسطنطنیہ وچ ہئی لیکن دستکاری تے صنعت دی غیر معمولی ترقی اناطولیہ وچ تھئی جس وچ بروصہ تے ازنک کوں اہم مقام حاصل ہئی کئی اہم شہراں وچ کارخانے پوری سلطنت کوں کپڑا تے ظروف فراہم کرݨ دے علاوہ غیر ممالک کوں وی اشیاء برآمد کریندے ہن۔ پارچہ بافی دے علاوہ قالین سازی وی سلطنت دی اہم ترین صنعت ہئی۔
عثمانی خلفاء
لکھوعثمانی دور دے خلفاء اے ہن:
- 1.سلیم یاووز، 1517ء - 1520ء
- 2.سلیمان عالی شان، 1520ء - 1566ء
- 3.سلیم دوم، 1566ء - 1574ء
- 4.مراد سوم، 1574ء - 1595ء
- 5.محمد عادلی، 1595ء - 1603ء
- 6.احمد بخت، 1603ء - 1617ء
- 7.مصطفی اول، 1617ء -1618ء
- 8.عثمان دوم، 1618ء - 1622ء
- 9.مصطفی اول، 1622ء - 1623ء
- 10.مراد چہارم، 1623ء - 1640ء
- 11.ابراہیم اول، 1640ء - 1648ء
- 12.محمد چہارم، 1648ء - 1687ء
- 13.سلیمان دوم، 1687ء - 1691ء
- 14.احمد دوم، 1691ء - 1695ء
- 15.مصطفی دوم، 1695ء - 1703ء
- 16.احمد سوم، 1703ء - 1730ء
- 17.محمود اول، 1730ء - 1754ء
- 18.عثمان سوم، 1754ء - 1757ء
- 19.مصطفی سوم،1757ء - 1774ء
- 20.عبدالحمید اول،1774ء - 1789ء
- 20.سلیم سوم، 1789ء - 1807ء
- 21.مصطفی چہارم،1807ء - 1808ء
- 22.محمود دوم، 1808ء - 1839ء
- 23.عبد المجید اول،
1839ء - 1861ء
- 24.عبد العزیز اول،
1861ء - 1876ء
- 25.مراد پنجم، 1876ء - 1876ء
- 26.عبدالحمید دوم، 1876ء - 1909ء
- 27.محمد پنجم،
1909ء - 1918
- 28.محمد وحید الدین، 1918ء - 1922ء
- 29.عبدالمجید ثانی،
1922ء - 1924ء
جائزہ
لکھوایں دورِ خلافت وچ تمام قاضی شہر دے منصف ہوندے ہن تے انہاں دا حلقۂ اختیار قریبی علاقیاں تے وی ہئی۔ قاضیاں دا حلقۂ اختیار ادارۂ حکومت توں زیادہ وسیع ہئی۔ مثلاً کریمیا تے شمالی افریقہ دے ریاستاں اگرچہ انتظامی حیثیت نال مرکزی حکومت دے تابع نہ ہن بلکہ وابستہ حکومتاں ہن لیکن اے وی عثمانی نظام عدالت دے ماتحت ہن۔ محمد فاتح نے قانون نامہ وچ محکمہ قضا کوں ہک ستون قرار ݙتا ہئی تے مملکت دے قوانین دی بنیاد شریعت اسلامیہ تے رکھی ہئی۔