وسیب دی ثقافت تے جغرافیے دا بَدَل

سقوطِ ملتان اَتے تقسیمِ ہند دے بعد ملتان اَتے سرائیکی وسیب وِچ آوݨ والے مہاجرین نے شہر مرکز تھی کے تجارت دے قبضہ پکا کیتا جاں جو مقامی زمیندار تے کاشتکار دی فصل کوں بوݙ کھاندا ریہا تے اے دریا برد زرعی دوا برد اتے کھاد برد تھیندی رہی جیندی وجہ نال مقامی بندہ تعلیمی سماجی اتے معاشی طور دے کمزور توں کمزور تھیندا ڳیا۔ جیندی وجہ نال ہک ودھ آبادی کراچی، لہور، فیصل آباد تے خلیجی ریاستاں وچ پردیسی تھی ڳئی۔ وسیب دا جغرافیہ تبدیل تھیوݨ وچ مقامی جاگیرداراں نواباں اتے مقامی صنعتکاراں دا رائل برطانیہ نال جڑت اتے سیاسی افسرشاہی دے مفاد گھنݨ والا او رویہ ہے جیڑھے مقامی طاقتوراں دی توجہ مقامیت مقامی ثقافتیت اتے مقامی زبان کنوں ہٹا ݙیندے۔ متوسط طبقہ ایں خطے دی انفردیت کوں تہذیبی حوالے نال نشابر کرݨ دا بھار نی چا سڳدا تے زیادہ تر طبقہ جیڑھا جو چھوٹا کاشتکار اے مل مزدور ہے بٹھہ مزدور اے یا ول پردیسی ہے اوکوں جغرافیائی سیاسی تہذیبی قومیتی یا ول او ڄاݨ کاری کائینی جیڑھی جو مقامی بندے دی روزی روٹی اتے مقامیت کوں فرنچائز بݨدا ہویا ݙیکھ سڳدی ہووے جو کیڑھے طریقیاں نال ایں دیسی ثقافت دیسی خام مال زرعی اجناس اتے دیسی مقامی خدمات کون ملٹی نیشنل دے طور دے ملتان مرکز کنوں ٻئے مراکز کوں سستی قیمت نال ویچیا ویندے، تے ولا ݙوجھی واری انہاں شئیں اتے خدمات کوں نویں پیکنگ تے وݨت اتے نویں پروڈکٹ دے نام نال بھاری قیمت چکا کے وسیب دا مقامی بندے خرید کریندے ۔تے ݙو واری لُٹیا ویندے۔

انگریز جیڑھی طرز نال حکومت کیتی اوہا نوابادی طرز نویں حکومت دے مراکز کوں دان کر ڳیا تے انہاں مراکز نے مقبوضہ علاقیاں دی مقبوضہ ثقافت کوں آپݨے قبضے وچ کرݨ بعد آپݨی ثقافت تے زبان وچ ضم کرݨ دا وچار کیتا، جیندا آغاز اتحرا گجر دارا گجر وحشی گجر نوری نٹ مولا جٹ تے ایہو جیاں سو توں ودھ فلماں تے ڈرامیاںدے ذریعے کر ݙتا ڳیا۔ وسیب دے مقامی بندے کیتے امروکہ بارڈر بند کر ݙتا ڳیا، راجن پور تئیں دے مغربی علاقیاں دی پسماندگی تے بدامنی دی وجہ نال مقامی بندے نے اوں پاسے منہ نی کیتا۔ بس ݙو رستے باقی ہن ۔ہک کراچی دی مزدوری تے ٻیا راولپنڈی تے اسلام آباد یا ول لاہور دی مزدوری۔

سرائیکی خطے دا بندہ آپݨے علاقے بند تھی کے رہ ڳئے پر ایں خطے ایں وسیب ایں مقامیت دے میلے ٹھیلے زبان جھمر راگ رنگ تے رواج اینکوں ہر ݙوجھی تہذیب کنوں وکھرا کر کے اڄاں تئیں ڄݨوائی آندئین جیندے وچ اتھوں دے لوک شاعر، ہنرکار،  دستکار، کاشی گر، نقاش، خطاط، ادیب، لوک فنکار، قصہ گر، کسب گر، تے کہاݨی کار دا بے انت حصہ شامل ہے۔ ہک توں ودھ نویں چینل نویاں اپرپیاں زباناں نویاں ثقافتاں تے غیر زباناں اتے ثقافتاں دے اتھاں رواج دے باوجود سرائیکی زبان اتے سرائیکی وسّوں کوں کجھ نی تھیا اینکوں نت ترقی ہے ۔  

ٻِیا ݙیکھو

• سرائیکی تہذیب اُتے ٻِنّھاں تہذیباں دا اثر

• جلیل پور اتے ملتان دی قدیم تہذیب

• ست دریاواں دی دھرتی دی ثقافت تے تہذیب

• سقوطِ ملتان اَتے ملتانی لوک کہاݨیاں

• ارتقاء توں ردِ تشکیل تئیں سرائیکی زبان تے لوک ثقافت

ٻاہرلے جوڑ

• ڈاکٹر خالد اقبال صیب دی لائبریری دا ٻِیا مواد۔ ۔ ۔ ۔