نواب صادق محمد خان اول عباسی
نواب صادق محمد خان اول (وفات 1746ء) ریاست بہاولپور دے بانی تے پہلے نواب ہن۔ نواب نے ریاست دی بنیاد 1723ء اچ رکھی۔ نواب کوں ابتدا اچ بہت مشکلات برداشت کرنی پئی۔ نادر شاہ درانی ولوں آپ کوں نواب دا خطاب ملا ہئی۔
سلسلہ نسب
لکھونواب آف بہاولپور، حضرت عباس بن عبد المطلب دے خاندان توں ہن ایں واسطے عباسی مشہور ہن۔ انہاں دا شجرہ نسب کجھ ایویں ہے:
- صادق محمد خان اول بن نواب مبارک خان اول بن بہادر خان دوم بن فیروز یا پیروج خان بن امیر محمد خان دوم بن بھکھر خان دوم بن بہادر خان بن بھکھر خان بن ہیبت خان بن امیر صالح خان بن امیر چندر خان بن داؤد خان دوم بن بن محمد خان بن محمود خان بن داؤد خان بن امیر چنی خان بن بہاءاللہ عرف بھلا خان بن امیر فتح اللہ خان بن سکندر خان بن عبد القدر یا قاہر خان بن امیر اِبان خان بن سلطان احمد ثانی بن شاہ مزمل بن شاہ عقیل بن سلطان سہیل بن سلطان یاسین بن احمد المستنصر باللہ الثانی بن الظاہر بامر اللہ بن الناصر لدین اللہ بن ابو محمد الحسن المستضی بامر اللہ بن المستنجد باللہ بن المقتفی لامر اللہ بن المستظہر باللہ بن المقتدی بامر اللہ بن القائم بامر اللہ بن القادر باللہ بن المقتدر باللہ بن المعتضد باللہ بن الموفق باللہ بن المتوکل علی اللہ بن المعتصم باللہ بن ہارون الرشید بن المہدی باللہ بن ابو جعفر المنصور بن محمد بن علی بن عبداللہ بن عباس بن عبد المطلب۔ [١]
تخت نشینی
لکھونواب مبارک خان اول 1723ء اچ اپݨے پتر صادق محمد خان اول دے حق اچ دست بردار تھی ڳئے۔ صادق محمد خان اول دی تخت نشینی دے موقعے تے ہک ضیافت دا اہتمام کر کے تمام عباسیاں کوں سݙا ڳیا۔
نور محمد کلہوڑا دے حملے
لکھونور محمد کلہوڑا نے صادق محمد خان اول دی تخت نشینی دے موقعے توں فائدہ چاوݨا چاہا تے تقریباً 60000 گھڑ سوار تے پیدل فوج جمع کر کے لاڑکانہ دی طرف کوچ کیتا۔ اوندا ارادہ ہئی کہ اچانک حملہ کر کے شکار پور کوں فتح کر گھنسی۔ جݙݨ نور محمد کلہوڑا کوں اپݨے مقابلے اچ عباسیاں دی تیاریاں دی اطلاع ملی تاں اراده ترک کر ݙتا۔ کجھ عرصہ بعد اچانک شکار پور دی طرف ڳیا تے چھی مہینے تک اونکوں محاصرے اچ گھدی رکھا۔ اوں محاصرے کوں ختم کرݨ دے نتیجے اچ ہک معاہدہ طے پایا۔ اوں معاہدے دے تحت محصورین نے شکار پور و خان پور دے نصف محصولات نور محمد کلہوڑا دے ناں منتقل کرݨ تے رضامندی ݙے ݙتی تے صلح تھی ونڄݨ تے محاصرہ ختم کر ݙتا ڳیا۔ چھی مہینے بعد نور محمد کلہوڑا نے فتح خان کلہوڑا کوں ہک وݙی فوج ݙے کے شکارپور دی طرف روانہ کیتا۔ لشکر نے شکارپور پہنچ کے قلعے کوں گھیرے اچ گھن گھدا۔ معاصرے دے نتیجے اچ جھڑپاں تھیندیاں رہیاں جیندے اچ ݙوہاں طرف دے متعدد افراد مارے ڳئے۔ فتح خان کلہوڑا بالآخر محاصرہ چاوݨ تے مجبور تھی ڳئے تے لشکر گھن کے واپس چلے ڳئے۔ نور محمد کلہوڑا کوں اپݨی شکست تے چین نہ آیا تے صرف نو مہینے بعد ہک مرتبہ ول اپݨے بھرا محمد خان کلہوڑا کوں ہک مضبوط فوج ݙے کے روانہ کیتا تا کہ شکارپور کوں فتح کیتا ونڄ سڳے۔ ایں وار عباسی داؤد پوترے شکارپور توں ٻاہر نکل کے بہادری نال لڑے۔ داؤد پوتریاں دی بہادری نے محمد خان کلہوڑا دے لشکر کوں شکست ݙے ݙتی۔ انہاں شکستاں نے نور محمد کلہوڑا کوں بے چین کر ݙتا ایں واسطے اوں نے اپݨی تمام فوج کوں خدا آباد اچ جمع تھیوݨ دا حکم ݙتا۔ 1139ھ بمطابق 1726ء اچ نور محمد کلہوڑا نے بہت وݙی فوج گھن کے پنجویں مرتبہ بذات خود شکار پور تے چڑھائی کیتی۔ ایں حملے توں کجھ عرصہ قبل نواب مبارک خان اول فوت تھی ڳیا ہئی۔ نواب صادق محمد خان اول نے دشمن دی کثیر افواج دے سامݨے خود کوں لا چار پاتا ایں ڳالہوں اوں نے مقابلہ کرݨ دی بجائے شکار پور کوں چھوڑ ݙتا تے خان پور قلعے اچ چلا ڳیا۔ نواب نے اوں قلعے کوں بہت زیادہ مضبوط بݨایا ہئی ایں واسطے اوں قلعے اچ رہائش رکھی۔ ݙوجھی طرف نور محمد کلہوڑا جیں نے شکاپور کوں حاصل کرݨ کیتے چار حملے کیتے لیکن کجھ نہ بݨا تے ہݨ کہیں مدافعت دا سامݨا کیتے بغیر شکار پور اچ داخل تھی ڳیا۔ نور محمد کلہوڑا خود شکار پور اچ کھڑ ڳیا تے ہک دستہ امیر صادق محمد خان اول دے تعاقب اچ بھیجا۔ امیر صادق نے اتنی بڑی فوج کا مقابلہ کرݨا غیر دانشمندانہ سمجھدے ہوئے خان پور خالی کر ݙتا تے اپݨے قبیلے دے ہمراہ بیت ڈیلی اچ چلا ڳیا (جیہڑا ہݨ ضلع ڈیرہ غازی خان اچ ہے ) جیہڑا دریائے سندھ اچ ہک زرخیز جزیرہ ہئی۔ کلہوڑا سردار دی جانب توں ہک دستہ اوندے تعاقب اچ بھیڄا ڳیا لیکن اوں نے شدید نقصان چاتا۔ اوں دستے دے بہت سارے سپاہی دریا دی نذر تھی ڳئے تے چند ہک ہی بچ کے خدا آباد پہنچ سڳے۔
ریاست دی بنیاد
لکھوامیر صادق محمد خان اول نے اُچ دے بخاری تے گیلانی مخدوماں دی دعوت تے بیت ڈیلی کوں خیر باد آکھا تے اچ آ ڳیا۔ کجھ ہی عرصے بعد 1141ھ بمطابق 1728ء اچ اونکوں ملتان دے صوبہ دار نواب حیات اللہ توں چودھری دا علاقہ جاگیر اچ ملا۔ اوہ ایں علاقے اچ بہت ساری بہتریاں گھنایا تے الٰہ آباد ( چودھری قصبے توں ترئے میل دور ) دی بنیاد رکھی جیہڑا ہݨ ہک امیر تے گنجان شہر ہے۔
نواب دا خطاب
لکھو1142ھ بمطابق 1733ء اچ نادر شاہ نے بنگش رستے توں ڈیرہ جات تے حملہ کیتا تے تمام قبائل اوندے سامݨے اظہار اطاعت کریندے ڳئے۔ امیر صادق محمد خان اول، ڈیرہ غازی خان اچ نادر شاہ کوں ملݨ ڳیا۔ نادر شاہ نے امیر صادق محمد خان کوں نواب دا خطاب عطا کیتا۔ جݙݨ نادر شاہ نے سندھ تے حملہ کیتا تاں خدا یار خان کلہوڑا گزرات دی طرف بھڄ ڳیا۔ بالآخر خدا یار خان کوں عمرکوٹ اچ گرفتار کر کے قیدی بݨا گھدا ڳیا۔ 20 ذوالحجہ 1142ھ بمطابق 1733ء کوں رہا کر ݙتا۔
سندھ دی تقسیم
لکھونادر شاہ نے سندھ توں واپس ونڄݨ توں پہلے سندھ دے مختلف علاقے خدا یار کلہوڑا، نواب صادق محمد خان اول تے محبت خان کوں عطا کیتے۔ خدا یار خان کلہوڑا کوں ٹھٹھہ، سندھ دے دیگر علاقے تے محل عطا کیتے تے نال ای شاہ قلی خان دا خطاب عطا کیتا۔ نواب صادق محمد خان اول کوں شکار پور، پرگنہ لاڑکانہ، سیوستان، چھتر مع چودھری تے دراوڑ وغیرہ دے علاقے عطا کیتے تے نال نادر شاہ نے آپ کوں نواب دا خطاب پہلے توں عطا کر ݙتا ہئی۔ محبت خان کوں سندھ دا بلوچستان نال ملحقہ مغربی علاقہ عطا کیتا۔
ریاست اچ وسعت
لکھو1145ھ بمطابق 1732ء اچ حیات اللہ خان دے اصرار تے اوں نے فرید خان لکھویرا تے حملہ کیتا جیہڑا آس پاس دے علاقے اچ لٹ مچائی پیا ہئی۔ امیر صادق محمد خان اول تے فرید خان لکھویرا دے درمیان لڑائی تھئی جیندے اچ فرید خان لکھویرا کوں شکست تھئی۔ امیر صادق خان اول کوں ایں فتح اچ انعام دے طور تے شہر فرید دی حکومت مل ڳئی۔ 1146ھ بمطابق 1733ء اچ نواب صادق محمد خان اول نے قلعہ دراوڑ وی راول اکھی سنگھ توں چھک گھدا۔
نواب دا قتل
لکھونادر شاہ کوں سندھ توں واپس ڳئے ہوئے حالی تھوڑا ہی عرصہ تھیا ہئی کہ خدا یار خان کلہوڑا نے سوچا کہ اوہ دور دراز علاقیاں دی تسخیر اچ مصروف ہے لہٰذا شکار پور تے حملہ کر ݙتا ونڄے۔ خدا یار خان نے ہک وݙا لشکر گھن کے شکار پور دا رخ کیتا۔ 10 ربیع الاول 1159ھ بمطابق 1746 کوں اوندا محاصرہ کر گھدا۔ خدا یار کلہوڑا تے نواب صادق محمد خان اول دے لشکر اچ کانٹے دار مقابلہ تھیا۔ اوں مقابلے اچ نواب دا قتل تھی ڳیا تے نواب دے لشکر کوں شکست تھئی تے نال ای شکارپور وی ہتھوں نکل ڳیا۔
اولاد
لکھونواب صادق محمد خان اول نے اپݨے پچھوں ترئے پتر چھوڑے جیہڑے اے ہن:
- صاحبزادہ محمد بہاول خان اول
- صاحبزادہ مبارک خان دوم
- صاحبزادہ جعفر خان [٢]