المعتصم باللہ

ابو اسحاق محمد بن ہارون رشید أبو إسحاق محمد بن هارون الرشيد جیہڑے عام طور تے اپݨے لقب معتصم باللہ دے ناں. نال ڄاݨے ویندے ہن، خلافت عباسیہ دے اٹھویں خلیفہ ہن جنہاں دا دور خلافت 833ء توں 842ء تک اپݨی موت تک رہا۔ بمطابق ہجری تقویم 218ہجری وچ تخت نشیں تھئے تے بدستور 227ہجری تک خلیفہ رہے۔ اُنہاں دے عہدِ خلافت وچ مسئلہ خلق قرآن دے فتنے دا عروج ریہا۔

ناں تے کنیت / لقب

ناں محمد بن ہارون الرشید ہے۔ کنیت ابو اسحاق تے لقب المعتصم باللہ العباسی ہے۔ مورخین نے انہاں کوں المعتصم باللہ دے ناں نال پکارا ہے۔

المعتصم باللہ دا رنگ سفید سرخی مائل ہئی جبکہ داڑھی گھاٹی ہئی۔ قد متوسط ہئی۔

تعلیم و تربیت

عباسی خلیفہ ہارون الرشید، المعتصم کوں بہت چاہندا ہئی۔ ایں چاہت دے سبب ہک تعلیم یافتہ غلام ہر وقت المعتصم دے نال رہندا جیہڑا اونکوں پڑھیندا رہندا۔ جݙݨ اوہ غلام فوت تھی گیا تاں ہارون الرشید نے آکھا: محمد! ( المعتصم دا اصلی ناں محمد ہے) ہݨ تیݙا غلام وی مر گیا، ہݨ ݙس۔ المعتصم نے آکھا: ہا! اوہ مرگیا تے میں کتاب دی بلا توں چھٹ گیا۔ بعد وچ اوہ تعلیم توں بہرہ مند نہ تھی سڳے تے اَݨ پڑھ ہی رہے۔ آکھا ویندا ہے کہ اوہ کجھ پڑھ گھندا ہئی تے اتنا لکھ وی گھندا ہئی مگر بہ نسبت ݙوجھے خلفاء دے اوہ غیر تعلیم یافتہ ہی ریہا.

خلافت تے تخت نشینی

جمعرات 18رجب218ھ مطابق 7 اگست833ء کوں عباسی خلیفہ مامون الرشید نے اِنتقال کیتا تاں طرطوس وچ ہی اُمرائے حکومت نے مامون الرشید دی ولی عہدی دے مطابق المعتصم دی بیعت کر گھدی مگر لشکریاں یعنی افواج نے شورو غوغا کیتا کہ مامون الرشید دے پتر عباس بن مامون الرشید کوں بحیثیتِ خلیفہ تخت نشیں کیتا ونجے۔ المعتصم نے عباس بن مامون الرشید کوں دربارِ شاہی وچ طلب کیتا۔ عباس نے حاضر تھی کے بطیب خاطر اپݨے چاچا المعتصم کی بیعت کر گھدی تاں شاہی افواج وچ مچا ہنگامہ ختم تھی گیا۔

المعتصم باللہ بحیثیتِ خلیفہ تے حکمران

مامون الرشید دے زمانہ حکومت وچ جیہڑا نظامِ سلطنت قائم تھیا ہئی، المعتصم نے اونکوں برقرار رکھا البتہ اُس فوج دے نظام کوں بہت تقویت تے ترقی ݙتی۔ ایں ترقی و تقویت توں اونکوں کثیر فتوحات دا موقع وی ملا۔ اِیں نظام دی بدولت اُس بادشاہانِ آذربائیجان، طبرستان، سیستان، اشیاصح، فرغانہ، طخارستان، صفہ تے شاہِ کابل کوں بھی قید کیتا۔ مغیرہ بن محمد آہدے ہن کہ جتنے بادشاہ المعتصم دے دروازے تے جمع تھئے، کݙہیں کہیں بادشاہ دے وقت وچ جمع نہ تھئے ہن۔

آخری ایام تے وفات

یکم محرم الحرام 227ھ کوں المعتصم دی بیماری دا آغاز تھیا۔ مرض الموت وچ اوہ ایہ آیت تلاوت کریندا ریہا: حَتّٰی اِذَا فَرِحُوْا بِمَا اُوْتُوْا اَخَذْنَا ھُمْ بَغْتَۃً۔ حالت نزع وچ آہدا ویندا ہئی کہ: " تمام حیلے ویندے رہے ہݨ کوئی باقی نی رہا۔ کݙہیں ایہ آکھݨ لگدا : " میکوں اِنہاں لوگاں وچوں کڈھ ڄلو"۔ آخری دعا جیہڑی اُس کیتی اوہ ایہ ہئی کہ: " اِلہ العالمین توں خوب ڄاݨدا ہیں کہ میں تیݙے کولوں نی بلکہ اپݨے آپ توں ݙردا ہم۔ تیݙے کولوں اُمید رکھدا ہم، اپݨے توں نہ "۔ آخر بروز جمعرات 18 ربیع الاول227ھ مطابق 5 جنوری 842ء کوں 45 سال دی عمر میں المعتصم اپݨے ہی تعمیر کردہ دار الحکومت سامرا وچ فوت تھیا۔