سرائیکی لوک ادب تے مقالیاں دی اہمیّت
سرائیکی ایریا سٹڈی سنٹر ملتان، شعبہ سرائیکی اسلامیہ یونیورسٹی بہاول پور تے شعبہ پاکستانی زبانیں، علامہ اقبال اوپن یونیورسٹی دی طرفوں لکھوائے ڳئے تحقیقی مقالات سرائیکی لوک ادب دی تذکرہ نویسی اتے سرائیکی ادبی تاریخ نویسی دے ضمن وچ، امدادی مواد مہیا کریندن۔ مستقبل وچ سرائیکی ادبی تاریخ لکھݨ والا مورخ انہاں مقالہ جات توں استفادہ کیتے بغیر اگاٖں قدم نہیں وَدھا سڳدا۔ کیوں جو انہاں مقالہ جات وچوں : شخصیت اتے فن بارے تحقیقی مواد ، سن پیدائش ، سن وفات ، تے شخصیت دے کوائف ، حالات زندگی ، تذکرہ نویسی و ادبی تاریخ نویسی دا اہم جزو ہن۔ جاں جو سرائیکی ادبی اصناف بارے تحقیقی و تنقیدی مقالہ جات کہیں صنف دے ارتقائی جائزے دی ادبی تاریخ کیتے بنیادی حیثیت رکھیندن۔سرائیکی ادبی تاریخ نویسی دے حوالے نال مزید پیش رفت جاری ہے ۔ ڈاکٹر انوار احمد لکھدن:
"ایں خطے دے تاریخی تے ثقافتی ورثے نال حاکماں دی بے اعتنائی دی کیفیت ایہ ہے جو اتھاں کوئی میوزیم ای کائے نئی، اتے نہ کوئی اینجھا ادارہ جیڑھا آساݙے ماضی دیاں کِردیاں اتے کِھنڈیاں نشانیاں کوں ای سنبھال سڳے۔ ایہو حال تاریخ دا ہے، جو ساکوں چینی، عرب یا ایرانی سیاح جیڑھی نظر نال ݙٹھا، یا حملہ آوراں نے ایں دھرتی اتے اوندے وسنیکاں دے بارے لکھیا، انہاں کوں ای اساں حقیقی دستاویزات دا درجہ ݙے ݙتے، پر خوشی اتے امید دا پہلو ایہ ہے، جو ساݙے کجھ دانشور بلکہ دانش جُو آپݨی شناخت کیتے ایں دھرتی دی تاریخ تے ثقافت دی مآخذات دی چھان پھٹک دا کم شروع کر ݙتے۔"[١]
سجاک قوماں اپݨی تاریخ کوں اجتماعی حافظہ تصور کریندین۔ سرائیکی خطہ ایں لحاظ نال خوش قسمت ہے جو ایں زبان و ادب دے شاعراں تے دانشوراں نے اپݨے تاریخی پس منظر وچوں، اپݨی تخلیقی ، تحقیقی و تنقیدی آہر دی بنیاد رکھ ݙتی ہے۔ اتے اپݨی تاریخ تہذیت ثقافت تے ادب وچوں مختلف سوالات دے جواب لبھݨ دیاں کوششاں شروع کر ݙتیاں ہن۔
سرائیکی ادب وچ تاریخ نویسی توں پہلے شاعراں بارے تذکرے ملدن۔ بھانویں جو ایہ تذکرے باقاعدہ منصوبہ بندی دے تحت نہیں لکھے ڳئے پروت وی سرائیکی ادبی تاریخ نویسی کیتے اہم اتے بنیادی مآخذ ہن۔ مختلف ادبی تنظیماں دی طرفوں چھاپے ڳئے کتابچے، جیندے وچ نمائندہ شعراء دا کلام و کوائف یا طرحی وغیر طرحی مشاعرے دی رپورٹاں چھپئین او دی تاریخ نویسی دا بنیادی حوالہ ہن جینویں سرائیکی ادبی مجلس ملتان دی طرفوں طرحی مشاعریاں تے مشتمل کتاب ’’مینگھ ملہار‘‘ ہک اہم تاریخی دستاویز ہے۔تحقیقی و تنقید، ادبی تاریخ نویسی دا لازمی جزو ہن ایں اہمیت دے پیش نظر مختلف محققین و ناقدین دے مضامین، جیندے وچ تخلیق کار دے فن اتے سوانحی حالات دا پتہ کھوج ملدے۔ اینجھے تنقیدی تحقیقی مواد کوں وی سرائیکی تاریخ نویسی دے ضمن وچ جزوی تاریخ دے طور تے شامل کیتا ڳئے۔ مثلاً سرائیکی ادب، ریت روایت‘‘ ڈاکٹر طاہر تونسوی تے سرائیکی ادب وچ معنی دا سندھ‘‘ 2014ء محمد اسلم رسول پوری دے تنقیدی تحقیقی مجموعے ٻہوں اہم ہن۔[٢]
ٻیا ݙیکھو
لکھوحوالہ جات
لکھو- ↑ انوار احمد، ڈاکٹر ، دیباچہ، ’’سرائیکی ایپک ‘‘ ، ملوھیا : سدا سہاگن ‘‘ ، سرائیکی ریسرچ سنٹر ، بہاء الدین زکریا یونیورسٹی ملتان ،سال 2004ء، ص: 12
- ↑ از: سئیں ڈاکٹر خالد اقبال۔ مقالہ پی ایچ ڈی۔