سرائیکی دی قدیم تاریخ

آثار

"سرائیکی وسیب دا تعلق ہک بہوں پُراݨی تہذیب نال اے ۔جیندی بنیاد جلیل پور اَتے وادی ہاکڑا وچ پئی ۔ڄیرھی وادی سِندھ دی تہذیب دی بنیاد بݨی ۔کیوں جو سرائیکی وسیب موئن جو ڈرو اَتے ہڑپہ دے بلکل اَدھ ءِچ واقع اے" ݙوجھی جاہ حِیں موضوع تے اپ سئیں ارشاد فرمیندن "سرائیکی وسیب وچ نہ صرف انسانی شہریں دیں ابتدائی آثار مِلین بلکہ اُندے بعد دے آثار وی تسلسل نال آثار قدیمہ دے ماہرین دا موضوع رہین۔اِنھاں اثار قدیمہ وچوں ہاکڑا ۔سرسوتی تہذیب دے سینکڑاں آثار چولستان دے علاقے وچوں دستیاب تھی چُکے ہن جنھیں تے ڈاکٹر رفیق مغل کافی کم کیتے۔ایندے علاوہ جلیل پور دی کھدائی وچوں جیڑھے آثار میلن او ہڑپہ کِنوں وی پراݨے ہن اَتے سرائیکی وسیب دی دُنیا بھر وچ اولین تہذیب دی نمائندگی کریندن بعض آثار جنھیں وچ ہڑند،ماڑی۔مُلتان اتے اوچ دا ناں گھدا ونج سڳدے جیڑھا بذت خود اپݨی اعلٰی تہذیب تے روایات دا مظہر اے۔اِنھیں ساریں مقامات دی تفصیل ابن حنیف دی کتاب"جنوبی پنجاب کے آثار قدیمہ" وچ ݙٹھی ونج سڳدی ھِ اپ سئیں ہک بئی جاہ تے ارشاد فرمیندن ایندا علم اساکوں اوں وقت تھیندے جیڑھے نسل انسانی دی ابتدائی تاریخی دستاویزات اساݙے ساݨے آندین۔اینویں اِی دُنیا دی ابتدائی پُراݨی دستاویز "رگ وید"اے ڄیندیاں ڈھیر ساریاں نظماں سرائیکی وسیب وچ لکھیاں ڳیاں ۔اتے ایہ کتاب ہک مذہبی دستاویز ہووݨ دے نال نال اِتھوں دی تاریخ تے زبان تے وی سوجھلا سٹیندی اے۔ ہک بئی جاہ تے اپ سئیں ارشاد فرمیندن جو سرائیکی زبان اپݨے پُراݨے ناں لہندا نال کئشک دے دور وچ "lingua Franca " دے طور تے پوری سلطنت وچ رائج ہئی۔اَتے اُوہا او زبان اے جیڑھی کئی ہمسایہ زبانیں دی ماء ہووݨ دا اعزاز رکھدی اے حتیٰ کہ ایران وچ وی ایندے کئی پُراݨے باشندے بغدالی یا جگدالی دے ناں نال اپݨی مادری زبان دے طور تے اَلیندن" ہک بئی جاہ اپ سئیں دا ارشاد ھِ ڄو "سرائیکی ثقافت اپݨی پُراݨی تہذیب نال جُڑی ہوئی ہک انج ثقافت اے"

ہک ٻیاں مضمون اپ سئیں دا

وادی ہاکڑا دی پہلی زبان

"اِنھاں مقامات وچوں ٩٩ مقامات کوں ݙاکٹر رفیق مغل ہاکڑا عہد و تمدن دا ناں ݙتے اُو ایں نتیجے تے پڄن جو وادی سِندھ دی تہذیب دا مُنڈھ چولستان وچوں تھئے"

ہک ٻئی جاہ تے اپ سئیں کوڈ کریندن اپݨے ہک مضمون وچ "ہاکڑا عہد یا تمدن دا دور عام طور تے ٣٨٠٠ ق۔م کِنوں ٣١٠٠ ق ۔م تئیں اے انھیں جدید ترین آثاریاتی تحقیقات وچ اساں ایں نتیجے تے پجدوں جو وادی سِندھ دی مشہور تہذیب چولستان "وادی ہاکڑا" وچوں شروع تھئی اَتے اِتھوں دے ابتدائی واسی وادی سِندھ دی اصل تہذیب دے بانی ہن۔ایندے بعد تہذیب جلیل پور (ضلع خانیوال) اَتے ہڑپہ (ضلع ساہیوال) دی تہذیب دی شکل وچ اڳوں تے ودھی اَتے ہڑپہ دے ایں آثاریاتی دور کوں ڈاکڑ رفیق مغل ابتدائی ہڑپائی دور آہدن۔وادی ہاکڑہ "چولستان" جلیل پور اَتے ہڑپہ سرائیکی وسیب دا حصہ ہن اِت واسطے اساں کہیں ݙر دے بغیر اکھ سڳدوں جو وادی سِندھ دی عظیم تہذیب دا مُنݙھ سرائیکی وسیب کِنوں بدھا ڳیا ھِ"

١۔میکوں ہک چیز سمجھ ءِچ نی پئی آمدی جو اگر وادی سِندھ دی اعظیم تہذیب دا منݙھ چُولستان کِنوں اگر بدھا ڳیا ھِ تاں ول وادی سِندھ دی تہذیب سرائیکی وسیب کِنوں کیوے جو پُراݨی تھئی سڳدی اے؟

٢۔اگر اساں یعنی سرائیکی وسیب آلے سِندھ دی بنیاد رکھݨ آلے حیسے تاں ول اساں اتنے یتیم کیوے تھئی ڳئے ہاسے جو اساں کنے الفاظے دے ذخیرے ختم تھئی ڳئے ول اساں سِندھ کوں اتنا ترقی یافتہ کر ݙتا ہاں جو اساکوں اُتھوں یعنی سِندھ کنوں گائڈ لین ملݨ پئے گئی؟

٣۔اگر سرائیکی زبان دا پُراݨا نال لہندا ھِ تے نواں ناں سرائیکی ھِ اے سرائیکی زبان اِتھوں دی زباناں دی ماء ھِ تاں ول سرائیکی کیوے پنجابی دا لہجہ بݨ سڳدی ھِ کیوے سِندھی دا لہجہ بݨ سڳدی ھِ کیوے بلوچی دا لہجہ بݨ سڳدی ھِ

٤۔اساں اتنے ترقی یافتہ(سرائیکی وسیب جو وادی سِندھ مونݙھ رکھیندن) تھئی کرائی تے اساں کیوے غیر ترقی یافتہ قوم(سِندھی۔بلوچی۔پنجابی) کنوں پیچھوں رہے ڳیوں؟

۵۔کیا سرائیکی زبان وچ ادب کہیں بئی زبان کِنوں جو ایں علاقے وچ(سِندھی۔بلوچی۔پشتو۔یا پنجابی) آلائی ویندی ھِ کیا کم اے؟جو تہذیب منݙھ پئی بدھیندی ھِ اُندے وچ ذخیرہ کِتھوں کم ہوسے کیا اے نہ ممکن ڳالھ نی بھلا۔؟

٦۔ایں خطے دی زبان ڄو کہیں زمانے وچ کندھار تک آلائی ویندی ہائی تے ݙوجھی طرف کاغان(کشمیر دا ہک علاقہ جِتھاں سرائیکی زبان کِنوں ملدی جلدی ہک زبان آلائی ویندی ھِ ہُݨ تک جیکوں کاغانی اکھیاں ویندے) او زبان اڄ سِندھی اج پنجابی اج بلوچ اکوں اپݨا لہجہ کھڑے اکھدن کیا اے حیرت دی ڳالھ نی بھلا۔؟

٧۔اگر سرائیکی وسیب کوں تباہی و بربادی وچ دھکیلݨ دا فیصلہ تھی چُکا ھِ تاں اساں ول کہیں وی ناں تے متفق نی تھیوݨاں۔

اِتھاں اگر کہیں صاحب علم کو توفیق تھیوے تاں ایں لنک اِنھاں چیزاں وی چیک کیتا ونجے