ایران
اسلامی جمہوریۂ ایران (عرف عام: ایران، سابق ناں: فارس، موجودہ فارسی ناں: جمہوری اسلامی ایران) جنوب مغربی ایشیا دا ہک ملک ہے، جیہڑا مشرق وسطٰی وچ واقع ہے۔ ایران دے سرحداں شمال وچ آرمینیا، آذربائیجان تے ترکمانستان، مشرق وچ پاکستان تے افغانستان تے مغرب وچ ترکی تے عراق نال ملدے ہن۔ مزید برآں خلیج فارس وی اس نال ملحق ہے۔ اسلام ملک کا سرکاری مذہب تے فارسی قومی زبان ہے۔ فارسی، آزربائیجان، کرد تے لر ملک وچ سب توں زیادہ اہم نسلی گروہ ہن .
ایران دنیا دے قدیم ترین تہذیباں وچوں ہک ہے۔ ملک دی تاریخ ہزاراں سالاں تے محیط ہے۔ یورپ تے ایشیا دے وسط وچ ہووݨ دے باعث اس دی تاریخی اہمیت ہے۔ ایران اقوام متحدہ، غیر وابستہ ممالک دی تحریک (نام)، اسلامی کانفرنس تنظیم (او آئی سی) تے تیل برآمد کرݨ والے ممالک دی تنظیم (اوپیک) دا بانی رکن ہے۔ تیل دے عظیم ذخائر دی بدولت بین الاقوامی سیاست وچ اے ملک اہم ترین کردار ادا کریندے ۔ لفظ ایران دا مطلب آریاواں دی سرزمین ہے۔
مذہب
لکھوتاریخی طور تے زرتشتیت ایران دا قدیم مذہب ہئی خاص کر ہخامنشی سلطنت، سلطنت اشکانیان تے ساسانی سلطنت دے ادوار وچ زرتشتیت ہی ایران دا سب توں وݙا مذہب ہئی۔ 651ء دے لگ بھگ مسلماناں نے ایران کوں فتح کیتا تے اتھوں آتش پرست ساسانی سلطنت دا سقوط تھی گیا، مسلم فتح دے بعد دھیرے دھیرے اسلام پھیلدا گیا۔ ایران وچ لوگ 15ویں صدی تک سنی اسلام دے پیروکار ہن، تاہم 1501ء میں صفوی سلطنت قائم تھی گئی جس نے 16ویں صدی وچ مقامی سنی مسلم آبادی کوں دباؤ دے ذریعے اثنا عشریہ اہل تشیع مسلم وچ تبدیل کیتا۔[١]
اج اثنا عشریہ اہل تشیع، شیعہ اسلام ایران دا سرکاری مذہب ہے۔ ایران دی 90 فیصد آبادی شیعہ اسلام دی پیروکار ہے، 8 فیصد سنی اسلام تے باقی دے 2 فیصد غیر مسلم ہن۔
آبادی
لکھواٹھ کروڑ آبادی ہے۔ایران ہک متنوع ملک ہے جتھاں بہت سارے نسلی گروہ پائے ویندن، انہاں وچ فارسی بولݨ والے سب توں زیادہ ہن۔ ویہویں صدی دے اواخر وچ ایران دی آبادی تیزی نال ودھی، 1956ء وچ ایران دی آبادی صرف 19 ملین ہئی جیہڑی 2009ء تک 79 ملین تک تھی ڳئی۔ تاہم حالیہ چند سالاں وچ ایران دی شرح پیدائش وچ نمایاں کمی آئی ہے 2012ء وچ گھدے گئے اندازے دت مطابق ایران دی شرح پیدائش 1.29 فیصد رہی۔
سیاست
لکھوموجودہ آئین 1979ء دے انقلاب دے بعد منظور کیتا گیا جس دے مطابق ایران کوں ہک اسلامی جمہوریہ تے اسلامی تعلیمات کوں تمام سیاسی، سماجی تے معاشی تعلقات دی بنیاد قرار ݙتا گیا۔ مجموعی اختیارات رہبر معظم (سپریم لیڈر) دے کول ہوندن۔ اج کل آیت اللہ علی خامنہ ای رہبر معظم ہن۔ رہبر معظم دا انتخاب ماہرین دی ہک مجلس (مجلس خبرگان رہبری) کریندی ہے جس وچ پورے ایران توں 86 علما منتخب کیتے ویندے ہن۔ رہبر معظم مسلح افواج دا کمانڈر انچیف ہوندا ہے۔
انتظامی ونڈ
لکھوایران کوں انتظامی طور تے اکتریہ صوبیاں یا استان وچ ون٘ڈیا ڳیا ہے۔
- صوبہ اردبیل
- صوبہ البرز
- صوبہ آذربایجان شرقی
- صوبہ آذربایجان غربی
- صوبہ بوشہر
- صوبہ چهارمحال و بختیاری
- صوبہ فارس
- صوبہ گیلان
- صوبہ گلستان
- صوبہ ہمدان
- صوبہ ہرمزگان
- صوبہ ایلام
- صوبہ اصفہان
- صوبہ کرمان
- صوبہ کرمانشاہ
- صوبہ خراسان شمالی
- صوبہ خراسان رضوی
- صوبہ خراسان جنوبی
- صوبہ خوزستان
- صوبہ کہگیلویہ و بویراحمد
- صوبہ کردستان
- صوبہ لرستان
- صوبہ مرکزی
- صوبہ مازندران
- صوبہ قزوین
- صوبہ قم
- صوبہ سمنان
- صوبہ سیستان و بلوچستان
- صوبہ تہران
- صوبہ یزد
- صوبہ زنجان
زباناں
لکھوفارسی، آذربائجانی، کُردی تے گیلکی اہم زباناں ہن، ݙو فیصد بلوچی زبان ہے۔ فارسی سرکاری دفتری تے تعلیمی زبان ہے۔