زنانیاں دی تاریخ
زنانیاں دی تاریخ (اردو: خواتین کی تاریخ) یا تِریمتیں دی تاریخ دا زنان پُݨاں مطالعہ اَصل وِچ تاریخ دے مطالعے دا اُوہ پان٘سا اَتے اُوہ ٹِنڳ ہِے جیڑھی زنانیاں دے بارے، اِنّھاں دے تاریخ دے پنّیاں دے ظاہری پس پردہ کرداراں، اِنّھاں دے سماج وِچ مِلّݨ آلے مقام اَتے حقوق اَتے اِنّھاں دے نال کِیتے ون٘ڄݨ آلے سلوک دا دی پڑھائی ہِے۔ اِیں تاریخی پڑھائی نال پتہ لڳدا ہِے جو تاریخ وِچ کئی زنانیاں اڳواݨی کردار ادا کر چُکیاں ہِن، اِنّھاں وِچ کُجھ زنانیاں دی مثالاں "رضیہ سلطان، چاند بی بی، رانی لکشمی بائی، ملکہ وکٹوریہ، ملکہ ایلیزبیتھ اوّل، اَتے ملکہ ایلیزبیتھ دوم رِیہے ہِن۔ کُجھ زنانیاں بھان٘ویں جو آپ فیصلہ سازی نئیں کرین٘دیاں ہَن جاں جو اپݨے پئے یا کہِیں ٻئے ساک دار تُوں اپݨے کَم کروین٘دیاں ہَن۔ کُجھ مُلخاں وِچ ملکاؤاں دا ظاہری اَتے باطنی کردار نا معلوم ہون٘دا جاں جو ہِک باشاہ دے کول اِنّھاں دی کیا حیثیّت رہی ہوسی، اِیہ کُجھ حالات تُوں ظاہر تِھین٘دا ہِے، مثلاً مغل باشاہ شاہجہان نے اپݨی ملکہ ممتاز محل دے ٹُر ون٘ڄݨ دے بعد تاریخی تاج محل بݨوایا جیڑھا اَڄ وی اپݨے سُݨھَپ اَتے شان کِیتے مہان٘درا ہِے۔
تاریخ دی پڑھائی نال سماجی رجحاناں دا وی پتّہ لڳدا ہِے۔ کُجھ سماجاں وِچ، جیویں عرب سماج وِچ وَدھ ذالیں ہِک عام جئیں ڳالھ رئی ہِے۔ اِیہ اسلام تُوں پہلاں وی ہئی اَتے اِین٘دے بعد وی۔ ہندوستان وِچ ابتدائی ویدی دور وِچ صرف ہِک شادی سماج وِچ قابلِ قبول ہئی۔ جاں جو بعد دے ویدی دور تُوں ذالیں دی وَدھ ڳِنتری ݙِٹّھی ڳئی ہِے۔ مسیحی دُنیا وِچ گرجا دے اربابِ مجاز نے ذالیں دی ڳِنتری کُوں ٻہوں پہلاں تُوں ہَٹَک ݙِتّا ہئی۔ تاہم دُنیا وِچ تقریباً ہر دور وِچ اڳواݨاں دے کئی ذالیاں رِیہاں ہِن۔ اِنّھاں وِچُوں جیڑھیاں سبھ تُوں خاص ہون٘دیاں ہَن، اُنّھاں کُوں محل خاص آکھیا وین٘دا ہئی۔ اِین٘دے تُوں اَن٘ج باشاہواں دے حرم ہون٘دے ہَن جِنّھاں وِچ ٻہوں وَدھ بان٘دیاں رہن٘دیاں ہَن۔ باندیاں دا درجہ کݙان٘ہِیں وی ملکہ دے برابر ناں تِھین٘دا ہئی۔ ناں ای بان٘دی نال ڄَمَّݨ آلی اَل کُوں پوری طرحاں شاہی رَت سمجھیا وین٘دا ہئی۔ پُراݨے یونانیاں دے دور تُوں جنگاں وِچ ہَرَݨ آلے لوکاں دی ذالیں / تِریمتیں نال سلوک ہِک بحث دا موضوع وی رِیہا ہِے۔ کُجھ جائیں اُتّے اِنّھاں دی عِزّتاں لہائیاں وین٘دیاں ہَن۔ اَتے کُجھ جائیں اُتّے اِنّھاں کُوں بان٘دیاں وی بݨا گِھدّا وین٘دا ہئی۔
زنانیت دی تاریخ
لکھومغربی دُنیا وِچ زنانیاں دے حقوق دی تحریک اُنوِیہوِیں صدی وِچ فرانسیسی بھوئیں تُوں شروع کِیتی ڳئی، جیکُوں زنانیت] یا Feminism دا ناں ݙِتّا ڳیا ہئی۔[١]