روہیلاں والی

سرائیکی وسیب ہِک ٻہوں قدیم اَتے لوک تہذیب تے لوک ثقافت دا ڳڑھ ہِے۔ اِیں سانڳے اِتّھوں دے انجو انج شہراں وِچ انجو انج مزاج دے لوک رہن٘دے ہِن۔ اِتُّھوں دے لوک ادب دا تذکرہ وی ٻہوں وسیع اَتے پھیلاء آلا ہِے جیکُوں ہِک جاء تے کٹّھا کرݨ ٻہوں اوکھا کَم ہِے تہوں اِیکُوں اساں انجو انج شہراں دے ناں دے نال اُنّھاں دے لوک ادب (Folklore) دے حساب نال ونݙین٘دے ہِسے۔

مظفر گڑھ

ضلع مظفر گڑھ سرائیکی دا ہِک اہم شہر ہِے۔ اِیندے شمال وِچ لیّہ، مشرق والے پاسے دریائے چناب تے اِیندے پار ضلع ملتان ہِے، جنوب دے پاسے ضلع بہاول پور تے ضلع رحیم یار خان ہِن، مغرف دے پاسے دریائے سندھ اَتے اِیندے پار ڈیرہ غازی خان تے راجن پور دے اضلاع ہِن۔ مظفر گڑھ دِی بنیاد نواب مظفر خان نے ہِک قلعہ بݨوا تے رکھی ہَئی، علم و اَدب دِی روایت اِبتداء تُوں اِی چلدی آندی ہِے۔

روہیلان٘والی دا لوک ادب

ضلع مظفر گڑھ دا قصبہ روہیلانوالی، جیہڑا جو دریائے چناب تُوں 11 کلو میٹر دے فاصلے تے ہِے۔ اِیکُوں سردار غُلام قادر خان نے آباد کِیتا ہَئی۔ جنہاں دا تعلق روہیلہ قبیلے نال ہَئی۔ اِت پاروں اِیندا ناں روہیلانوالی مشہور تھی گیا۔ اِیں شہر دِی بُنیاد 1833ء وِچ رکھی گئی ہَئی۔

علم و اَدب دے حوالے نال مولوی مسکین، اَللہ ڈِتہ دلریش، خادم اَتے حافظ معروف ناں ہِن۔ مولوی مسکین دا اَصل ناں مولوی نورالدین ہئی اُو 1845ء وِچ پیدا تھئے تے 1915ء وِچ فوت تھئے۔ اُنہاں دِی شاعری ڈھولے، کافیاں، سی حرفی دِی صورت وِچ ہِے، ہیر رانجھا، سسّی پنوں، سسّی پنوں (قصّہ) انہاں دِیاں تصانیف ہِن۔ اَللہ ڈِتہ دلریش، سرائیکی ڈوہڑے دے شاعر ہن۔ خادم مکھݨ بیلوی 1860ء وِچ پیدا تھئے تے 1931ء وِچ فوت تھئے۔ اُنہاں دے ݙو نعتیہ مجموعے ’’گلزارِ مدینہ ، اَتے بہارِ مدینہ‘‘ شائع تھئے۔ اِیندے علاوہ ہیر رانجھا (جدید) تے ڈھولا خادم وِی اُنہاں دِیاں تصانیف ہن۔ حافظ جنہاں دا اَصل ناں غلام مُصطفیٰ خان ہَئی۔ سرائیکی زبان وِچ شاعری کریندے ہَن۔ اَرشد حسین باقر دا ’’درد وِچھوڑے‘‘ شاعری دا مجموعہ چھپ چُکئے۔

کیجھر، (شاہ جمال) خان گڑھ توں بارہ میل دے فاصلے تے ہِے۔ اِیں قصبے دے عالمِ دین تے شاعر، مولوی خدا بخش منظور (پیدائش 1906ء، وفات 1986ء)، اُنہاں ’’منظور دی سسّی‘‘ لِکھی۔ حبیب اللہ عظیمی، شاہ جمال دے راہݨ والے ہَن۔ ’’سرائیکی انمول موتی‘‘  ’’اَتے جنوبی پنجاب دے بزرگانِ دین‘‘ انہاں دِیاں تصانیف ہن۔

ٻِیا ݙیکھو

• ملتان دا لوک ادب

• مظفر گڑھ

• سرائیکی وسیب

ٻاہرلے جوڑ  

• ڈاکٹر خالد اقبال صیب دی لائبریری دا ٻِیا مواد

• تاریخ ملتان۔ حصّہ اوّل آرکائیو تھئی ہوئی۔ (آرکائیو ڈاٹ او آر جی) اُتے۔

• ملتان دے وِچ سرائیکی ٻولی دا علمی اَدبی خزانہ جیڑھا انجو انج لائبریریاں وِچ موجود ہِے۔۔ ۔ ۔ ۔ ۔ ۔ ۔