کہاݨی تے افسانہ

’’شروع وچ کہاݨی آکھݨ والا آپݨے حقیقی تجربات تے تخلیقی واردات کوں سادہ لفظاں وچ درگھا کر تے بیان کریندا ہا۔ پر وقت دے نال نال اُونکوں کہاݨی سݨݨ والے دے تخیّل، شعور اتے ذوق بارے حسن ظن پیدا تھیا۔ اِت پاروں مختصر افسانے دا اعجاز ایں اعتماد تے حسن ظن دا مشاہدہ ہے۔‘‘^[١]

کہاݨی یا افسانہ ہک مکمل تجربے دا ناں ہے۔ کہاݨی بیان کرݨ والا کہیں ہک لمحے کوں تجربہ بݨا تے افسانہ بݨا سڳدے، حیاتی دے کہیں ہک واقعے کوں کہاݨی سݨݨ والیاں تک پڄا سڳدے پر ایں ڳالھ دا دارومدار اُوندی بیانیے دی صلاحیت اتے فنکاری نال جڑیا ہویا ہے۔ ہیئت، اسلوب، تجربہ، مشاہدہ کہاݨی، افسانے کوں تبدیل کریندے آندن تے کریندے راہسن۔

سرائیکی ادب وچ افسانہ، اردو ادب ولوں آئے۔ ایں ڳالھ توں ہٹ کے جو تحسین رائے سبالوی یا غلام حسن حیدرانی پہلے سرائیکی افسانہ نگار کون ہے؟ خرم بہاولپوری دے وݙے پُتر نعیم الدین اربیلا دی کہاݨی ’’پُھل دی کہاݨی‘‘ سب توں پہلے چھپی ہئی یا کہیں ٻئے افسانہ نگار دی کہاݨی؟… ایں بحث توں بچ کے ݙیکھوں تاں سرائیکی افسانہ لکھݨ والے افسانہ نگاراں وچوں حفیظ خان، مسرت کلانچوی، اسلم قریشی تے ڈاکٹر احسن واہگہ، عامر فہیم، بتول رحمانی، اللہ بخش یار، حبیب فائق، ظفر لاشاری دے ناں ٻہوں اہمیت رکھدن۔ جنہاں دے افسانے موضوعی اعتبار نال مکمل ہن۔ انہاں دے افسانے اسلوب دے سوہݨپ، تہذیبی روایت دے رشتے تعلق، معاشرتی، معاشی حالات دی عکاسی کریندے، وسیبی سونہہ سنڄاݨ، انسانی نفسیات، سیاسی، سماجی شعور، وسیبی رسماں ریتاں جھیٔں موضوعات دی عکاسی کریندن۔

سرائیکی افسانے دے ارتقائی سفر دے پاندھیاں وچوں شیما سیال، قاسم جلال، اقبال سوکڑی، باسط بھٹی، اسلم عزیز دورانی، صبیحہ قریشی، غلام حسن راہی گبول، قاصر فریدی، فیض بلوچ، منظور اعوان، بنت احمدانی ،عبداللطیف بھٹی تے ٻئے ٻہوں سارے ناں اہم ہن۔^[٢]