نازو (ناول)

’’سرائیکی زبان وچ ساکوں جو پہلا ناول نظر آندے او ظفر لاشاری دا ’’نازو (ناول)‘‘ ہے۔‘‘

سرائیکی زبان وچ سئیں ظفر لاشاری دے ناول ’’نازو (ناول)‘‘ (اشاعت ۱۹۷۱ء) کوں اولیت دا اعزاز حاصل ہے۔ (بھانویں جو غلام حسن حیدرانی دا جاسوسی ناول ’’گلو‘‘ قسط وار، ہفت روزہ، اختر‘‘ وچ (۱۹۶۹ء) مشائع کرݨ دا فیصلہ تھیا۔ ایندی پہلی قسط ماہنامہ ’’سرائیکی لوک ادب‘‘ مئی ۱۹۷۳ء دے شمارے وچ شائع تھئی۔ مگر ایہ ناول کتابی صورت وچ نہ چھپ سڳیا)۔

ایں ناول دا مرکزی خیال پاکستان بݨݨ ویلھے فسادات تھیوݨ سیتی ہک لاوارث ٻالڑی دے چو گرد گھمدے۔ ایں سرائیکی ناول کوں رومانوی آکھیا ونڄ سڳدے۔ ایں ناول دے کردار وسیبی ہن۔ جنہاں وچوں نازو، اختر، گانمݨ، مریم، قادر بخش، روبینہ، نجمہ تے ڈاکٹر یوسف رحمانی شامل ہن۔ مکالمے سدھے سادے انداز نال، جذبات احساسات دی ترجمانی کریندن۔ ایں ناول دا اردو ترجمہ ڈاکٹر حمید الفت ملغانی نے کیتے۔

ظفر لاشاری دا ݙوجھا ناول ’’پہاج‘‘ ہے۔ جیندی اشاعت ۱۹۸۳ء وچ تھئی۔ ظفر لاشاری دے پہلے تے ݙوجھے ناول درمیان ۱۲ سال دا اشاعتی وقفہ ہے۔ ظفر لاشاری دا ݙوجھا ناول پہلے ناول ’’نازو‘‘ دے مقابلے، لکھت تے فکر دے حوالے نال اڳونہاں پندھ ہے۔ پہاج ہک کرداری ناول ہے جیندے وچ کہاݨی فطری بہاؤ نال اڳوںتے رُوں ٹُردی ہے۔ ناول دا کردار ’’رحیماں‘‘ وسیب دی تریمت دا نمائندہ کردار ہے۔ ناول وچ پہاج یعنی ݙوجھی ذال دے رشتے تعلق دی نفسیات کوں نمایاں طور تے پیش کیتا ڳئے۔ مکالمے کرداراں دی نفسیات دے مطابق ہن۔ ناول وچ وسیبی، شہری حیاتی دی منظر کشی خوب ہے۔

’’آپݨی رَت جو پاݨی تھئی‘‘ ڈاکٹر منیر احمد علوی دا ایہ ناول ۱۹۷۲ء وچ شائع تھیا۔ ایہ۸۰ صفحات اتے مشتمل ہے جینکوں ناولٹ وی آکھیا ونڄ سڳدے۔ ایں ناول دی فضا وسیب دی نمائندگی کریندی ہے۔ گھریلو مسائل دے تناظر وچ ایں ناول کہاݨی اگتے ٹردی ہے۔ ایں ناول دا کردار خدا بخش، آپݨے چھوٹے بھرا دی تعلیم دا بندوبست کریندے۔ غلام نبی آپݨی کلاس فیلو رضیہ دی محبت دے نتیجے وچ آپݨے ماموں دی دھی نال رشتہ کرݨ توں انکار کر ݙیندے۔ ایں اختلاف دی وجہ نال کئی کردار موت دے منہ وچ لڳے ویندن۔ اینکوں المیہ ناول آکھیا ونڄ سڳدے۔

محمد اسماعیل احمداݨی (۱۹۳۰ء۔ ۲۰۰۷ء) دا ناول ’’چھولیاں‘‘ ۱۹۸۳ء وچ سرائیکی سنگت، لاہور طرفوں شائع تھیا۔ ایں ناول وچ ماضی، حال، مستقبل کوں رلا کے، سرائیکی وسیب دی تاریخ، تہذیب، ثقافت کوں موضوع بݨایا ڳئے۔ فنی پختگی تے ٹیکنیک دی عمدہ مثال ایہ ناول انداز تحریر، آپݨی فکر تے زبان و بیان دے حوالے سرائیکی ادب وچ یکسر مختلف ناول ہے۔ جیندے بارے سئیں اسلم رسولپوری لکھدن:

’’ایں ناول وچ کہاݨی تے کردار موجود ہن لیکن ایہ اسلوب، زبان اتے فکر دے حوالے نال ایں طور منفرد ہے جو ایندے وچ سرائیکی وسیب دے ہک علاقے جیڑھا تقریباً جامپور تحصیل تے مشتمل ہے وچ اَدھ صدی دے اندر تھیوݨ والی فکری ارتقاء دی داستان ہے۔ اسماعیل احمداݨی دے آپݨے خیال مطابق ہک خاص لمحے اَتے کائنات دے ہک گوشے وچ انسانی فہم فراست دے ارتقاء دی کہاݨی ہے۔ (ایں ناول کوں موجودیت Extentionalism دے حوالے نال وی سمجھیا ونڄ سڳدے)۔‘‘

ٻیا ݙیکھو

• سرائیکی ناول نگار        

• حبیب مہاݨا تے سلیم شہزاد

• سرائیکی ناول ٻولی وٹار

• سرائیکی ناول

حوالہ جات

۔ ۔ ۔ ۔ ۔ ۔ ۔