معاویہ بن ابی سفیان
سلطنت بنو امیہ دے بانی امیر معاویہ ہن جیہڑے فتح مکہ دے موقعے تے اپݨے والد ابو سفیان دے اسلام گھناوݨ دے بعد اپݨے اہل خانہ دے نال مشرف بہ اسلام تھئے تے بعض روایات دے مطابق ایندے توں پہلے اسلام قبول کر چکے ہن۔ آپ دا شمار ممتاز صحابہ وچ تھیندا ہئی تے آنحضرت صلی اللہ علیہ و آلہ وسلم نے انہاں کوں کاتب وحی ہوݨ دا اعزاز بخشا ہئی۔ آپ نے خلفائے راشدین دے دور وچ وی اسلامی سلطنت کیتے نمایاں خدمات انجام ݙتے۔ آپ حضرت عمر فاروق دے دور وچ دمشق دے گورنر مقرر تھئے تے حضرت عثمان دے دور وچ ترقی کریندے ہوئے پورے شام دے گورنر بݨ ڳئے۔ ایں وݙے عہدے نے انہاں دی طاقت کوں کافی مستحکم کیتا تے حضرت علی دے دور وچ انہاں دی خلیفۂ چہارم حضرت علی رضی اللہ تعالٰی عنہ نال کشمکش شروع تھی ڳئی تے جنگ صفین دی صورت وچ اسلام دا ہک عظیم سانحہ رونما تھیا۔ درحقیقت ایں جنگ دے فوراً بعد ہی آپ دی سلطنت دا آغاز تھی ڳیا ہئی جبکہ باقاعدہ آغاز حضرت علی دی شہادت دے بعد پنجویں تے آخری خلیفہ راشد، امام حسن مجتبٰی دی دستبرداری دے نال تھیا۔
دور حکومت دا جائزہ
لکھوانہاں نے جنہاں اصولاں دے تحت خلافت کوں چلایا اوہ خلافت راشدہ توں بالکل مختلف ہن۔ ایرانی تے رومی طرز دی شخصی حکومت وچ انہاں نے ہک بادشاہ دی حیثیت نال حکومت کیتی۔۔ بلکہ اگر انہاں کوں بادشاہ دی حیثیت نال ݙٹھا ونڄے تاں انھاں دے دور وچ خامیاں کم تے خوبیاں زیادہ نظر آسن۔ انہاں دے دور دی خامیاں دراصل ملوکیت دے استبدادی نظام دی فطری خامیاں ہن۔ انہاں دی ذات دی خامیاں نی۔ تاریخ اسلام وچ انہاں دے مقام دا تعین کرݨ وچ ساکوں ایں واسطے مشکل پیش آندی ہے کہ اوہ خلافت راشدہ دے مثالی دور دے فوراً بعد آندن، جس دی وجہ توں خلفائے راشدین دے مقابلے وچ انہاں دی شخصیت کئی عظیم الشان کارنامیاں دے باوجود لک ڳئی۔ انہاں نے شام دے شہر دمشق کوں دارالخلافہ قرار ݙتا جتھاں اوہ خلافت توں قبل گورنر دی حیثیت نال قیام پزیر ہن۔ انہاں دے دور دے اہم ترین واقعات وچ سندھ، ترکستان تے شمالی افریقہ دی فتوحات تے قسطنطنیہ تے حملہ شامل ہن۔