سرائیکی وسیب دی ماحولیات

سرائیکی تہذیب دی رد تشکیلیت دے بعد نوتشکیلیت آلے پاسے آؤں تاں اساں اے ڄاݨ سڳدے ہیں جو، ہاکڑہ کالی بانگاں (بھارت) گوملا، گومل، (ڈیرہ اسماعیل خان)، گنویری والا، چولستان، موہنجو ڈیرو (سندھ) ہڑپہ (ساہیوال) مول استھانہ / مول استھان / مولستان / مولتان حال (ملتان) ہکے دور دی تہذیب دیاں قدیم نشانیاں ہن۔ اے علاقے قدیم وادیٔ سندھ دی تہذیب تے ثقافت دی اگیندری نمائندگی کریندے ریہن۔ملتان شمالی وادیٔ سندھ دا ہک وݙا مرکز ریہے۔ جیندی حکومت وچ دہلی کابل تے مکران  جئیں علاقے شامل ریہن۔

مستنصر حسین تارڑ جنہاں دا تعلق ساہیوال نال ہے انہاں آپݨے ناول، بہاؤ وچ ساݙی وسوں دی اڄوکی سرائیکی تہذیب تے زبان کوں کالی بانگاں ،بھارت چولستان ہڑپہ ساہیوال تے موہنجو دڑوکوں دریاے گھاگھرا ،ہاکڑہ دے ٻنے آباد تہذیب دے اساطیری حوالہ جات نال پیش کیتے ۔جیندا ہک زنانہ کردار ،پاروشی آپݨے زمانے دے ماحولیاتی ارتقاء دے تصور کوں پورے وکھرپ تے سݨہپ دے نال پیش کریندے۔

مستنصر حسین تارڑ دا ناول ،بہاوء، سرائیکی وسیب دی قدیم ماحولیات تے قدیم جغرافیے داہک اہم منظر نامہ اے۔

قدیم ،کالی بانگاں بھارت راجھستان سابقہ ریاست ،بہاولپور ،چولستان ،سابق ساہیوال ملتان ،اجوکے سرائیکی وسیب دے اضلاع اندرون سندھ دی قدیم سرائیکی وسوں خاص کر زرداری تالپوری خانداناں دی زبان ،دراوڑ تے اوچ شریف کنوں اندرون خیبر پختونخواہ گومل ،گوملا ،اڄوکے ڈیرہ اسماعیل خان تئیں اے سارے علاقے سرائیکی وسوں تے سرائیکی تہذیب تے ثقافت دے ڳنڈھپ دا گوڑھا حوالہ ہن جیڑھاجو وادیٔ سندھ انڈس دا مکھ متھا ہے پیا۔

ڈاکٹر حمیرا اشفاق آپݨے ہک مضمون، بہاو، تاریخ و تہذیب کا سنگم، وچ لکھدئین جو:

ناول، بہاوء، قبل تاریخ کے دور کی باز آفرینی کرتا ہے جب دریائے سندھ کی گھاٹی میں شمال مغرب کی جانب سے آریائوں کی آمد شروع ہو گئی تھی۔حالانکہ اس دور کی جو ۲۳۰۰ ق۔م سے ۱۷۵۰ ق۔م پر مبنی مربوط تاریخ نہیں ملتی،لیکن کھداٗیوں سکوں مہروں برتنوں اور اوزاروں وغیرہ کی مدد سے مئورخین نے جنوب ایشیاء کی اس عظیم تہذیب پر تحقیقی نتائج برآمد کیے ہیں۔

ترجمہ:       ناول بہائو تاریخ کنوں پلے دی ڳٓلھ کریندے جݙاں دریائے سندھ دی گھاٹی وچ شمال مغرب دی طرفوں آریاواں دا آوݨ شروع تھی ڳیا ہئی۔ ایں دور ۳۲۰۰ق۔م کنوں ۱۷۵۰ تئیں دی کئی پکی تریخ نی ملدی لیکن کھدائیاں سکے، مہراں ولتن تے اوزاراں دی مدد نال تاریخ دا ناں جنوب ایشیادی ایں عظیم تہذیب بارے تحقیقی نتیجے برآمد کیتن۔

ٻِیا ݙیکھو

• دریائے گھاگھرا تے مستنصر حسین تارڑ دا ناول۔

• واقعہ کربلا دا دور اَتے سرائیکی لوک ادب

• سرائیکی تہذیب اُتے ٻِنّھاں تہذیباں دا اثر

• جلیل پور اتے ملتان دی قدیم تہذیب

• ست دریاواں دی دھرتی دی ثقافت تے تہذیب

ٻاہرلے جوڑ

• ڈاکٹر خالد اقبال صیب دی لائبریری دا ٻِیا مواد۔ ۔ ۔ ۔