ریاست جھنگ
نولاں دا دور ١٢٠٦ کنوں ١٤٦٠ء ( کل یارھاں حکمران ہن)
سیالاں دا دور ١٤٦٠ کنوں ١٨١٨ء (مَل خان سیال بانی۔ کل اٹھارھاں حکمران)
سکھاں دا دور ١٨١٨ کنوں ١٨٤٨ء
انگریزاں دا دور ١٨٤٩ کنوں ١٩٤٧ء ضلع بݨ ڳیا۔
نول خاندان
لکھونول خاندان دے یارھاں حکمراناں حکومت کیتی ہے۔ انھاں سرداراں وچوں کبیر خان نول تے ملو خان نول ٻہوں اہم سردار ہن۔
کبیر خاں نَول
لکھوکبیر خاں نول تخت لہور تے وی حکومت کیتی ہے۔ کبیر خان ١٢٣١ء وچ آپݨی حکومت شروع کیتی او ٻہوں قابل جرنیل تے منتظم ہائی، شمس الدین التمش کبیر خاں کوں ملتان تے اوچ دا حاکم وی بݨا ݙتا۔ کبیر خاں نول رضیہ سلطانہ کوں تخت تے ٻلھاوݨ وچ ٻہوں اہم کردار ادا کیتا۔ ایں پاروں رضیہ سلطانہ کبیر خاں کوں لہور دا حاکم وی بݨا ݙتا۔ ١٢٤٢ء (٦٣٩ھ) وچ کبیر خاں نول فوت تھیا تاں اوندی وݙی سلطنت سُکڑ ڳئی۔
کبیر خان نول دے بعد بالترتیب کالو خان نول، مبارک خان نول، سجاول خان نول، سارنگ خان نول جھنگ دے حکمران بݨے۔
سارنگ خاں
لکھوسارنگ خاں نے جھنگ دے نال نال ملتان، اوچ تے دیپال پور تے وی حکومت کیتی ہے۔
ملو خاں
لکھوسارنگ خاں دا بھرا ملُو خاں جھنگ دا براہ راست حکمران تاں کائناں ہا۔ ١٣٩٤ء وچ بھرا دے تعلقات دا فائدہ چاتے ناصر الدین سلطان محمود شاہ دی ساری فوج دا جرنیل بݨ ڳیا۔
ملُو خاں دلی دی فوج دا سربراہ ہائی تے پورے ہندوستان دا مالک ہائی۔ ملو خان نے لودھی خاندان دی فوج کوں کئی موقعیاں تے ہرایا۔ تاتار خاں لودھی کوں پانی پت دے میدان وچ تے شمس خان لودھی کوں بیانہ دے مقام تے ١٤٠٠ء وچ شکست ݙتی۔ ١٤٠١ء امیر تیمور دلی تے حملہ کیتا تاں ناصر الدیں محمود شاہ گجرات فرار تھی ڳیا۔ ملو خان دے ݙو پتراں خداداد خان نول تے سیف الدین نول کوں امیر تیمور قتل کرا ݙتا۔ ملو خاں فرار تھی ڳیا۔ امیر تیمور دلی تے قبضہ کرتے پندرھاں ݙین٘ہاں بعد واپس ثمر قند ڳیا تاں ملو خاں وت دلی تے حملہ کرتے قبضہ کر گھدا تے ناصر الدین سلطان محمود شاہ واپس دلی آیا تاں ملو خاں اوند استقبال دلی وچ ہمایوں محل وچ کیتا۔ حکمران تاں ملو خان ہائی۔ ایہ ݙیکھ تے ناصر الدین سلطان محمود شاہ قنوج چلا ڳیا تے اوتھوں دا حکمران بݨ ڳیا۔ وت ١٤٠٥ء قنوج تے ملوخان حملہ کیتا تے ناصر الدین سلطان محمود شاہ کوں خراج ݙیوݨ تے راضی کیتا۔ تے اوٹاوہ، گوالیار، تلمبہ، قلعہ بھٹنیر کوں فتح کرݨ دے بعد ١٤٠٨ء کوں پاک پتݨ تے حملہ کیتا تاں خضر خان دی فوج نال مقابلہ تھیا۔ گھوڑا زخمی تھیا تاں دستی جنگ شروع تھئی۔ ملو خاں ݙاڈھا زخمی تھی ڳیا، اسلام خان لودھی (بہلول لودھی دے سوہرے) دے ہتھوں مارا ڳیا۔ دولت خان لودھی کوں ملو خان دے مرݨ دی اطلاع ملی تاں واں ناصر الدین کوں قنوج کنوں دلی سݙوا گھدا تے دلی دا حکمران بݨا ݙتا۔
سیال خاندان
لکھوسیال خاندان دے اٹھارھاں حکمراناں حکومت کیتی ہے۔
١٢٨٨ء وچ بابا فرید الدین گنج شکر آپݨے مرید رائے سیال کیتے پیش گوئی کیتی تے بشارت ݙتی جو تیݙی اولاد جھانگی تے حکومت کریسی۔ رائے سیال ایں بشارت موجب جھنگ وچ جنگل آباد کیتا تے جھنگ سیالاں دی وستی بݨی۔
مَل خان سیال نے ١٧ ستمبر ١٤٦٢ء کوں پہلی باقاعدہ ریاست جھنگ دی بݨیاد رکھی۔[١] اوں کاشتکاراں کوں زمیناں ونڈیاں تے آباد کرائیاں۔ ہر ݙومیل دے پندھ تے کھوہ تے وستیاں آباد کرائیاں۔ سڑکاں، پل، قلعے تے ریاستی فوج بݨائی۔ مال دا محکمہ بݨایا۔ مل خاں ١٥٠٣ء تائیں حکومت کیتی تے تریاسی سال دی عمر وچ فوت تھیا۔ اوندے بعد آوݨ آلے یارھاں حکمراناں کوئی خاص کم کائناں کیتا۔ وت تیرھویں حکمران ١٧٣٩ ء وچ اقتدار سنبھالݨ آلے ولی داد خان نے نہ صرف انقلابی اصلاحات کیتاں بلکہ ریاست جھنگ دی حدود کوں وی مزید وسعت ݙتی۔
انھاں دے دور وچ اسلامی قنون رائج تھی ڳیا، چور دی سزا ہتھ کٹݨ ہائی۔ جوان مرداں تے تریمتاں کوں کھلے ننگے سر پھرݨ تے پابندی ہائی۔
نواب ولی داد خان نے جھنگ دی تاریخ وچ پہلی واری ݙاہ ہزار دی مسلح فوج تیار کیتیتے چونکہ بذاتِ خود ہک ماہر جنگجو ہن۔ ایں کیتے ہر معرکے وچ سپہ سالار دی حثیت نال شامل تھیندے ہن۔
انھاں جھنگ وچ پہلا بارود خانہ بݨوایا تے رمی نامی ہک فرانسیسی ماہر جنگ کوں آپݨاں وزیر مقرر کیتا جیں فوج کوں بندوق اتے توپ دے استعمال دا طریقہ سکھایا تے سرحدی علاقیاں وچ فوجی گشت دا آغاز کیتا۔
انھاں دے دور وچ ریاست جھنگ دی حدود وچ کمالیہ، ساہیوال، جڑانوالہ، شاہ پور، لیہ، پنڈی بھٹیاں، حیدرآباد، تھل، منکیرہ، خوشاب، رنگ پور تے قتال پور دے علاقے شامل ہن۔
غریباں کیتے ݙو روپے سالانہ وظیفہ مقرر کیتا تے غریب دھیاں دی شادی کیتے ݙاہ روپے دا دان سرکاری خزانے وچوں تھیندا ہائی۔
١٧٥٩ء یا ١٧٦٣ء وچ انھاں دی وفات تھئی۔ انھاں دی وصیت دے مطابق انہاں دے داماد عنایت اللہ خان کوں حکمران بݨیا ڳیا۔
وڈیو
لکھوٻیا ݙیکھو
لکھوحوالے
لکھو- ↑ "Archive copy". Archived from the original on 2020-06-03. Retrieved 2020-06-03.
{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link)