حضرت عمر بن عبدالعزیز رحمۃاللہ علیہ
عمر بن عبد العزیز (دور خلافت، 22 ستمبر 717 – 4 فروری 720 ) ، بن مروان بن حکم (کنیت: ابو حفص) خلافت بنو امیہ دے اٹھویں خلیفہ ہن تے سلیمان بن عبدالملک دے بعد مسند خلافت تے ٻیٹھے۔ انہاں کوں انہاں دی نیک سیرتی دے باعث چھیواں خلیفہ راشد وی آکھا ویندا ہے جبکہ آپ خلیفہ صالح دے ناں نال وی مشہور ہن۔ آپ نے 61ھ وچ مدینہ منورہ وچ اکھ کھولی۔ آپ دا ناں عمر بن عبد العزیز بن مروان تے ابو حفص کنیت ہئی۔
خلافت دی بیعت
لکھوسلیمان بن عبدالملک دے مشیر ، رجاء کوں خدشہ ہئی کہ بنو امیہ آسانی نال عمر بن عبد العزیز دی خلافت قبول نہ کریسن۔ ایں واسطے کجھ دیر کیتے اوں نے سلیمان بن عبدالملک دی موت کوں لکائے رکھا تاآنکہ وابق دی جامع مسجد وچ افراد بنو امیہ کوں جمع کرکے سلیمان بن عبدالملک دی وصیت دے مطابق ، آپ دی دوبارہ بیعت گھن گھدی۔ ایں دے بعد وصیت نامہ کھول کے پڑھا ڳیا۔ جیہڑے ویلے اعلان خلافت تھیندا پیا ہئی تاں اوں وقت ’’انا اللہ ‘‘ دے ݙو آوازاں بیک وقت سݨے ڳئے۔ ہک ہشام دے منہ توں جینکوں حکومت کھسیجݨ دا غم ہئی، ݙوجھے عمر بن عبد العزیز جنہاں کوں حکومت مل ونڄݨ دا افسوس ہئی۔ ہشام نے بیعت توں انکار کیتا تاں رجاء نے اونکوں ڈانٹ ݙتا تے آکھا، اٹھی بیعت کر، ورنہ تیݙا سر قلم کر ݙیساں۔ ایہ آکھ کے عمر بن عبد العزیز کوں پکڑ کے منبر تے کھڑا ݙتا۔
ایندے بعد عمر بن عبد العزیز ایں عظیم ذمہ داری دے چاوݨ توں لرزاں ہن۔ خلیفہ مقرر تھیوݨ دے بعد آپ تے گھبراہٹ دا عالم طاری ہئی۔ آپ خود ایندے خواہش مند نہ ہن۔ انہاں دے نزدیک خلافت موروثی نی بلکہ ہک جمہوری ادارہ ہئی لہذا سلیمان دے دفن کرݨ دے بعد آپ مسجد وچ آئے، منبر تے چڑھے تے لوگاں کوں مخاطب کریندے ہوئے آکھا:
لوگو ! میݙی خواہش تے عام مسلماناں دی رائے گھدے بغیر میکوں خلافت دی ذمہ داری وچ مبتلا کیتا ڳیا ہے۔ ایں واسطے میݙی بیعت دا جیہڑا طوق تہاݙی گردن وچ ہے میں خود اینکوں لہا ݙینداں، تساں جینکوں چاہو اپݨا خلیفہ بݨا گھنو.
ایہ تقریر سݨ کے سب نے بلند آواز نال آکھا ، اساں تہاکوں اپݨے کیتے پسند کیتا تے تہاݙے نال راضی ہیں۔ ایندے بعد آپ نے خدا تے ایندے رسول دے احکامات دے بیان کرݨ کیتے لوگاں کوں آکھا:
اے لوگو! جیں نے خدا دی اطاعت کیتی ،اوں دی اطاعت انسان تے واجب ہے ، جیں نے خدا دی نافرمانی کیتی، اوں دی فرمانبرداری لوگاں تے ضروری نی۔ میں اگر اللہ تعالٰیٰ دی اطاعت کراں تاں میݙی اطاعت ضروری ڄاݨو تے اگر میں خدا دی نافرمانی کراں تاں میݙی ڳالھ نہ منو.
آپ دے دور خلافت دی اہمیت
لکھوبنی امیہ دی حکومت دے 92 سالہ دور وچ حضرت عمر بن عبد العزیز دی خلافت دے ڈھائی سال تاریکی وچ روشنی دی حیثیت رکھدن۔ آپ دا زمانۂ خلافت ، حضرت ابوبکر صدیق رضی اللہ عنہ دی طرح بہت ہی مختصر ہئی۔ لیکن جیں طرح عہد صدیقی بہت اہم زمانہ ہئی ہوں طرح حضرت عمر بن عبد العزیز دی خلافت دا زمانہ وی عالم اسلام کیتے قیمتی زمانہ ہئی۔ حضرت عمر بن عبد العزیز دا سب توں وݙا کارنامہ ایہ ہے کہ اوہ خلافت اسلامیہ کوں خلافت راشدہ دے نمونے تے قائم کرکے عہد صدیقی تے عہد فاروقی کوں دنیا وچ ول واپس گھن آئے ہن۔
شہادت
لکھورجب 101ھ بمطابق جنوری 720ء وچ آپ بیمار تھی ڳئے۔ آکھا ویندا ہے کہ بنو امیہ نے آپ دے ہک خادم کوں ہک ہزار اشرفیاں ݙے کے آپ کوں زہر ݙیوا ݙتا ہئی۔ طبیعت بہت خراب تھی ڳئی تاں آپ نے اپݨے بعد تھیوݨ والے خلیفہ یزید بن عبد الملک دے ناں وصیت لکھوائی جس وچ انہاں کوں تقویٰ دی تلقین کیتی۔ 25 رجب 101ھ بمطابق 10 فروری 720ء کوں آپ نے اپݨا سفر حیات مکمل کر گھدا۔ اوں وقت آپ دی عمر صرف 39 سال ہئی۔ آپ کو حلب دے قریب دیر سمعان وچ سپرد خاک کیتا ڳیا جیہڑا شام وچ ہے۔ [١]
حوالے
لکھو- ↑ تحقیق و تحریر، اسماعیل بھٹہ