امام علی المرتضیٰ

ابو الحسن علی بن ابی طالب ہاشمی قُریشی (15 ستمبر 601ء – 29 جنوری 661ء) رجب دی تیرہ تاریخ کوں شہر مکہ وچ خانہ کعبہ وچ پیدا تھئے۔ آپ دے والد دا ناں ابوطالب تے والدہ دا ناں فاطمہ بنت اسد ہے۔ آپ دی پیدائش کئی روایات دے مطابق خانہ کعبہ دے اندر 13 رجب بروز جمعہ 30 عام الفیل کوں تھئی۔ علیؑ، پیغمبر اسلام صلی اللہ علیہ و آلہٖ وسلم دے سوتر ہن بچپن وچ پیغمبر دے گھر آئے تے اتھائیں پرورش پائی۔ پیغمبر علیہ السلام دی زیر نگرانی آپ دی تربیت تھئی۔ حضرت علی پہلے ٻال ہن جنہاں نے اسلام قبول کیتا۔ آپ دی عمر اوں وقت تقریباً ݙاہ یا یارہاں سال ہئی۔ حضرت عثمان بن عفان دے بعد چوتھے خلیفہ راشد دے طور تے سنہ 656ء سے 661ء تک حکمرانی فرمائی، لیکن انہاں کوں شیعہ مسلماناں دے ہاں خلیفہ بلا فصل، پہلا امام تے وصی رسول اللہ سمجھا ویندے۔

حضرت علی المرتضٰیؑ

حضرت علی شیعاں تے سنیاں، ݙوہاں دے ہاں سیاسی طور تے، روحانی طور تے اہم ہن۔ البتہ اسلام دا تریجھا فرقہ خارجیہ دے نظریات انہاں دے مخالف ہن تے انہاں دی عقیدت صرف پہلے ݙو خلفائے راشدین نال اے۔ فرقیاں دے نزدیک حضرت علی دے متعلق متعدد سوانح عمریاں، ہک ݙوجھے دے نزدیک نادرست ہن، لیکن اوہ تمام ایں ڳالھ تے متفق ہن کہ آپ پارسا مسلم تے قرآن و سنت تے سختی نال کاربند ہن۔ سنی حضرت علی کوں چوتھا خلیفہ راشد سمجھدن جبکہ شیعہ واقعہ غدیر خم دی تاویل کر کے انہاں کوں حضرت محمد علیہ السلام دے بعد پہلا اِمام منیندن۔ شیعاں دا ایہ وی منݨ ہے کہ حضرت علی تے دیگر شیعہ ائمہ (اہل بیت دے امام) وی حضرت محمد صلی اللہ علیہ و آلہٖ و سلم دے حقیقی جانشین ہن۔ اینہی اختلاف نے امت مسلمہ کوں شیعہ تے سنی فرقیاں وچ تقسیم کیتا۔ جبکہ فرقہ خارجیہ بعد وچ وجود اچ آیا۔ حضرت علی نے مختلف غیر مسلم تنظیماں ولوں پزیرائی حاصل کیےی ہے جیویں کہ اقوام متحدہ تے انسانی حقوق کیتے عالمی تنظیم نے انہاں دے طرز حکمرانی تے سماجی انصاف دی تعریف کیتی ہے۔

اولاد

۱۸ پتر تے ۱۸ صاحبزادیاں ہن جنہاں دے اسمائے گرامی اے ہن۔

پُتراں دے ناں : (۱) امام حسن مجتبیٰ (ع) (۲) امام حسین (ع)(۳) محمد حنفیہ (۴) عباس اکبر (۵) عبد اللہ اکبر (۶) جعفر اکبر (۷) عثمان (۸) محمد اصغر (۹) عبد اللہ اصغر (۱۰) عبد اللہ مکنی بابی علی (۱۱) عون (۱۲) یحییٰ (۱۳) محمد اوسط (۱۴) عثمان اصغر (۱۵) عباس اصغر (۱۶) جعفر اصغر(۱۷) عمر اکبر (۱۸) عمر اصغر۔

صاحبزادیاں دے ناں : (۱) زینب کبریٰ (۲) زینب صغریٰ بہ نام ام کلثوم (۳) رملة کبریٰ (۴) ام الحسن (۵) نفیسہ (۶) رقیہ صغریٰ (۷) رملةصغریٰ (۸) رقیہ کبریٰ (۹) میمونہ (۱۰) زینب صغریٰ (۱۱) ام ّ ھانی (۱۲) فاطمة صغریٰ (۱۳) امامہ (۱۴) خدیجہ صغریٰ (۱۵) امّ کلثوم (۱۶) ام ّ سلمہ (۱۷) حمامہ (۱۸) ام کرام ۔

آپ دے ازواج دی تعداد ۱۲ ہئی۔

تربیت

حضرت علی علیہ السّلام دی پرورش براهِ راست حضرت محمد مصطفیٰ صلی اللہ علیہ و آلہٖ و سلم دے ذریعے تھئی۔ آپ نے انتھائی محبت تے توجہ نال اپݨا پورا وقت ایں چھوٹے بھرا دی علمی تے اخلاقی تربیت وچ صرف کیتا. ذاتی جوھر تے ول رسول جیہے بلند مربیّ دا فیض تربیت، چنانچہ علی ݙاہ ھی سال دے سن وچ اینجھے ہن کہ پیغمبر علیہ السلام دے اعلان رسالت کرݨ تے انہاں دے سب توں پہلے پیروکار بلکہ آپ دے اعلان دے گواہ قرار پائے۔

بعثت نبوی صلی اللہ علیہ و آلہٖ و سلم دی تصدیق

حضرت علی علیہ السّلام دا سن ݙاہ سال ہئی جݙݨ حضرت محمد مصطفٰی صلی اللہ علیہ و آلہٖ و سلم عملی طور تے پیغام الٰھی دے پھنچاوݨ تے مامور ےھئے۔ اینکوں بعثت نبوی صلی اللہ علیہ و آلہٖ و سلم آہدن۔ زمانہ، ماحول، شھر، اپݨی قوم تے خاندان سب دے مقابل ہک اینجھی مھم شروع کیتی ویندی پئی ہئی کہ جیندے وچ رسول اللہ علیہ السلام دا ساتھ ݙیون آلے چند افراد وچ حضرت علی وی شامل ہن کہ جݙݨ پیغمبر علیہ السّلام نے رسالت دا اعلان فرمایا تاں ٻالاں اچوں آپ نے سب توں پہلے تصدیق کیتی تے ایمان دا اقرار کیتا۔ ݙوجھی ذات جناب خدیجہ کبریٰ علیھا السّلام دی ہئی جنھاں نے خواتین دے طبقے وچ سبقتِ اسلام دے ایں شرف کوں حاصل کیتا جبکہ مرداں اچ حضرت ابوبکر صدیق سب کولوں پہلے ایمان گھن آئے۔

مصائب دا دور

پیغمبر علیہ السّلام دا اعلان رسالت کرݨا ہئی کہ ھر فرد رسول اللہ علیہ السلام دا دشمن نظر آوݨ لڳا۔ اوہے لوگ جیہڑے کل تک آپ علیہ السلام دی سچائی تے امانتداری دا دم بھریندے ہن، اڄ آپ علیہ السلام کوں ( معاذ الله) جادوگر تے نہ ڄاݨے کیا کیا آکھݨ لڳے، رستیاں وچ کنڈے وچھائے ویندے، پتھر مارے ویندے۔ اوں سخت وقت وچ رسول اللہ دی ھر مصیبت وچ شریک چند افراد اچ حضرت علی وی شامل ہن۔ اوہے علی جنہاں نے پیغمبر علیہ السلام دا ساتھ ݙیوݨ وچ کݙہیں ھمت نہ ھاری، برابر محبت و وفاداری دا دم بھریندے رھیے، ھر ڳالھ وچ رسول علیہ السلام دے سامنے سینہ سپر رھیے، اتھاں تک کہ اوہ وقت وی آیا جݙݨ مخالف گروہ نے انتھائی سختی دے نال ایہ طے کر گھدا کہ پیغمبر علیہ السلام دا تے انہاں دے تمام قبیلے دا سماجی تے اقتصادی بائیکاٹ کیتا ونڄے، حالات اتنے خراب ہن کہ زندگیاں خطرے اچ پظے ڳئے۔ حضرت ابو طالب نے حضرت محمد مصطفےٰ صلی اللہ علیہ و آلہٖ و سلم سمیت تمام بنی ہاشم تے باقی ساتھیاں کوں ہک پہاڑ دے دامن وچ موجود قلعے وچ محفوظ کر ݙتا، ترئے سال تک اے قید و بند دی زندگی بسر کرݨی پئی۔ اوں دوران ھر شب ایہ اندیشہ ہوندا ہئی کہ کتھائیں دشمن شب خون نہ مارے۔ ایں کیتے ابو طالب نے اے طریقہ اختیار کیتا کہ اوہ رات بھر رسول علیہ السلام کوں ہک بسترے تے نہ سمھݨ ݙیندے ہن بلکہ حضرت جعفر پیار رضی اللہ عنہ کوں رسول علیہ السلام دے بستر تے، تے رسول علیہ السلام کوں حضرت عقیل دے بسترے تے تے ول رسول علیہ السلام کوں حضرت جعفر دے بسترے تے سمہا ݙیندے ہن تے ول رسول علیہ السلام کوں حضرت علی دے بسترے تے۔ حضرت ابوطالب دا مقصد ایہ ہئی کہ اگر دشمن، رسول علیہ السلام دے بسترے داچپتہ لا کے حملہ کرݨا چاھے تاں میݙا کوئی وی پتر قتل تھی ونڄے مگر رسول علیہ السلام کوں کجھ نہ تھیوے۔ ایں طرح حضرت علی بچپن ھی توں وفا تے جان نثاری دے سبق کوں عملی طور تے دہریندے رھیے۔

مکی زندگی

اسلام قبول کرݨ دے بعد حضرت علی ؓ دی زندگی دے تیرہاں سال مکہ معظمہ وچ گزرے، کیونکہ اوہ رات ݙینہہ سرور کائنات صلی اللہ علیہ و سلم دے نال رہندے ہن، ایں کیتے مشورے دے مجلساں وچ تعلیم و ارشاد دے مجمعیاں وچ، کفار و مشرکین دے مباحثیاں وچ تے معبودِحقیقی دی پرستش و عبادت دے موقعیاں تے، غرض ہر قسم دے صحبتاں وچ شریک رہیے۔ حضرت عمر ؓ دے اسلام قبول کرݨ توں پہلے سرزمین مکہ وچ مسلماناں کیتے علانیہ اللہ دا ناں گھنݨ تے اوندی عبادت و پرستش کرݨا تقریباً ناممکن ہئی، آنحضرت صلی اللہ علیہ و سلم غیر اعلانیہ اپݨے معبود حقیقی دی پرستش فرمیندے، حضرت علی ؓ وی انہاں عبادتاں وچ شریک تھیندے، ہک دفعہ وادی نخلہ وچ حسب معمول مصروفِ عبادت ہن کہ اتفاق نال اوں طرف ابو طالب دا گزر تھیا، اپݨے معصوم بھتریجے تے نیک بخت پتر کوں مصروفِ عبادت ݙیکھ کے پچھا کیا کریندے پئے ہو؟ آنحضرت صلی اللہ علیہ و سلم نے کلمہ حق دی دعوت ݙی تاں آکھݨ لڳے کہ ایندے وچ کوئی ہرج نی لیکن میݙے کولوں نی تھی سڳدا۔

شہادت

ایں المناک واقعے تے سانحے دی تفصیل ایہ ہے کہ جنگ نہروان دے بعد چند خارجیاں نے حج دے موقعے تے کٹھے تھی کے مسائل حاضرہ تے گفتگو شروع کیتی تے بحث و مباحثے دے بعد بالاتفاق اے رائے قرار پایا کہ جے تک ترئے شخصیتاں حضرت علی ؓ، معاویہ ؓ، تے عمرو بن العاص ؓ صفحہ ہستی تے موجود ہن، دنیائے اسلام کوں خانہ جنگیاں توں نجات نصیب نی تھی سڳدی۔ چنانچہ ترئے آدمی انہاں تریہاں دے قتل کرݨ کیتے تیار تھی ڳئے، عبدالرحمن بن ملجم نے آکھا کہ او حضرت علی ؓ دے قتل دا ذمہ گھندے، ایں طرح نزال نے معاویہ ؓ تے عبداللہ نے عمروبن العاص دے قتل کا ٻیڑا چاتا تے تریہے اپݨی اپݨی مہم تے روانہ تھی ڳئے، کوفہ پہنچ کے ابن ملجم دے ارادے کوں قطام نامی ہک خوب صورت خارجی عورت نے ٻیا زیادہ مستحکم کر ݙتا تے اوں مہم وچ کامیاب تھیوݨ دے بعد اوندے نال شادی دا وعدہ کیتا تے جناب مرتضیٰ دے خون کوں معاذاللہ مہر قرار ݙتا۔ 19 رمضان 40ھ ( 660ء ) وچ تریہاں نے ہک ہی ݙینہہ صبح دے وقت تریہاں شخصیات تے حملہ کیتا، امیر معاویہ ؓ تے عمرو بن العاص ؓ اتفاقی طور تے بچ ڳئے، امیر معاویہ ؓ تے وار ٹھیک نہ پیا، عمروبن العاص اوں ݙینہہ امامت کیتے نہ آئے، ہک ٻیا شخص انہاں دا قائم مقام تھیا تے اوہ عمرو بن العاص دے دھوکے وچ مارا ڳیا، جناب مرتضیٰ دا پیمانہ حیات لبریز تھی چکا ہئی، آپ مسجد وچ تشریف گھن آئے تے ابن ملجم کوں جیہڑا مسجد وچ آکے ستا پیا ہئی، جڳایا، جݙݨ آپ نے نماز شروع کیتی تے سر سجدے وچ تے دل راز و نیاز الٰہی وچ مصروف ہئی کہ اونہی حالت وچ شقی ابن ملجم نے تلوار دا نہایت کاری وار کیتا، سر مبارک تے زخم آیا تے ابن ملجم کوں لوگاں نے گرفتار کر گھدا، حضرت علی ؓ اتنے سخت زخمی تھئے کہ زندگی دی کوئی امید نہ رہی، ایں کیتے حضرت امام حسن ؓ تے امام حسین ؓ کوں سݙ کے نہایت مفید نصائح کیتے تے محمد بن حنفیہ دے نال لطف و مدارت دی تائید کیتی، جندب بن عبد اللہ نے عرض کیتی امیر المومنین!آپ دے بعد اساں لوگ امام حسن دے ہتھ تے بیعت کروں، فرمایا ایندے متعلق وچ کجھ نی آکھݨا چاہندا تساں لوگ خود اینکوں طے کرو، اوندے بعد مختلف وصیتاں کیتے، قاتل دے متعلق فرمایا کہ معمولی طور تے قصاص گھنݨاں، تلوار زہر وچ وسمی ہوئی ہئی ایں کیتے نہایت تیزی دے نال اوندا اثر تمام جسم وچ سرایت کر ڳیا تے اونہی ݙینہہ یعنی 20/رمضان ؁ 40ھ جمعہ دی رات کوں ایہ فضل و کمال تے رشد و ہدایت دا آفتاب ہمیشہ کیتے غروب تھی ڳیا، حضرت امام حسن ؓ تے حضرت امام حسین نے خود اپݨے ہتھ نال تجہیز و تکفین فرمائی، نماز جنازہ چار دی جاہ پنج تکبیراں نال پڑھی ڳئی۔ نجف دی سرزمین تے آپ دا مزار اقدس مرجع خلائق اے۔