آل پاکستان سرائیکی سولہواں محفل مشاعرہ(جنجوں شریف)

پاکستان ایہو جھیں خطے تے آباد ہے جتھاں قدرت آپنے وسائل پانی وانگوں وہائن۔جینویں جو موسمیں دی صورت ہے اونویں ہی دھرتی دے وَن پَوَنے رنگیں دی۔بنیادی طور تے ایندا محلِ وقوع ہر قسم دی شئے کنوں مالامال ہے تے قدرتی طور تے خودکفیل ہے۔اونویں ہی ایں دھرتی کوں مختلف زبانیں دے ادبیات نال مزین کیتا گئے۔ جیندے وچ سرائیکی، پشتو، براہوی، بلوچی، یدغا، شِنا، کھوار، پنجابی اتے سندھی زباناں سرفہرست ہن۔ ہِنیں زبانیں دے شعراء تے ادیبیں نِت آپنی وَسوں کوں تے وَسووانیں کوں آپنے تجربات تے مشاہدات نال کائنات ءِچ موجود لوکیں دئیں زبانیں تے ادبیات نال جوڑئیے۔وسوں دے اندر موجود سجاک لوکیں دا اے کَم ہوندے جو عام لوکیں تونڑیں کائنات ءِچ تھیون والیاں تبدیلیاں پچاوے تے آپنے زبان و ادب، ریتیں رسمیں دے نال تہذیب و ثقافت کوں وی سانبھے۔ ایہو کردار ہر زبان دے شعراء تے نثرنگاریں ادا کیتے۔کیوں جو شاعری منڈھ کنوں اَندی پئی ہے۔آپ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دے دور وچ وی صحابہ کرام شاعری کیتی ہئی تے پاک پیغمبر صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم ہنیں دی شاعری کوں پسند فرمایا ہا۔حضرت زیدبن حارث جڈاں آپنی شاعری سنائی تاں آپ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم ہنیں دی شاعری دی تعریف فرمائی۔ مگر حضور صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم خود کڈاہیں کئی شعر نئیں آکھیا۔ قرآن کریم وچ ہنیں شعراء دی ضرور نفی کیتی گئی ہے جنہیں آپنے کلام وچ لغویات وَرتی ہے۔ جنہیں دے کلام وچ غلط گالھیں ہن۔البتہ ہنیں شاعریں دی شاعری کوں مستثنی حاصل ہے جنہیں دی شاعری مثبت خیالات تے مشتمل ہے۔ جڈاں شعراء دی نفی تھئی تاں آپ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم کنیں حضرت زید بن حارث، حضرت عبداللہ بن رواحہ اتے حضرت کعب بن مالک روندے روندے حاضر تھئے اتے آکھن لگئیے:

”یارسول اللہ! شاعریں دی جو اے گَت بنی ہے اتے اساں وی شاعر ہاؤں۔ تاں آپ صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم بئی آیت تلاوت فرمائی جو ایمان والے تے نیک عمل کرن والے تساں ہاؤ۔ ذکراللہ ڈھیر کرن والے تساں ہاؤ، مظلوم تھی تے بدلہ گھنن والے تساں ہاؤ۔ تساں ایں توں مستثنی ہاؤ“۔

حضرت کعب بن مالک جیڑھے شعراء دی برائی قرآن مجید ءِچ سنی تاں حضور صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم کوں عرض کیتا تے آپ فرمایا!

”تساں ہنیں وچوں نِوے۔مومن جینویں آپنی جان مال نال جہاد کریندے اونویں زبان نال وی جہاد کریندے۔واللہ تواڈے اشعار مجاہدین دے تیریں وانگوں لگدن“

تاں سوہنے اشعار جیڑھے معاشرے دی اصلاح ہوون او جہاد ہن۔ شعراء کوں چاہیدئے جو کم علمی دی بجائے مطالعے تے غور کرن۔ تاریخ نال جڑت رکھن۔ جغرافیے کوں اتے تہذیب و ثقافت کوں آپنا موضوع بناون۔ جیندے نال معاشرے وچ سدھار آوے۔ میڈے خیال ءِچ اینجھیاں محفلاں لائقِ تحسین ہوندئن جیندے وچ آ تے سیانے سوڈھے لوک آپنیاں سیانیاں گالھیں لوکیں نال سانجھ کرن تے معاشرے دی تشکیل وچ آپنا کردار ادا کریندن۔

اینجھئیں محافل دا انعقاد ساڈے ملک پاکستان وچ مختلف علاقئیں دے اندر ویلھا بہ ویلھا آپنی زبان و ادب تے تہذیب و ثقافت مطابق ٹردا رہ ویندے۔ سرائیکی وسوں وی ایں ویلھے ادبی حوالے نال آپنے سوہنے دور توں گزردی پئی ہے جتھاں اوندے ادب کوں خاصی پذیرائی ملدی پئی ہے۔ایں گال دا ساکوں فخر ہے جو ایں ویلھے سبھ توں زیادہ کتب چھپن دا سلسلہ ساڈی سرائیکی وسوں وچ ہے۔ تے ایندا کریڈٹ ملتان شہر کوں ویندے جیڑھا جو سرائیکی وسوں دا نمائندہ شہر ہے۔ ایندا پورا پورا ساتھ ایں وسوں دے باقی علاقے وی ڈیندے پن۔

اجوکے ویلھے وچ سرائیکی شاعری کوں دنیا دی کہیں وی زبان دی شاعری دے مقابل پرکھیا ونج سگدے۔ شاعری ہووے، موسیقی ہووے، ادبی محافل دا سلسلہ ہووے۔ ہر حوالے نال اے وسوں عروج تے ہے۔اتے ادب نواز سجن ہی ایندے سہی معنی حق دار ہن۔ تے میں سمجھداں ہنیں کوں ایں شئے دا خراج پیش کیتا ونجے۔

اینجھا ہی ہک پروگرام ضلع بھکر دی تحصیل منکیرہ دے سوہنے تھل دا علاقہ جنجوں شریف ہے جتھاں پچھلے سولہاں سالیں کنوں اے سلسلہ ٹردا اندے جیندا منڈھ صاحبزادہ حفیظ اللہ جان، پیر امداداللہ پنوار،ملک نذر حسین اَورا، استاد مرید تسلیم، حاجی نواز اَورا، حاجی ظفر علی پشیہ، جندا خان اَورا، ظفر عباس پشیہ، ملک محمدبشیر بریار، سیٹھ محمد علی پشیہ اتے ملک قاسم اَورا بدھیا ہا۔ ہنیں سجنیں تھل ادبی سنگت قائم کیتی تے ایں سوہنی وسوں تے ادبی پروگرامیں دے سلسلے کوں نویں ٹور ڈتی۔ ادبی تنظیماں کہیں وی وسوں وچ شعور اجاگر کرن وچ نِت آپنا کردار ادا کریندیاں رہ ویندئن۔ تے بھکر دے ایں خالص تھل دے علاقے وچ ایں تنظیم کرہائے نمایاں سرانجام ڈتن۔ اے سجن جنہیں ایندا منڈھ بدھئیے یقیناً مبارک باد دے مستحق ہن۔ کیوں جو کئی وی پروگرام کراون سکھا کم کائنی ہوندا۔ ایندے سانگے کتنا کتنا جہاڑے محنت اتے کتنا کتنا راتیں کِشالے کٹنے پوندن۔

تھل دا اے خطہ جیڑھا عرصہ قدیم توں کافی مشکلات دا شکار اَندا پئے۔ اِتھوں دے وسو وانیں کوں کہیں قسم دیاں بنیادی سہولتاں میسر کائنی۔ اتے ہمیش اَوکھے سَوکھے حالات نال آپنی حیاتی کوں گزارن تے مجبور ہن۔ پَر ایندے باوجود میں ہنیں دے جذبے کوں سَت سلام پیش کرینداں پَر اے ضرور آکھساں

؎پرچی خرچی جیب تواڈی تھل دے یار تھلوچڑ

اوندے نانویں لاوو یارو جیڑھا ڈیوے پانی (شہبازتبسمؔ)

تھل دے ٹبئیں تے شاعر وی آپنے سامعین سانگے نویں نکور کلام دے نال تازہ تازہ بیٹھا ہوندے جتھاں ہوکوں جذبے جوان ملدے پئے ہوندن۔ مختلف علاقئیں وچ مختلف ادبی محافل وچ سجنیں دا ونجن تھیا ہوسی۔ پَر میں اے وثوق نال آکھ سگداں جو تھل دے ایں مشاعرے جھیں محفل شاید کتھئیں کہیں ڈٹھی ہووے۔ جتھاں میزبان تے مہمان ہک بئے تے صدقے گھولے تھیندے پئے ہوندن تے سرائیکی وسوں دی خالص ریت پیار محبت والی ڈیکھن کوں ملدی ہے۔ اتے وَلدے سال دا انتظار سارے سجن ایں ادبی محفل دے مکیوے توں شروع کر ڈیندن جو جنجوں شریف دا اے سال پسالی سرائیکی ادبی مشاعرہ وَل تھیوے تے اساں محبتیں دی سانجھ سانگے کٹھے تھیووں۔

تریوی اکتوبر ݙوہزار اِکوی کوں چھݨ چھݨ والے جہاڑے آڈت دی رات کوں اے سولہواں تھل ادبی سرائیکی مشاعرہ جنجوں شریف تحصیل منکیرہ ضلع بھکر دے سوہنے میزبانیں تے وَکھرے سامعین دے نایاب پِڑ وچ تھل دی ٹَھڈڑی ریت تے کِرڑ کَنڈی دی ہمساگیری اندر لَئی لانئیں دی سانجھ نال تھیا۔ جتھاں گھٹ و گھٹ ترے تو چار ہزار دا مجمع میڈے اندازے موجود ہا۔ ایں پِڑ وچ سبھ توں وَڈی خوبی اے ہے جو اے تھل دے لوکیں کیتے تفریح دا وی ذریعہ ہے تے اِتھوں دے لوکیں دی ریت و رسم دا ترجمان وی۔ یقیناً شعراء اتھاں آ تے آپنا کلام سانجھ کرن فخر محسوس کریندن۔ کیوں تھل دے لوکیں دی محبت وَکھری ہے۔ہنیں لوکیں ہمیش آون والیں کوں بے اَمیک پیار ڈتے۔ باوجود ایندے کہ اے لوک ڈھیر ساریں محرومیں دا شکار ہن۔ وَل وی ہنیں دی اندر سچا پیار تے خلق موجود ہے۔ اتھوں دے واسی جینویں آپنی تہذیب نال گنڈھوڑ ہن اونویں ہی ادیبیں نال ہنیں دی محبت بےمثال ہے۔ مشاعرے دا منڈھ بدھیجن کنوں پہلے ہی پنڈال وچ لَت رکھن دی جاہ نہ ہئی۔ میزبانیں دی سوچ توں ڈوڑا مجمع اتھاں اسٹیج تے شعراء دی آمد توں پہلے موجود ہا۔ اجاں پِنڈال دے بہروں خلقت خدا دی اینویں لگدی ہئی جینویں اندر پِنڈال دے حالی گیا کئی نہ ہووے۔ چاہ دے ہوٹلیں دے خلقت نہ مَمدی ہئی۔ کتھئیں کئی منگ پھلئیں دی ریڑھی والا کھڑا ہا تاں ہوں کنیں رَش بےامیک ہا۔ کئی ڈرکو والا کھڑا ہا تاں لوکی ساری اتھائیں محسوس تھیندی ہئی۔ بھنے چنڑیں والے کنیں تاں مڑی سِر کھنن دی واند نہ ہئی۔ وَل جیڑھے پہلی نشست وچ مختیار اسد سئیں آپنے سوہنے اسلوب نال پروگرام دا منڈھ ذاتِ باری تعالی دے کلام نال بَدھوایا تاں چَس رَس ڈوڑی تھی گئی۔ ایندے بعد حبیبِ مصطفی صلی اللہ علیہ وآلہ وسلم دی بارگاہ وچ نذرانہ عقیدت پیش کیتا گیا۔ ایندے نال ہی ایں سولہویں تھل ادبی سنگت دے مشاعرے دا باقاعدہ منڈھ بدھیج گیا۔

پہلی نشست وچ مقامی شعراء آپنے اکھریں تے سوہنے خیالات نال مزین آپنی شاعری سنوائی تاں محسوس تھیا جو تھل شاعری وچ آپنے جوگا تھی ائے۔ بلکہ میں تاں اے آکھساں جو آپنی پوری دھرتی دی نمائندگی جوگا تھی ائے۔ نویں نینگر جوان جذبئیں نال بہوں اچیری شاعری کریندے کھڑن۔ ایندی ہنیں کوں ڈھیر ساری مبارخ تھیوے۔ اتے ایندے نال نال اسٹیج سیکرٹری دے کَنیں جِندا خاں اَورا ویلھا بہ ویلھا کجھ آن آہدا ہا۔ سدھ نئیں کیا آہدا ہا۔ اللہ جانے کیا آہدا ہا جِندا خاں کوں پتہ یا اسٹیج سیکرٹری کوں پتہ۔ اساں تاں ہنیں گالھیں توں بے سدھ ہاسے۔ ہا! اے ضرور ہے جیڑھے جِندا خاں یا ملک محمدبشیر بریار کنیں وچ کجھ آن آہدےہن تاں تاں ہوندے ڈوجھے لحظے ایہو پتہ لگدا ہا جو فلاں صاحب فلاں جاہ توں تشریف گھن ائن۔ ایں گال دی بہوں خوشی تھئی جو تھل دے ایں مشاعرے وچ پَرے پَرے کنوں لوک ائے وَدے ہن۔ پنجاب کیا اسلام آباد کنوں، خیبرپختونخواہ کیا سندھ دی دھرتی توں وی نمائندگی وی ایں سوہنے تھل دی سوہنی مٹھی رت وچ ہئی پئی۔ جیڑھے ایں سرائیکی مشاعرے کوں سنن سانگے اَئے بیٹھے ہن۔ اتے ایندے نال نال ظفر پشیہ صاحب دا بالکل ڈائس دے نال بہہ تے ہر شاعر کوں داد ڈیونا قابلِ دید ہا۔ وَت جیڑھے انداز نال استاد مرید حسین تسلیم شعراء کوں سنڑدے۔ یقین کرو ہِکی جاہ بَجھ تے سنن ایں بندے دا کمال ہے۔ میں تاں تھل دے ایں مجمع کوں سلام پیش کرینداں جنہیں دی سمجھ بوجھ دی وجہ توں انتہائی سوہنا کلام ایں مشاعرے وچ سنن تے پڑھن دا موقع ملیے۔ پہلے شاعر کنوں گھن چھیکڑی شاعر تونڑیں ہر شاعر آپنے آپنے اسلوب نال سوہنا کلام کیتے تے آپنے تئیں ہوندی داد وی بہوں وصول کیتی ہے۔

ہک بئی گال جیڑھی ڈیکھن دی ہے جو خاص طور تے ایندے وچ سرائیکی وسوں دے سبھے علاقئیں توں شعراء تاں ائے ہی ائن پر سامع وی ہر علاقے دے خاص کر مشاعرہ سنن تے محبتاں ونڈن سانگےائن جیندےوچ خصوصی شرکت سئیں عبدالغفورخاں مسرانی دی وئی ہئی جیڑھے جو ڈیرہ غازی خان دے علاقہ دری ڈھولے والی توں ہاسے کار ایں پروگرام وچ شامل تھیون سانگے پندھ کرکے ائن۔ اینویں ہی ہزاراں بندے بئے وی محبتیں دی سانجھ کیتے موجود ریہن تے شاعریں دی حوصلہ افزائی کریندے رہ گن۔

اتے ایں پروگرام دی خاص گال جیڑھی جو وسوں دا اعزاز وی ہئی تے لوکیں دی چاہت وی جو پہلی واری سرائیکی دھرتی دی سوہنی مٹھی تے من بھانونی اواز جئیں آپنی اواز نال او سر دگھیرین جیڑھے آپنی مثال آپ ہن۔ جیڑھے گیت ایں نینگر گائن ہنیں کوں پاکستان دے نال نال بنہیں ممالک وچ سرائیکی بولن تے سمجھن والیں بہوں پسند کیتے تے اوکوں بہوں پذیرائی ملی۔ دری ڈھولے والی ڈیرہ غازی خان دے مسرانی قبیلہ دے نینگر سئیں عبدالمناف مسرانی جیڑھے ایں محفل وچ احمد خاں طارق دے کلام نال منڈھ بدھئیے تاں محفل ساری جھم گئی تے سرکار احمد خاں دا کلام مٹھڑی اواز وچ سن تے ہک واری ہر بندہ محو تھی گئے۔

شاعر آپنا کلام سنواونا ہوندے۔ داد ملن نہ ملن معنی نئیں رکھیندی۔ ایندے برعکس ہر شاعر کوں ایں مشاعرے وچ بھرپور داد ملی ہے تے مشاعرہ بہوں سوہنا تے کامیاب رہ گئے۔ جیندا سہرا میزبانیں دے نال نال معروف ٹی وی اینکر ایں وسوں دی سنجان جیندا اسٹیج تے کئی ثانی کائنی۔ اسٹیج دے نبھاہ وچ ہنیں دا وکھرا اسلوب ہے۔ جیڑھی محفل وچ ہوون محفل دی شان وَدھ ویندی ہے سئیں عارف خاں ملغانی وی ایں پروگرام دی اسٹیج تے زینت رہ گن تے ہر شاعر کوں سوبھ آپنی جِبھ توں وَرتئیے شاندار اسلوب نال ڈیندے رہ گن۔ ایندے نال نال سابق چئیرمین مارکیٹ کمیٹی بھکر سئیں صاحبزادہ حفیظ اللہ جان صاحب دے اے پروگرام آپنی چَس وچ آپنے عروج تے آ گیا جیڑھے سئیں ظہیراحمد مہاروی(میانوالی)، سئیں فیض نذرانہ(ڈیرہ غازی خان)، سئیں فیاض قاصی(شاہ صدردین)، سئیں نوشیروان اسفند(گوہر والا)، سئیں الطاف جابر چانڈیہ(ڈیرہ غازی خان) سئیں پرویز منیر(وستی قاضی)، سئیں رمضان عاطف(بھرمی چراغ،بھکر)، سئیں حاتم بلوچ(شاہ صدردین)، راقم الحروف شہبازتبسم(کوٹلہ شیرمحمد،راجن پور)، سئیں امین شاطرمسرانی(دری ڈھولے والی)، سئیں عبدالمناف واقف(تونسہ شریف)، سئیں نذیر ڈھالا خیلوی(بھکر)، سئیں مخمور قلندری(ڈیرہ اسماعیل خاں)، سئیں افکار علوی(گوہر والا)، سئیں منور سعید(دریا خاں)، سئیں کاظم حسین کاظم(دریا خاں)، سئیں پروفیسر قلب عباس(بھکر)، سئیں سعید میرانی(تونسہ شریف)، سئیں جابر علی پشیہ(گوہر والا)، سئیں قیصرعزیز یاور(شاہ والا)، سئیں عادل کہاوڑ(کپاہی،گوہر والا)، سئیں شاہ نواز ارشد (دلیوالا)، سئیں عارش گیلانی(جمن شاہ)، سئیں عبدلغفار راہب(جھگی والا،علی پور)،سئیں سیفی پِرہار(جتوئی)، سئں اسحاق ہوتانی(ڈیرہ غازی خان)،، یوسف سنجرانی(تونسہ شریف)دے نال نال گوہر والا دے سریلے فنکار سئیں غلام علی جیڑھے اشولال فقیر دا کلام سنوایا تاں محفل کوں چار چندر لگئیے گئے۔

ایں سوہنے پروگرام دا مکیوا اسٹیج سیکرٹری سئیں عارف خاں ملغانی آپنے منفرد لہجے وچ کیتا۔ اتے سئیں صاحبزادہ حفیظ اللہ جان آپنے میزبان ہوون دے ناطے چھیکڑ تونڑیں یعنی سویل تھیون کنوں ڈڈھ گھنٹہ پہلے تونڑیں بیٹھے ریہے۔ جیا سئیں اینویں۔ وڈے ویلھے چار وَج تے پنجوی منٹ تے اے مشاعرہ مکیا تے صاحبزادہ صاحب سارے شعراء کوں بھاکل پا تے آپنی محبت دی سانجھ دے نال ادب نال آپنی وابستگی دا ثبوت ڈتا اتے آون والے سال تونڑیں مشاعرے کوں اللہ بیلی آکھیا جیندا بھالا سجنیں کوں ہن کنوں شروع ہے جو سال وَلے تے ایہو جھیں ادبی رات وَل سارے تھل وچ کَٹھے تھیووں۔ تھل دی خیر تھل دے ٹبئیں دی خیر تھل دے وسو وانیں دی خیر ہووے۔ تواکوں اللہ سوہنے دی امان ہووے۔

لکھت

شہبازتبسمؔ

کوٹلہ شیرمحمد

(راجن پور)