تھل
صحرائے تھل ، خطہ سرائیکستان، پاکستان دے ہک صحرا دا ناں ہے۔ ایہ سلسلہ کوہ نمک دے جنوب وچ دریائے سندھ تے دریائے جہلم دے درمیان میانوالی، بھکر، خوشاب جھنگ، لیہ تے مظفر ڳڑھ دے اضلاع وچ واقع ہے۔ اصل وچ ایہ تھل انہاں چھی اضلاع وچ ہک مثلث بݨیندے تے مظفر ڳڑھ ونڄ کے ختم تھیندے۔ ایندی شروعات ضلع خوشاب دے مقام جوہر آباد توں تھیندی ہے تے قائد آباد توں تلے ول ضلع میانوالی وخ ہرنولی دے قریب توں شروع تھی ویندے۔ خوشاب توں میانوالی کوں ملاوݨ والی ریلوے توں جنوب وچ سارا علاقہ تھل صحرا دا ہے۔
تاریخ
لکھوہزاروں سال پراݨی تاریخ دا حامل ایہ سرائیکی علاقہ ہݨ ون٘ڄ کے سر سبز تھیندا ودے مگر پاݨی تے آبادی کم ہن۔ صحرائی پودے تے جانور پائے ویندن ۔ ݙوہاں دریاواں دے ایں درمیانی علاقے کوں سندھ ساگر دو آب آہدن ۔ تھل دے لوگاں دا رہݨ سہݨ بہت خوبصورت ہے۔ دریائے سندھ توں کڈھی ہوئی ہک نہر تے لوگاں دی شدید محنت تھل کوں آہستہ آہستہ زرعی علاقے وچ بدلدی ویندی اے۔ راولپنڈی توں ملتان ونڄݨ والی ریل گݙی تھل توں تھی کے گزردی ہے۔
مارو تھل
لکھوسنسکرت زبان ئچ صحرا ، کریہہ آلی ، ریتلی ڄھاہ کوں مارو اہدن۔ تہوں تھل دھرتی دی فوک لور ، شاعری تے لوک ڳاوݨ وچ اے ناں مارو تھل مشہور اے۔ رگ ویدا ئچ پراݨ دریائیں دے ناں سندھو ، سوستو، کبھا، سرسوتی ، اسکنی تے وتستا ملدن ، وتستا اج آلے جہلم کوں اکھدن۔ ماڑی انڈس توں بعد سندھو دریا ڄیویں کچھی ئچ واہندے تاں آؤندے ݙنٻہاروں دریائے جہلم تئیں ہک صحرا اے ڄیکوں تھل اہدن۔ وتستا (جہلم دریا) توں سندھو دریا تئیں کھنݙ کے اے صحرا لمے تے سیت پور تئیں ہک ترکونہ (Triangle) ٻݨیندے ڄئیندے ݙلہاوں سندھو دریا کچھی (میانوالی) توں گھن تے سیت پور تائیں واہندے۔ ݙنٻہاروں دریائے ترستا (جہلم ) تھل دے نال تریموں تئیں واہندے، ول تریموں (ترائے منہ) ڄھاہ تے وتستا (جہلم) تے چناب (چندرابھاڳا) رل کے ایں دھرتی کوں چندر جتلے بھاڳ لئندن تے ول چندرا بھاڳ (چناب ) ئچ اراوتی (راوی) رلدے۔
سوریا ونشی راجپوت قبائل دے علاقیں ئچوں تھیندے اے دریا ول پنجندڄھاہ تے ستدرو (ستلج) کوں چندرا بھاڳ چناب ئچ رلئیندے تے سیت پور دی سیتا رانی آلی راجدھاݨی کولوں اے دریا دریائے سندھ دے ٻانہہ ٻیلی ٻݨدن۔ دور ہمالیائی خطے توں ڳھن تے سیت پور تئیں انہیں دریاویں وچ واحد ڄھاہ مارو تھل اے ڄئیندا طواف اے سارے دریا کریندن۔ سیت پور دا علاقہ تھل دے ترکونہ دی او چوݨہیں اے ڄیندی وجہ توں تاریخ دان سیت پور ، اچ شریف ، مٹھن کوٹ تے روڑکا ڄئیں شاہراں دی خوشحالی تے وݙپ دا ریفرنس لکھئیندے اندن۔
تھل دھرتی پراݨ وقتیں توں ہر وݨدے ڳھاہ پٹھے تے جنس دا مسکن آندی پئی اے۔ دریائی کھوب تے پاݨی توں دور اے ڄھائیاں بارش تے ساوݨ ئچ جنت ارضی دا سماں رکھیندیئن تے ٻاہروں آئے حملہ آوریں کولوں بچݨ دا مرکز وی اے تھل منݙھ قدیم توں آندا پئے۔
آکھݨ کوں تاں اے مارو تھل اے پر ایتھوں دے لوک صحت مند تے بال گول مٹول ہن کیوں ڄو اے وسوں زندگی دی ہر نیامت رکھیندی اے۔ دریائی پاݨی دے نال آلی ڄھاہ تے پاݨی دے چاڑے ایلے نیل وی وہایا ویندے ۔ سنسکرت دی ٹرم نیل توں منسوب اے indigo مارکو پولو وی اپݨے سفرنامہ ئچ برصغیر دی مقامیت نال جوڑیندے ہوئے ایندا ذکر کیتے۔
لوݨ پہاڑ ، کچھی ، دمان دے نال تے ہمالیائی منڈھ توں نکلدے دریاویں دا سنگم اے تھل سندھ وادی او پہلا پڑاؤ اے ڄیڑھا آئرن ایج توں سندھ وادی دے میدانیں دو وسدے وسبے تے آبادی کوں نشابری ݙیندے، اینہہ مارو تھل دے کناریں تے کتھائیں سیت پور، کتھائیں امب کتھائیں چندراٻھاڳا تے کئیں ڄھاہ تے اچ شریف وساوݨ آلے لوکیں اپݨے اوٹھاں کوں جھکیندے ہوئے جھوکاں وسائیاں ڄیڑھیاں اساݙا ماݨ ہن۔
مارو تھل دے نانویں ۔۔۔[١]
حوالے
لکھو- ↑ سندھو سویرا: سید جاوید حسین شاہ ضلع بکھر