کوڑ پڑھاوݨ آلے استاد
استاد قوم دا معمار ہوندے ۔ قوماں استاد تیار کریندن، جے استاد سچ پڑھیسے تاں سچی تے تکڑی قوم تیار تھیسے ۔ جے کوڑ پڑھیسے تاں کوڑی تے کمزور قوم سامھے آؤسے ۔ میݙے سامھے ٻاہرویں جماعت دا مطالعہ پاکستان ہے۔ ایندے وچ جاہ جاہ تے کوڑ لکھیا ڳے۔ خواجہ فریدکوں پنجابی شاعر آکھیا ڳے۔ جیرھی زبان ا چ پی ایچ ڈی تھیندی پی اے کیا او لہجہ ہے ؟ کوئی انہائیں توں پُچھݨ آلا کائنی۔ پنجاب آلے مارکہ موٹیاں رقماں گھن تے کوڑیاں کتاباں لکھدے ٻیٹھن۔ او وی تعلیمی نصاب، ایجھے نصاب تے بݨاوݨ توں چنڳا اے ہے جو ڈھکݨی ا چ پاݨی پا تے ٻڈ مرن ۔
ٻاہرویں دی کتاب مطالعہ پاکستان پنجاب ٹیکسٹ بک بورڈ لاہور شائع کیتی اے ۔ امانت، دیانت ، صداقت تے شرافت وی ہک مونو گرام ا چ لکھیا کھڑے ۔ پاکستان دا جھنڈا وی تے قائد اعظم دا فوٹو وی ہے تے تعلیم دی اہمیت بارے قائد اعظم دا فرمان تے قومی ترانہ ’’ پاک سر زمین شاد باد ‘‘ وی لکھیا کھڑے ۔ مصنفین وچ محمد حسین چوہدری، ڈاکٹر سلطان خان، محمد فاروق ملک، رائے فیض احمد کھرل تے خادم علی خان دے ناں شامل اِن ۔ کتاب لکھݨ آلئیں جتھاں جاہ جاہ تے سرائیکی دے خلاف کوڑ دے بھِکل ریڑھین اُتھاں اے وی ݙیکھݨ ا چ آئے کہیں جاہ کجھ تے کہیں جاہ کجھ آکھیا ڳے۔
کتاب مطالعہ پاکستان دے صفحہ 39 تے سرائیکی کوں الگ زبان آکھیا ڳے۔ تحریر دے الفاظ اے ہِن:۔
’’ اس ملک میں بہت سی زبانیں بولی جاتی ہیں ۔ جن میں اردو، پنجابی ، سندھی ، پشتو، بلوچی ، سرائیکی ، کشمیری اور فارسی وغیرہ شامل ہیں ۔ ‘‘
اتھاں سرائیکی کوں وی زبان منیا ڳے۔ اڳوں ونڄ تے صفحہ نمبر 104 تے سرائیکی کوں پنجابی دا لہجہ آکھ ݙتا ڳے ۔ تحریر دے الفاظ ایہ ہِن :۔
’’ پنجابی :۔ یہ ایک بہت بڑی زبان ہے۔ پنجابی صوبہ پنجاب کی زبان ہے۔ اس زبان کا ربط اس علاقے کی ہڑپائی اور دراوڑی زبان سے ملتا ہے ۔ تاریخی و جغرافیائی تبدیلیوں کے باعث اس کے پیچھے بڑے لہجے اور اور بولیاں ہیں ۔ ان کو مختلف ناموں سے موسوم کیا جاتا ہے ۔ ماجھی، پوٹھوہاری ، چھاچھی، سرائیکی، دھنی اور شاہ پوری ۔ ماجھی لہجہ معیاری لہجہ سمجھا جاتا ہے جو لاہور اور آس پاس بولا جاتا ہے۔ ‘‘
موٹیاں رقماں گھن تے مطالعہ پاکستان لکھݨ آلئیں کوں اتنی عقل یا شرم نی آئی جو پہلے سرائیکی کوں زبان آکھئے ، ول پنجابی دا لہجہ اتے او وی گنوار لہجہ جو انہاں معیاری لہجہ ماجھی کوں آکھئے۔ ول اڳوں ٻیا مذاق ݙیکھو جو ایں توں اڳلے صفحے تے سرائیکی کوں سندھی دی ہک ٻولی قرار ݙے ݙتے۔ مطالعہ پاکستان صفحہ نمبر 105 دے الفاظ ایہ ہِن:۔
’’ صوبہ سندھ کے شمال جنوب، وسیع علاقے میں سندھی زبان بولی اور سمجھی جاتی ہے ۔ اسی وجہ سے اس کے کئی لہجے ہیں ، سندھ کے زیریں اور راجھستانی علاقے میں لاڑی ، کیچی ، کاٹھاواڑی اور عقدی بولیاں رائج ہیں جبکہ باقی علاقوں میں مختلف بولیوں کو کوہستانی ، سرائیکی اور وچولی کہا جاتا ہے۔ ‘‘
میں پُچھداں جو نصاب دی کتاب نال ایں توں وݙا کوئی مذاق تھی سڳدے ؟ ہک جاہ سرائیکی کوں زبان ، ٻئی جاہ تے سرائیکی پنجابی دا لہجہ تے ول ٻئی جاہ تے سرائیکی سندھی دا لہجہ ؟ اے کیا بے ہودگی اے ۔ لکھݨ آلے ابو جہل دے پُتریں کوں نہ تریخ دا علم اے نہ لسانیات دا تے نہ ای او خطیں دے تہذیبی ورثے توں واقف اِن ۔ جیکر انہائیں کوں پتہ ہووے تاں او ایویں چٻل نہ مارن ہا تے واضح لکھن ہا جو اڄوکے پورے پاکستان دی اصل زبان سرائیکی ہے ۔ سرائیکی ماء تے باقی ایندیاں دھیاں ہِن ۔ صفحہ 104ء تے اے مذاق وی ݙٹھا ونڄ سڳدے جو مطالعہ پاکستان دے لکھاریں خواجہ فرید کوں پنجابی دا شاعر لکھیے ۔ حالانکہ کوئی پنجابی خواجہ فرید دے ݙو اکھریں دی صحیح تلفظ نال ادائیگی وی نی کر سڳدا۔ مطالعہ پاکستان وچ شاہ حسین، سلطان باہوتے بلھے شاہ کوں وی پنجابی شاعر لکھیا ڳے۔ حالانکہ اے سرائیکی شاعر اِن ۔ جݙاں جو حضرت شاہ حسین لہور ا چ شاعری کریندے ہن اوں ویلھے لہور شمالی ملتان ہا تے اوندی زبان سرائیکی ہئی۔ پنجابی بݨاوݨ دے باوجود حضرت شاہ حسین دی شاعری احٖ وی پنجابی نی بݨ سڳی۔ احٖ وی سرائیکی توں وی ودھ خالص سرائیکی لوظ حضرت شاہ حسین دی شاعری ا چ شامل اِن تے پنجابی ادبی بورڈ دے آصف خان حضرت شاہ حسین دی شاعری دا پنجابی ترجمہ کر تے شائع کیتے۔ جیکر او پنجابی شاعری ہووے ہا تاں اوندا پنجابی ترجمہ نہ تھیوے ہا ۔
اے صرف یارہویں تے ٻارہویں جماعت دی ڳالھ نی ، الف توں ی تئیں ونڄو ، پہلی توں سولہویں تئیں ونڄو ، ہر جاہ تہاکوں ایہو کوڑ نظرسے ۔ ولا تُساں پرائیوٹ کالجاں دے خاص کراہیں پنجاب کالج دا نصاب ݙیکھو ہر جاہ سرائیکی دشمنی بھری پی اے ۔
حوالہ
لکھو· معروف سرائیکی دانشور سئیں ظہور دھریجہ دی کتاب سرائیکی قلم قبلیہ وچوں چوݨ