کنفیوشس مت

کنفیوشس مت چین دا سب توں وݙا مقامی مذہب ہے۔ کنفیوشس مذہب 25 صدیاں دی مسلسل تاریخ رکھدے۔ تقریباً ݙو ہزار سال تک حکمراناں دا مذہب رہیا ہے۔ کنفیوشین ازم دا ناں مغربی اقوام دا ݙتا ہویا ہے، ایندا اصلی ناں ”کنفیوشس دی تعلیمات“ ہے یا ول اینکوں روجیا (儒家) آہدن جیندے معنی ”علماء دی تعلیم“ دے ہن۔ کنفیوشس مذہب چین دا قدیم مذہب ہے، ایں مذہب دی بنیاد کائنات دی پرستش تے ہے تے ایہ پرستش کائنات دے اجزاء تے مظاہر دی پرستش ہے۔

کنفیوشس

ایں مذہب دا بانی علمائے مغرب دے ݙتے ہوئے ناں دے مطابق چین دا مشہور حاکم کنفیوشس ہے جیندے متعلق بیان کیتا ویندے کہ اوہ 471 قبل مسیح وچ گزرے۔ اوندا پیؤ شیولیان ہئی جیہڑا ہک ضلعے دا حاکم ہئی، جیندے ٻڈھیپے دی اولاد کنفیوشس ہئی۔ کنفیوشس مذہب صرف چین وچ نی بلکہ جاپان وچ وی مقبول ہے، جتھاں کم از کم ایں زمانے وچ ایندے ہک توں ݙو کروڑ دے درمیان پیروکار موجود ہن۔ جاپان دے سب توں وݙے مذہب شنتو مت دی سیاسی تعلیمات و نظریات تے وی ایندا دا خاصا اثر ہے، ایویں ایہ مذہب کافی وسیع وی ہے۔

موجودہ چین وچ سوشلزم دی آمد دے بعد تمام مذاہب تے پابندی ہے، جنہاں وچ بطور خاص کنفیوشس مت، ٻدھ مت تے تاؤ مت ہن لیکن انہاں دے پیروکار ول وی کروڑاں وچ ہن۔ کنفیوشس چونکہ الہامی مذہب نی لہٰذا ہک فرد کنفیوشسی رہندے ہوئے ٻدھ وی بݨ سڳدے، تاؤ وی تے مسلم وی۔

مقدس کتب

ایں مذہب کوں اکثر مذہبِ کتب آکھا ڳیا ہے۔ ایندی متعدد کتب وچوں لُن یو (Lun-yu) یعنی گلدستۂ تحریر اہم ترین ہے کیونکہ ایندے مطالعہ نال ایندی تعلیمات دا سمجھݨا آسان ہے۔ ایہ کنفیوشس دے ملفوظات دا مجموعہ ہے جیہڑا اوندے چند شاگرداں نے اوندی وفات دے بعد تالیف کیتا۔ ایندے وچ زندگی دے ہر پہلو دے حقائق کوں عام فہم کہانیاں تے عمدہ تمثیلاں وچ بیان کیتا ڳیا ہے۔ ہک ٻئی کتاب کنفیوشس دی طرف منسوب ہے، اوندا ناں ”علم عظیم“ (Great learning) ہے۔ ہک ٻئی کتاب بنام اعتدال دا اصول (Doctrine of the Mean) کنفیوشس دے پوترے زیسی (Zisi) دے ناں نال منسوب ہے لیکن حقیقتاً اوہ لی چی (Li-Chi/Liji) تے مین شس (Mencious) دی کتاباں دا اکتریہواں باب ہے۔ انہاں دے علاوہ پنج ٻیاں قدیم کتاباں ہن جیہڑے قدیم روایات دے مطابق کنفیوشس دی ادارت وچ لکھیاں ڳئیاں ، اوہ ایہ ہن:

1. شو چنگ (Shu-ching) یعنی کتاب التواریخ: جیہڑی تاریخی دستاویزاں تے مشتمل ہے۔ پہلے سو ہن لیکن ہݨ صرف اٹھونجاہ رہ ڳن، جیہڑے 2400 ق م توں 800 ق م تک دے زمانے تے مشتمل ہن۔
2. شی چنگ (Shih-ching): اس وچ ترئے سو پنج نظماں ہن اے 1200 ق م توں 700 ق م دے عرصے وچ لکھیاں ڳئیاں۔
3. لی چی (Li-Chi/Liji) رسماں دی کتاب، جس وچ انہاں سب رسوم دا ذکر ہے جیہڑے مذہبی تے غیر مذہبی تہواراں تے ضروری ہن۔
4. یی چنگ (Yi-Ching) انقلابات دی کتاب۔
5. چون چیو (Ch'un-ch'iu) خزاں تے بہار دی تاریخ، صوبہ لو دے 732 ق م توں 481 ق م تک دے واقعات، حادثات تے حالات دی تاریخ۔