چلھ دی خیرتےکل دی خیر
"چلھ دی خیرتےکل دی خیر" ہِک نظریہ اے ہِک سوچ اے سرائیکی سماج دے بݨیادی حقوق دی شعوری تے فکری واڳزاری جیویں جو پورے سرائیکی وسیب اچ قومیتی ،لسانی ،ثقافتی ،معاشی،طبقاتی تے سماجی وسائل تے ڳَوانڈھیاں دا جبری قبضہ ہیے سرائیکستان قومی موومنٹ دے مرکزی صدر سئیں حمید اصغر شاہین ،چئیرمین سئیں علامہ اعظم سعیدی ،بانی جنرل سیکرٹری مجاہد جتوئی دی مشترکہ سوچ چلھ دی خیرتےکل دی خیر دے فلسفے دی روشنی اچ سرائیکستان دے قیام کوں یقینی بݨاوݨ _
چُلھ دی خیرتےکل دی خیر
لکھو"چلھ دی خیرتےکل دی خیر" مملکت پاکستان کئ قوماں ،ٻولیاں ،واپرَس تے ونک و ونک دے تݨانویں دا بےامیک سوہݨاں وفاق اے جتھاں پنجاپیاں،سندھیاں ،بلوچاں ،پشتوناں ،بلتی تے کشمیریاں دی شناخت داقومی بَدھ موجود اے لیکن سندھ ،پنجاپ ،بلوچستان تے پختون خواہ سمیت چواں صوبیاں چہ آباد ٻہوں وݙی سرائیکی آبادی اپݨے قومی ٻَدھ تے آپݨی قومی شناس سرائیکستان توں وانجی ہوئی اے ڄئیں ڳالوں پورے سرائیکی سماج کوں آپݨے وسیب تے آپݨی بھوئیں تے وی نسلی ،لسانی ،ثقافتی ،طبقاتی تے معاشی وانج دا سامݨاں اے_ مرکز پرست شاغلیاں پارٹیاں وسیب دی مراعات یافتہ اشرافیہ نال رَل کے سرائیکی عوام کوں آپݨے بنیادی حقوق دی جدوجہد تُوں دور رکھݨ کیتے مسلسل دھوکہ ݙیندیاں آن٘دن اِیہا وجہ اے جو اَڄ سرائیکیاں دے وسیبی وسائل انہاندے آپݨے وَس اِچوں نکل ڳئن _ 23ضلعیاں دے سرائیکی سماج تےمبنی سرائیکستان دے قیام کوں یقینی بݨاوݨ تے اشرافیہ دی لمبی چوڑی بالادستی کوں مُکاوݨ کیتے شعوری ،فکری تے سماجی سیاسی تنظیم سرائیکستان قومی موومنٹ شعوری عوامی رابطہ مہم دے اَہر نال کَم کریندی پئ اے درج ذیل فکری نُقاط نال اتفاق کریندئیں ہوئیں ملکی استحکام تے خطہ سرائیکستان دے بےوَس انساناں دی خوشحالی تے معاشی بقا کیتے ہَر پَگ بَدھ سرائیکی تے دھرتی زادیاں ماواں بھیݨاں آپݨے حصے دا کردار ادا کرن_ 1_وفاق پاکستان دے زیرِ انتظام صوبہ سرائیکستان داقیام 2_خطہ سرائیکستان اچ ناجائز الاٹمنٹ دا خاتمہ 3_کالاباغ ڈیم دی تعمیر تے ناجائز آبادکاریاں دی روک تھام 4_صوبے دے قیام اچ ڈیرہ اسماعیل تے ٹانک دی شمولیت کوں یقینی بݨاوݨ 5_ پورے وسیب اچ سرائیکی مادری زبان اچ تعلیم کوں لازمی کراوݨ 6_تخت لاہور تے پشور دا سرائیکی سماج دے خلاف نسلی ،لسانی ،ثقافتی تے معاشی وانج دا خاتمہ 7_آرمی اچ سرائیکیاں دی بطور شناخت بھرتی 8_ افغان مہاجرین دی وطن واپسی کوں یقینی بݨاوݨ کیتے جدوجہد 9_ بیرونی مداخلت دا خاتمہ 10_ فرقہ واریت تُوں پاک معاشرے دا قیام
سیف اللہ بے قرار صدر سرائیکستان قومی موومنٹ ______
سرائیکستان دی قومی ریاست کیوں؟
لکھو(حمید اصغر شاہین)
سرائیکی ترجمہ:سیف اللہ بے قرار
کہیں وی قوم کیتے ہِک اجتماعی گھر ضروری اے تےہرگھردا ہِک جغرافیہ ضروری اے تےہرگھردا اُبھوں ،لموں ،پُوادُوں تے پَچادوں ڳَوانڈھ اچ گھر ہوندِن یعنی سرائیکستان دے نیڑے تیڑے کوئی گھر یا اجتماعی ریاستاں ہن اُنہاں دی وی کوئی مشترک سُنڄاݨ ہیے ڄئیں ویلہے سرائیکستان دی قومی ریاست دی ڳال آندی اے تاں او سرائیکستان اچ رہوݨ آلیاں دا گھر سمجا ویسی تےگھر دی کار اُوں گھر دے رہوݨ آلیاں کوُں اقتدار اعلیٰ تے اُوں گھر دے وسائل منقولہ تے غیر منقولہ تے اختیار حاصل ہوسی _سرائیکستان دے ڳَوانڈھ اچ پشتون جیندے گھر کوُں پختونخوا آہدن بلوچاں دے گھر کوُں بلوچستان آکھا ویندے سندھی جیندے گھر کوُں سندھ آکھدن تے پنجاپی جیندے گھر کوُں پنجاپ آہدن سرائیکستان سرائیکی بطور قوم اِنہاں دے وچالے موجود تاں ہن لیکن اِنہاں دا کوئی مخصوص گھر کوئے نی بلکہ اِنہاں دے جغرافیے دے گھر دی حدود اچ پنجاپیاں تے پشتوناں قبضہ کیتا ہویا اے _اِنہاں دی آپݨی اَنج شناخت ،زبان تے ثقافت ہووݨ دے باوجود سرائیکیاں کوُں حکمرانی دی سطح تے بطور حصہ دار تسلیم نی کیتا ویندا ایں ڳالوں چھی کروڑ انساناں نے آپݨی سُنڄاݨ آپݨی واپرس (ثقافت) آپݨی جغرافیائی ملکیت دی حفاظت کیتے ہِک اجتماعی جدوجہد دا فیصلہ کیتے ڄئیں ڳالوں اِنہاں کوُں ہِک تنظیم "سرائیکستان قومی موومنٹ" بݨاوݨی پَئے ڳئی اے تے اے ناں اِنہاں ایں کیتے تجویز کیتے کہ جے سرائیکی قومی موومنٹ ہوندا تاں وَت ایں مخصوص خطے اچ صرف سرائیکیاں کوں اجتماعی حقوق حاصل ہوون سرائیکستان قومی موومنٹ دی وجہ توں ایں خطے اچ رہوݨ آلیاں ساریاں قوماں چاہےاوگھر وچ کوئی وی زبان ٻولیندے ہوون ،اُنہاں دا کوئی عقیدہ اے،کوئی رنگ اے یا کوئی نسل ہووے اُنہاں کوں وی ایں خطے رہوݨ دا پورا حق حاصل اے بشرطیکہ او ݙوجھیاں اقلیتاں مثلاً او نسلی ہوون ،لسانی ہوون یا مذہبی ہوون او وی اکثریت دے حق کوں مَنیندیاں ہوون تے سرائیکستان دی قومیتی ریاست دیاں وفادار ہوون کہئں دیاں آلہٖ کار نہ ہوون ایں ڳالوں سرائیکستان قومی موومنٹ دا بنیادی فلسفہ ریاست "چُلھ دی خیر تاں کل دی خیر"چُلھ دی خیرتےکل دی خیر ماں دی جھولی توں شروع تھیندے _ڄمدے ویلہے ٻَچہ ننگا انسان ڄَمدے اوں دے عقیدے شناخ اُوندے والدین کریندن،مسلمان ٻچے دے کیتے اوندے کَن اچ بانگ ݙیویندی اے لیکن بُکھ دے کیتے ٻَچہ چیکدے مآ کھیر دا بندوبست کریندی اے لیکن جونہی چیکݨ،پٹݨ دی بجائے اظہار دا وقت آندے تاں ٻال بغیر کہئں اُستاد دے آپݨے ماحول دی ٻولی قبول کرتے اظہار کرݨ لڳ ویندے اتھاؤں اے ثقافتی زندگی شروع تھیندی اے اوندی ݙوجھی عادت یعنی فطرت ثانیہ بݨ ویندی اے تے مذہب وی اوندی ثقافت دا حصہ ہوندے _جے گھرا پیو ، مآ نماز پڑھدے تاں ٻچہ اُوکوں بطور ثقافت قبول کر گھندے _جیویں ،کھاوݨ ،پیوݨ ،دھاوݨ ،اُٹھݨ ،ٻہݨ آپݨی مآ کولوں حق منگݨ ،بھاوݨاں لباس ،کھٹڑا ،ڳاوݨ ،وَڄاوَݨ ،شادی دیاں رسماں پیو مآ دا آپت اچ اجتماعی تعلق تے وَت ٻچہ گھرتوں ٻاہر نکلدے تاں اُوکوں ݙوجھے گھراں دے ٻالاں ونکو ونک دے عبادت خانے ،مختلف تعلیمی ادارے ،ٹرانسپورٹ دے ذرائع ،گٹر ڳلی داماحول سب نال واسطہ پوندے اتھاؤں کولوں اُوندی اجتماعی ثقافت تے اجتماعی شعور کوُں ودھارا مِلدے ڳلی تُوں سڑک ،سڑک تُوں محلہ ،محلے تُوں شہر ،شہر تُوں وسیب وَت اجتماعی ریاست نال جُڑ دے تے وݙا تھیندے جوان تھی کے اُوندا مالک بݨدے یا بݨدی اے لیکن وَت وی گھردی اہمیت تے مآ دی جھولی دی اہمیت نی مُکدی کیوں جو مآ ہِک ایجھاں رشتہ اے جیندا اولاد دے عقیدے نال کوئی تعلق نہیں مآ دی ممتانال اے چاہے ٻچے داکوئی وی عقیدہ ہووے،کُئی وی کردار ہووے مآ دی محبت اچ کمی نی آندی گھر ہک بنیادی ریاست اے جونظام کوں چلاوݨ دی تربیت ڳاہ ہیے_ ڄݙاں اجتماعی ریاست ،انتظامی یامکل داکردار مآ آلا ہوسی ،مترائی آلا نہ ہوسی تاں وَت ریاست تے ملک اچ امن ہوسی، محرومی دا احساس نہ ہوسی ،ٻچے آپت اچ تقسیم نہ ہوسن گھر دا اجتماعی نظام چلدا رہسی _اگر ونڈارے چہ کتھائیں وانج ہوسی تاں وَت کئی ناواں دی سُنڄاپ دے وچالے گھراں دی وَنڈ وی لازمی ہوسی ،ایں حالات اچ سرائیکستان دے لوک آپݨی ریاست چاہندن جوکہ موجودہ ملک اچ جغرافیائی طور تے مرکز اچ واقع ہیے تے ایندے چواں پاسوں ݙوجھیاں قوماں دے گھر تے ریاستاں واقع ہن _یعنی ساݙے پشتون تے پنجاپی ڳَوانڈھیاں نے ساݙے جغرافیے تے قبضہ کیتا ہویا اے _نہ ساݙے جغرافیائی حق کوں تسلیم کریندن نہ ناجائز قبضہ چھوڑیندن تے نہ ای ساݙی ثقافتی تے لسانی حیثیت کوں منیندن یعنی او ساݙے بنیادی انسانی حقوق جہرے اللہ تعالیٰ نے ساکوں مآدی جھولی دی حیثیت اچ فطرت دے طور تے دان کیتن _جیویں جو ڄَمݨاں مٹی چوں تھئے ،جَݙاں اساں عبادت ݙو تھئے ہیں تاں خدا دے تصور دے باوجود سجدہ زمین تے کرݨاں پئے آذان عربی اچ ݙتی ڳئ اُوندے معنے فطری زبان سرائیکی اچ سمجھا ئے ڳئے ،مَرݨ تے دفن دے ویلہے وَت مٹی نصیب تھئ یعنی گھر ݙیس تے اُوندے نال محبت! لسانیت بطور شناخ انسان دی فطرت اے،جہرا ٻولیاں (لسانیت) کولوں نفرت کریندے او فطرت دا باغی اے او انسان نی کُئ ٻئی شئے تھی سڳدے _ ٻس! ایہو انسانی بقا کیتے سرائیکستان قومی موومنٹ دا بنیادی فلسفہ اے تے سرائیکستان دے قیام کیتے سرائیکستان قومی موومنٹ ایندی بنیادی ضرورت اے ______________
صوبہ تے ریاست دافرق
لکھوترجمہ : سیف اللہ بے قرار ریاست جیندا تصورمآدی جھولی دی صورت اچ پیش کیتا ڳئے او ای انسانی بنیاداں کیتے اجتماعی تحفظ دی ضمانت ݙے سڳدے جہرا جوشعوری عمل دے نتیجے اچ انسانی فطرت دے ٻہوں قریب اے ایجھیں ریاست دیاں لسانی ،ثقافتی تے مذہبی ڄَڑھاں پکیاں ہوندن جےکر مختلف ریاستاں مل کے اجتماعی طور تے جیوݨاں چاہندیاں ہوون تاں او آپت اچ عمران معاہدہ کریندن کہ او کہڑے شرائط تے اکٹھے رہسن_انہاندی اجتماعی شناخت دا ناں فیڈریشن ،کنفیڈریشن ہوسی یا کجھ وی ہوسگدے جہرا او پسند کریندن فیڈریشن کنفیڈریشن کوں چلاوݨ کیتے ریاستاں فنڈکیویں پیدا کریسن _فیڈریشن کنفیڈریشن دے سربراہ دی چُوݨ کیجھیں ہوسی انتظامی ڈھانچہ کیجھاں ہوسی _ریاستاں اندرونی طور تے آپݨے نظام دا تعین خود کریندن یعنی اختیارات ریاستاں تے اُوندے وچ رہوݨ آلیاں قوماں مرکز کوں رضاکارانہ طورتے حوالے کریندن جبکہ صوبے دی صورتِ اچ اختیارات مرکز تقسیم کریندے تے مرکز کوں قانون سازی وچ وی صوبیاں تُوں برتری حاصل ہوندی اے،مرکزداہک جعلی تصور ہوندے او آپݨی لوڑدے تحت انتظامی ہونٹ کوں اختیارات تفویض کریندے،وسائل مہیا کریندے تے جہریلے چاہندے اختیار وَلا کھس گھندے تے ایہو کُجھ پاکستان اچ بݨݨ توں گھن کراہیں ہُݨ تائیں تھیندا آندے_سندھیاں ،بلوچاں ،پشتوناں دے انتظامی ہونٹ تاں موجود ہن لیکن اوہے انتظامی ہونٹ بغیر کہئں بنیادی حقوق دےسب تُوں زیادہ انتشار دا شکار ہݨ _پشتوناں تے بلوچاں تے بمباریاں تھیندیاں پَئن تے سندھی سڑکاں تے اختجاج کھڑے کریندن قیام پاکستان تُوں گھن کے اَڄ تائیں اندرونی تے بیرونی مہاجراں دا مسئلہ مُکݨ اچوں نی پیا آندا ٻاہروں دی مداخلت ،جمہوریت تے مذہب دے ناں تے جاری اے مرکزبیرونی طاقتاں داآلہ کار بݨا کھڑے_قوماں قومی ریاستاں دے بغیر انتظامی یونٹاں دی وجہ توں غلام بݨیاں ہوئ ایں کیتے سرائیکستان قومی موومنٹ ریاست دی ڳال کریندی اے. ،تاکہ قوماں پشتون ،بلوچ،سندھی،پنجاپی تےسرائیکی بطور قوم مل کے نواں عمران معاہدہ کرن،جیندے کیتے دستور ساز اسمبلی دے الیکشن ضروری ہن،تاکہ دستور ساز اسمبلی دستور بݨا کے آپݨی آپ اچ ختم تھی ونڄے تےوَت قانون سازاسمبلی دے الیکشن کیتے ونڄن الیکشن دے نتیجے بݨݨ آلی حکومت دستور دے مطابق عمل درآمدکرائے تاکہ لوکاں دے بݨیادی انسانی حقوق،روٹی ،کپڑا "صوبہ تے ریاست دافرق"
ریاست جیندا تصورمآدی جھولی دی صورت اچ پیش کیتا ڳئے او ای انسانی بنیاداں کیتے اجتماعی تحفظ دی ضمانت ݙے سڳدے جہرا جوشعوری عمل دے نتیجے اچ انسانی فطرت دے ٻہوں قریب اے ایجھیں ریاست دیاں لسانی ،ثقافتی تے مذہبی ڄَڑھاں پکیاں ہوندن جےکر مختلف ریاستاں مل کے اجتماعی طور تے جیوݨاں چاہندیاں ہوون تاں او آپت اچ عمران معاہدہ کریندن کہ او کہڑے شرائط تے اکٹھے رہسن_انہاندی اجتماعی شناخت دا ناں فیڈریشن ،کنفیڈریشن ہوسی یا کجھ وی ہوسگدے جہرا او پسند کریندن فیڈریشن کنفیڈریشن کوں چلاوݨ کیتے ریاستاں فنڈکیویں پیدا کریسن _فیڈریشن کنفیڈریشن دے سربراہ دی چُوݨ کیجھیں ہوسی انتظامی ڈھانچہ کیجھاں ہوسی _ریاستاں اندرونی طور تے آپݨے نظام دا تعین خود کریندن یعنی اختیارات ریاستاں تے اُوندے وچ رہوݨ آلیاں قوماں مرکز کوں رضاکارانہ طورتے حوالے کریندن جبکہ صوبے دی صورتِ اچ اختیارات مرکز تقسیم کریندے تے مرکز کوں قانون سازی وچ وی صوبیاں تُوں برتری حاصل ہوندی اے،مرکزداہک جعلی تصور ہوندے او آپݨی لوڑدے تحت انتظامی ہونٹ کوں اختیارات تفویض کریندے،وسائل مہیا کریندے تے جہریلے چاہندے اختیار وَلا کھس گھندے تے ایہو کُجھ پاکستان اچ بݨݨ توں گھن کراہیں ہُݨ تائیں تھیندا آندے_سندھیاں ،بلوچاں ،پشتوناں دے انتظامی ہونٹ تاں موجود ہن لیکن اوہے انتظامی ہونٹ بغیر کہئں بنیادی حقوق دےسب تُوں زیادہ انتشار دا شکار ہݨ _پشتوناں تے بلوچاں تے بمباریاں تھیندیاں پَئن تے سندھی سڑکاں تے اختجاج کھڑے کریندن قیام پاکستان تُوں گھن کے اَڄ تائیں اندرونی تے بیرونی مہاجراں دا مسئلہ مُکݨ اچوں نی پیا آندا ٻاہروں دی مداخلت ،جمہوریت تے مذہب دے ناں تے جاری اے مرکزبیرونی طاقتاں داآلہ کار بݨا کھڑے_قوماں قومی ریاستاں دے بغیر انتظامی یونٹاں دی وجہ توں غلام بݨیاں ہوئ ایں کیتے سرائیکستان قومی موومنٹ ریاست دی ڳال کریندی اے. ،تاکہ قوماں پشتون ،بلوچ،سندھی،پنجاپی تےسرائیکی بطور قوم مل کے نواں عمران معاہدہ کرن،جیندے کیتے دستور ساز اسمبلی دے الیکشن ضروری ہن،تاکہ دستور ساز اسمبلی دستور بݨا کے آپݨی آپ اچ ختم تھی ونڄے تےوَت قانون سازاسمبلی دے الیکشن کیتے ونڄن الیکشن دے نتیجے بݨݨ آلی حکومت دستور دے مطابق عمل درآمدکرائے تاکہ لوکاں دے بݨیادی انسانی حقوق روٹی ،کپڑا،مکان،علاج معالجہ سستاانصاف،بیروزگاری،تعلیم،مذاہب دا احترام،ثقافت تے زباناں دے احترام دی ریاست ضمانت ݙیو ے_
____________
سرائیکی قوم تے ڳَوانڈھی قوماں نال تعلق دی نوعیت
لکھوپنجابیاں تے پشتوناں دے نال آپݨا خطے تے قبضے دی واگزاری دے سلسلے اچ ہک تضاد موجود ہے جیندی وجہ توں ٹکراؤ دا خطرہ وی پیدا تھی سڳدے جبکہ بلوچستان دے نسل پرست قبائلی سردار ڈیرہ غازی خان تے راجن پور دے اضلاع تے ناجائز قبضہ کرݨاں چاہندن سندھ دے جاگیردار سرائیکی جاگیرداراں کوں نال ملا کے پنجابیاں کو بلیک میل کرݨاں چاہندن سندھ کارڈ دی کار سرائیکی کارڈ کوں وی استعمال کر کے اسلام آباد تے قبضہ جاری رکھݨاں چاہندن جبکہ پنجاب دی لیڈرشپ بلوچاں ،سندھیاں تے پشتوناں کو ں نال ملا کے سرائکستان کوں چار حصاں چہ تقسیم کرݨاں چاہندن جیویں ماضی اچ سامراجیاں نے اپنا قبضہ جاری رکھݨ کیتے کُرداں بلوچاں تے پشتوناں کوں تقسیم کیتے ایویں سرائیکیاں کوں وی پنجابی تقسیم کرݨ دے در پے ہن ایں کیتے ریاست بہاولپور دی بحالی واسطے سازشاں تھیندیاں پئن ایں مقصد کوں پورا کرݨ کیتے کروڑاں روپے دی سرمایہ کاری کرݨ دا عمل تیزی نال جاری اے اخباری نمائندہ تے کالم نویساں دی خرید و فروخت تھیندی پئ اے بلوچستان دے قبائلی سرداراں کو استعمال کیتا ویندا پئے پشتون سرخیلاں کوں خوش کرݨ کیتے انہاں کوں ایں سازش دا بھوال بݨایا ویندا پئے سرائکستان قومی موومنٹ سیاسی شعوری جدوجہد نال انہاں ساریاں سازشاں دا مُوہَڈا (مقابلہ) ݙیوݨ کیتے اپݨی تیاری کو ضروری سمجھیندی اے جے ہمسایہ قوماں برابری دی بنیاد تے نویں دستور ساز اسمبلی تے ریفرنڈم دی بنیاد تے معاملات طے کر کے ہک وفاق اچ رہوݨ پسند کیتا تاں سرائکستان دے لوکاں دی پہلی ترجیح ہو سی ݙوجھی صورت اچ سرائیکی قوم کوں ہر حال تن تنہا رہ کے وی اَپݨے جغرافیہ دا تحفظ کرنا پوسی ___________
دستور ساز اسمبلی کیویں بݨسی
لکھوسرائیکی قوم دی ضرورت ہِک قومی ریاست جَیندی جغرافیائی حیثیت کوں لُکا ݙِتا ڳئے جیندے اُتے پنجابیاں تے پشتوناں دا قبضہ اے قبضہ چُھڑوانوَݨ کیتے سرائکستان دے لوکاں کوُں سڑکاں تے آکے بھرپور تحریک چلاوݨی پوسی آپݨی جغرافیائی حیثیت زرعی وسائل، زمین دے اندرونی وسائل، پاݨی دیاں گزرگاہیں تک پُڄݨ تے اُوندے ذرائع تے قبضہ باصلاحیت افرادی قوت دی وجہ نال سرائیکستان دے لوگ ہی ایویں کر سڳدن ڳَوانڈھی قوماں کوں مجبور کر سڳدن کہ او اکٹھا رَہوݨاں چاہندن تاں ناجائز قبضے کوں چھوڑ ݙیون، سرائیکیاں دا جغرافیہ سرائیکیاں دے حوالے کر ݙیون نویں دستور ساز اسمبلی دے الیکشن کیتے تیار تھی وَنڄن تاکہ ہر قومی ریاست جے جھیاں معاشی نظام چاہے اندرونی طور تے اختیار کرے جیویں کہ سرائیکستان قومی موومنٹ دا بنیادی فلسفہ اے کہ جاگیرداری نظام دا خاتمہ کیتے بغیر نہ قومی ریاست دا حصول تھی سڳدے تے نہ قیام تھی سڳدے نہ ہی استحکام تھی سڳدے ایں کیتے ساݙے ادیب دانشور کسان مزدور شعوری جدوجہد کریندے پئن تے ایں جدوجہد دی اڳواݨی مظلوم طبقے دے کول اے جب کہ سندھیاں پشتوناں تے بلوچاں دی اڳواݨی مرعات یافتہ جاگیرداراں مَلکاں تے قبائلی سرداراں دے کول اے جہڑے اپنے طبقاتی مفادات کوں قومی مفادات دا ناں ݙے کراہیں لوکاں دے نال مسلسل دھوکہ کریندے آندن ایں تجربے دی بنیاد تے خطہ سرائیکستان دے لوک آپݨے علاقے دے انگریزاں دے مراعات یافتہ پنجاپیاں دے غلام جاگیردار تے گدی نشین جہڑے لاہور تے اسلام آباد اچ رہائش پذیر ہݨ انہاں کوں آپݨی بقا کیتے موہری صف دا دشمن سمجھیندن ،جنہاں کوں چھٹکارہ ضروری اے نال ای سرائیکستان قومی تحریک دےکارکنان آپݨے خطے دے مذہبی اداریاں دے منتظمین دےنال زمینی رشتہ مضبوط کرݨ دی کوشش اچ ہݨ ،کیوں جو عقائد دی وجہ تےجہریلے اذان ہوندی اے لوک آپݨے آپݨے مراکز اچ ونڈیج ویندن تے جئیں ویلے کوئی ثقافتی سرگرمیں شادی بیاہ ،ثقافتی پروگرام دی صورت اچ تھیندے تاں سارے لوک بغیر کہئں مذہبی تقسیم دے واپرس دی بنیاد تے اکٹھے تھی ویندن جو فطرتی رشتہ گھر تے مآ دی جھولی دی سوچ کوں ودھارہ ݙیندے کہ گھر ایجھیں جھا اے جتھاں فرقہ دا اثر گھٹ توں گھٹ ہوندے بلکہ مامتا دا اثر زیادہ ہوندے تے ایجھیاں صرف قومی ریاستاں چہ ممکن ہوندے نہ کہ مذہب تےنسل دی بنیاد تے بݨݨ آلیاں انتظامی یونٹاں چہ تھی سڳدے اَڄ نسل دی بݨیاد تے بݨݨ آلے بلوچستان تے خیبرپختونخوا (سرحد) اچ جوکُجھ تھیندا پئے اُوندا مُنڈھ نسل پرستی اے ایں کیتے اساں واپرس دی بنیاد تے ریاست چلاوݨاں چاہندے ہیں انسانی بقا دے کیتے واپرَس(ثقافت) تُوں وَدھ کے کوئی تَکڑا رشتہ نئیں _لسانی شناخت دے بغیر انسان جانور تاں تھی سڳدے انسان نی اَکھوایا وَنڄ سڳدا _ زبان ٻولݨ دے بغیر انسان گُنگا تے ٻاتا تھی ویندے گُنگیاں ٻاتیاں دیاں ریاستاں نی ہوندیاں یتیم خانے ہوندن،یتیم خیرات تے پَلدن جیویں پاکستان اچ قومی ریاست دی سوچ اُبھارݨ دے بغیر پاکستان اچ رہوݨ آلے امریکی ؛سعودی عرب،دُبئی ،یورپ تےچین دی خیر ات تے پَل کے سَوواں دی تعداد اچ ساݙے اڳواݨ پنَݨ کیتے ݙوجھاں مُلکاں چہ ویندن - غلاماں دے صوبے تے قوماں دیاں ریاستاں ہوندن تاں وَنڄ کے پنَݨ مُکدے_ ٻاہروں دی مداخلت گھٹ تھیسی ،مذہبی جنونی تےفرقہ بندی دا خاتمہ تھیسی تے ریاست دہشت گرداں دی جنت نہ ہوسی ریاست ہک پاک صاف گھر ڄَپیسی سرائیکستان قومی موومنٹ ایجھیں ریاست چاہندی اے جتھاں انسان جاگیرداراں تے جرنیلاں دا غلام نہ ہووے _
________________
قوم کیاہے؟
لکھوکئ نسلی گروہاں چوں بَݨݨ آلے قبائل جہرے مختلف وجوہات دی بُݨیاد تے ہِک قبیلے دی شکل اختیار کر گھندن تے کہئں ہِک خطے چہ رہائش بݨا گھندن تے ہزاراں سالاں تُوں اکٹھے رہندیں ہوئیں مختلف عقائد کوں اختیار کرݨ دے باوجود ہِکو ڄئیں زبان تے ثقافت بݨا ݙیندن ڄہڑی جو ہزاراں سالاں دے عملی تجربات دا نتیجہ ہوندی اے آپݨے مشترکہ مفادات دی وجہ توں آپݨی بقاء واسطے ہِک ثقافت تے ہِک زبان دے ودھارے کیتے ہرویلے جدوجہد کریندے رہندن اجو اُنہاندے وسائل منقولہ تے غیرمنقولہ محفوظ رہون - ٻاہروں دے مریلیاں نال مُوہَڈا ݙے سڳن ،اندروں کانوکان تھیوݨ تُوں بچن اے اجتماعی تصور کہئں ہِک قوم دا ای تھی سڳدے جیویں سرائیکستان اچ آباد راجپوت جاٹ قبائل سیہڑ ،ݙیال ،بھنڈ ،کھنڈے وغیرہ دی شکل اچ بلوچ نسل دے مختلف قبائل لغاری ،قیصراݨی ،کھتران،دریشک ،کھوسے،بُزدار تے ہوت لشاری رند وغیرہ ایویں ای پشتون نسل دے بابڑ،میانخیل ،کنڈی ،گنڈہ پور مروَتیاں دے علاوہ صدیاں تُوں وَسݨ آلے علیزئ ،خاجکزئ ،سدوزئی ،محسود وغیرہ جہرے ہُݨ تَئیں آپݨے آپ کوں پشتون اَکھواوَݨ دی بجائے پٹھاݨ شناخت بݨا کے سرائیکی قوم تے سرائیکی تہذیب دا حصہ بَݨ چُکن_ قوم دی بݨیاد ثقافتی زبان تے اُوں علاقے دیاں ریتاں رسماں،روزی کماوݨ دے ڈَھٻ شادی ویاہ دیاں ریتاں مذہبی عقائد دے اجتماعی ودھارے دا نتیجہ تے مذہب واپرس (ثقافت) دا حصہ ہوندے ،مذہب ہِک ملت دی بݨیاد مہیا کریندے،اسلام ہِک دین اے،وَکھووَکھ مُلخاں دے لوک ہک ملت دی شکل اچ بھوال (مشترک) ہوندن جہرے مختلف قوماں دا حصہ ہووݨ دے باوجود ہک ملت اچ جڑے ہوئے ہݨ جَئں ویلے مختلف قوماں دے وچالے مفادات دا ٹکراؤ تھیندے تاں ہک ملت دیاں مختلف قوماں نال تعلق رکھݨ آلے لوک آپݨے بُنیادی معاشی حقوق دی حفاظت کیتے ہک ݙوجھے دے خلاف ڈَٹ وَیندن - ایویں ای قوم اچ ہِکی ملت دے لوک فرقہ واریت دا شکار تھی کے ہِک ٻئے دے عبادت خانے تے ہک ݙوجھے دیا جانا گھنَݨ توں وی پچھاں نی ہَٹدے البتہ اجتماعی سرگرمیاں دی شکل اچ ٹکراؤ دا خطرہ گھٹ توں گھٹ ہوندے_ عقیدہ کَلھیپے (تنہائی) دا سکون مہیا کریندے اتے ثقافت کلہیں تے اکٹھے دے سکون ݙیوݨ دا ذریعہ ہوندی اے-ایں کیتے کہئں قوم دی قومی شناس تے ثقافت کوں تباہ کرݨ دی کوشش کیتی ویندی اے ،جیویں متحدہ مجلس عمل دے دوران نسل پرست پشتوناں نے آپݨی ثقافتی سُنڄاݨ کوں مٹاوݨ کیتے ڳاوݨ وَڄاوَݨ دیاں کیسٹاں تے کمزور ثقافتی مراکز حجاماں دیاں دُکاناں کوں تباہ کرکے بجائےانسانی معاشرے دے حیوانی معاشرے کوں مذہب دا ناں ݙے کراہیں پروان چَڑھائے تے جیویں انسان انسان کوں کوہیندا پئے اُوندی وجہ انساناں کوں انہاندے بݨیادی حقوق توں محروم کرݨ دا نتیجہ اے او خود وی برباد تھیندے پئن تے ڳَوانڈھی وی! جیندا سب توں زیادہ اثر سرائیکیاں تے پوندا پئے - سرائیکیاں کیتے ضروری اے کہ او آپݨے بݨیادی انسانی حقوق کیتے انتظامی یونٹ دی بجائے قومی ثقافتی ریاست بݨاوݨ کیتے جدوجہد کرن_
___________
نسل تے نسل پرستی
لکھونسل پرستی نسل دا تسلسل ہوندی اے جوکوئی ہِک گروہ آپݨے آپ اچ اے فیصلہ کر گھِنے کہ او آپݨے خاص جغرافیائی حالات اچ یا اجتماعی طورتے کہیں ݙوجھی نسل دےگروہ یا افراد کوں آپݨے چہ داخل نہ تھیوݨ ݙیسی - یہودیاں دی نسل آپݨے آپ کوں بین الاقوامی طورتے ݙوجھاں نسلاں چہ رَلݨ نی ݙیندی ایہو ای اُنہاں دا مذہب اے - ایویں ای بلوچ آپݨی خاص جغرافیائی حدود اچ اُتنا ای محدود ہوندے کہ ہک بلوچ قبیلہ جہریلے ݙوجھے بلوچ قبیلے دی حدود اچ آباد تھی ون٘ڄے تاں اُوں اقلیتی بلوچ کوں آپݨی شناخ ختم کرݨی پوندی اے ایں طرح پشتون نسل پرست کہئں ݙوجھی قوم دے شخت کوں آپݨے چہ شامل تھیوݨ نی ݙیندے تے آپݨے تشخیص کیتے مذہب کوں ݙوجھی قوم تے تَھپَݨ دی کوشت کریندن ایں کیتے بعض حالات اچ نسل پرستی فرقہ پرستی کَن وی ڈھڳ خطرناک بَݨ ویندی اے