وسان٘در
فیس بک تے دوستاں نال رل نویں اکھراں دی ڳول تے پٹ پھرول دی کچاہری کرݨ ٻہوں ودھیا کم ہے ـ لالہ جاوید آصف دے نویں شعری مجموعے دا ناں " وساندر " ء ۔ انھاں وسیب توں سوال پچھے جو وساندر دا سرائیکی زبان ءچ کیا مطلب ء ؟ سوال دا جواب سنگتیاں رل تے ݙتے جو اکثریت دوست لفظ " بھاء یا سوجھلے " تے ٹھہئین ۔ پر جیویں جو ہر ہک لفظ اپݨے اندر تہذیب و ثقافت دے لہی چاڑھی دی مکمل کتاب ہوندے تاں وت ڈھیر پٹ پھرول کرݨ دی لوڑھ ء ۔۔۔۔۔ ہک تاں سنگتی ایں ڳالھ کوں ضرور چیتے رکھن جو ہر لفظ دا اپݨا ہک تل وطن ( اوریجن) ضرور ہوندے ۔ کہیں وی ٹوٹے بھوئیں دے لگدِڑ ٻنّے ہمیشہ نویں پُراݨے لفظاں دی آمدو رفت رکھیندن ، اثر انداز تھیندن ، کئی اویں رہ ویندن کئی اپݨیاں صوتاں ٻولارے الاء بدلا تے نویں لفظ بݨ نویں سِروں نویں معنی تشبیہہ استعارے نال ورتیندن ۔۔۔۔ سرائیکی وسیب دا جغرافیہ دے چُدھاروں ٻنّے بلوچستان دی بلوچی پشتو پہاڑی فارسی ،ٻئے پاسوں سندھی، راجستھانی صحرائی ۔ اُتاڑ ءچ ہمالیائی پہاڑی سرائیکی ہندکو تے پوٹھوہاری لہجے تے زباناں ہن جنہاں دے ڈِھڳ الفاظ سرائیکی زبان ءچ ورتیندن ۔۔۔۔۔ انہاں دا زیادہ تر استعمال لگدڑ علاقیاں ءچ زیادہ ہوندے تے وسیب دے آدھل ءچ آتے اے اوپرے الفاظ تل دی ٻولی ءچ اپݨے لہجہ صوت الارا وٹا تے سرائیکی زبان ءچ ہِک مِک تھی ویندین۔ــــــ انگریزی ۔۔۔۔ ہندی ،،، سنسکرتی فارسی عربی ترکی سنٹرل ایشیائی تے ہسپانوی الفاظ سرائیکی ءچ ورتے ویندن پر مختلف لہجہ تے الارے ءچ ـــــــ مثال طور لفظ "واٹر" انگریزی دا ء جیندا مطلب پاݨی ء پر سرائیکی ءچ واٹر دا مطلب پاݨی دا کھالہ ء۔ ۔۔۔۔۔ اینویں لفظ "مینر" جیندا مطلب چھوٹا کھالہ ء جیڑھا انگریزی ءچ مائینر ء۔۔۔۔۔ اینویں کئی وݙیاں زباناں دے الفاظ اساݙی سرائیکی زبان ءچ ہن۔۔۔ ہُݨ جیکر لفظ " وساندر" دے مُنڈھ پاند کوں چا پکڑوں تاں پہلے ݙو حرف "و تے س" وس بݨدے ۔۔۔۔۔ زیر تے زبر لاوݨ نال زہر تے اباد ۔۔۔۔۔ وسیندڑ یعنی رہائشی ۔۔۔۔۔۔ مطلب ونڄ بݨسی۔۔۔۔۔۔۔۔ اڳوں الف لاؤ تاں " وسا" ونڄ تھیسی یعنی اعتبار ۔۔۔۔۔۔ ݙوجھے پاسے "بھاء" یا روشنی سوجھلا دے مفہوم ءچ سرائیکی ٻولی ءچ رلدے ملدے الارے صوت یا الفاظ لفظ وساندر نال کتھاؤں نئیں رلدا۔ ول اُتوں اے سرائیکی وسیب ءچ اپݨے ایں مفہوم ءچ مستعمل نئیں۔۔۔۔۔ تھی سگدے جو میݙے علمءچ نہ ہوے ۔ میݙا خیال ء جو اے لفظ درآمدی ء۔
- شہزاد عرفان