نک انشائیہ
نک انشائیہ
لکھواز: ڈاکٹر خالد اقبال
نک بارے اے اندازہ کرن قطعاً غلط نی جو اے بندے دے کردار دی بنیادی رکن ہے اتے اے وی جو نک تُوں اِی لوکاں تے قوماں دی دناوت تے عظمت دا اندازہ کیتا ونج سکدے۔ کن نہ ہوون تاں اے عیب والاں نال کجیا ونج سگیندے۔ جے اکھ نہ ہووے تاں پتھر دی اکھ لگ سگدی اے لت وی لکڑ دی بنی ہوئی مل ویندی اے۔ ڈنداں کُوں گھن گھِنو اصلی تے نقلی ڈنداں وِچ کون فرق محسوس کر سگدے۔ قصہ مختصر جو سب کچھ مل سگدے پر نک او واحد جنس ہے جیندی تجارت دی منڈی نہ سنی سے تے نہ ڈٹھی ہسے۔ اُنویں سُنے جو پلاسٹک دی نک لگ ویندی ہے۔ پر سئیں اینجھی نک دا کیا بھرواسہ‘ نچھ آون تے آپنا راز فاش کر سگدی اے۔ نک جینویں ساڈے مُکھ مکھڑے تے ہک خاص وکھرے انداز نال چمبڑی ہوئی ہے اُنویں اِی ساڈے وس وسیب اچ لوکاں کیتے عزت دی علامت وی بن چُکی ہے۔ شروع وچ تاں عزت دی علامت پگڑی ہوندی ہئی پر ہن زمانہ جدید ہے لوگ وی پہلے وانگوں سادہ نی رھئیے اتِ پارُوں پگڑی ڈھون یا لہون توں پہلے ای اُو سِروں ننگے پھرن لگ پئین۔ وَت وی عزت دا معاملہ اپنی جا تے ٹُھکیا رہیا تے اے معاملہ نک نال جڑ رہئیے۔اینویں ہک روایت ہے جو ہک بندہ زور زور نال ہتھ ہلیندا ویندا ہئی۔ اچل چیت اُوندا ہتھ نالوں ویندے ہک بندے دی نک تے ونج لگا۔ راہ لنگھورے بندے نے ہتھ ہلیندے بندے کُوں دو چار چماٹاں ہکل ڈِتیاں۔ ہتھ ہلاون والے بندے اپنا بچا کریندے ہوئے دلیل پیش کیتی سئیں میکوں آزادی حاصل ہے میڈے اپنے ہتھ انِ میں جینویں چاہواں انہاں کُوں ہلاواں۔ راہ لنگھدے بندے نے ہتھ ہلیندے بندے کوں سمجھایا تے آکھیا ’’ میاں تیڈی آزادی اُتھاں مُک ویندی اے جتھوں میڈی نک شروع تھیندی ہے‘‘۔
نک کوں عرف عام وچ نزلے دا ہیڈ کوارٹر وی آکھیا ویندے۔ جتھاں نک دا ذکرِ خیر تھیسی اُتھاں ساکوں تیس مار خان وی ضرور یاد آسن۔ تیس مار خان کُوں یاد رکھن دی وجہ اِیں طراں بیان کیتی ویندی ہے جو اُو ہک سفر وسیلہء ظفر دے دروان گھروں نکلئییتے اِینجھے تریح (۳۰) ڈاکواں دی نک کپ گِدھونے جیہڑے اُوندے تریح (۳۰) زہر آلے پراٹھے کھاون توں بعد بہوں آرام نال بے ہوش تھی گئے ہن شایت اُوں زمانے تُوں نک عزت دی علامت بن گئی جو نک نئیں تاں وت کجھ وی نئیں؟.........
کُجھ تریمتیں مرد اپنی ہتھ برابر لمبی جبھ نال گالہیں کریندن۔ پر کُجھ لوک اینجھے وی ہوندن جیہڑے نک وچوں سلوناں سلوناں آلیندن۔ کیا خوشگورا کوئل وانگوں آواز ہوندی ہے اتے ہاں ٹھر ٹھر ویندے؟ اینجھی آواز دا ہک فیدہ اےِ وی تھیندے جو آکھن والا کُئی نِکی جھئیں گالہہ کریندے تے سمجھن والا ودا سمجھدا راہندے ؟ میں ذاتی طور تے اے سمجھداں جتھاں کتھائیں وِی معاملہ نک دا ہووے اتھاں ہمیشہ سدھی نک نال چلناں چاہیدے اتے جتھاں ساہ کم تھیون لگے دم گھِن گھِنناں چاہیدے کیوں جو ایں دم دا کیا بھرواسہ..........نک دا معاملہ اتِلا نازک ہے جو وِچ نک دے لفظ الف تے ز دا وادھا کرن نال نازک نک بن ویندی ہے۔
آساڈے آسے پاسے خانگی تے خارجی جنگاں دراصل ایں نک کُوں اُچا رکھن دی وجہ نال لڑیاں ویندیاں پئین۔ بہر حال اُنویں تاں دُنیاں دے وِچ سید وی ہن‘ مرزے وی ہن‘ افغانی وی ہن پر نک والے لوک گھٹ اِی نظر آندن۔
نک انویں تاں ہر مکھڑے تے کہیں چٹان وانگوں ڈٹ تے کھڑی ہے پر کڈانہیں تُساں غور کتے۔ نک‘ نک وچ وی ہزار طراں دے فرق ہن مثال دے طور تے چند نمونے ملاخطہ فرماؤ: پھینی نک‘ لمبی نک‘ ٹیڑھیاں ڈنگیاں‘ طوطے دی نک طراں دیاں تھوڈاں تک جھُکیاں ہُوئیاں وغیرہ وغیرہ۔ کجھ نک تاں حدود اربعے وِچ بالکل پکوڑیاں وانگوں جاپدین۔اتے کُجھ لوکاں دی نک اتِلا اُچی ہوندی ہے جو سجدہ کرن وِچ اُنہاں دے منہ متھے کوں ڈھِگ پریشانی دا سامنا کرنا پُوندے۔ اینجھے لوکاں دیاں فوٹواں وِچ نک دا رقبہ وی ضرورت توں ودھ نشابر ہُوندے۔ اینویں ای لمبی نک والیاں کوں نک دی سیدھ‘ بھجن دھرکن وِچ وڈی آسانی ہوندی ہے جیہڑے لوک بھجدے بھجدے ایڈے اُوڈے تھی ویندن ایندی ہک وجہ شایت نک دا ٹیڈھا ہوون وی تھی سکدے پر سئیں او لوک خطر ناک وی اکھویندن۔جنہاں دی مومی نک ہوندی ہے کیوں جو اینجھے لوکاں داکج پتہ نی لگدا جو کیہڑے ویلھے کینجھا فیصلہ کر گذرن۔؟
آکھیا ویندے جڈاں نمرود دعویٰ خدائی توں باز نہ آیا تاں اللہ تعالی نے مچھراں دا ہک جتھا اُوندی مرمت کیتے روانہ کیتا۔ مچھراں دا چار چفیروں بھاں بھاں کرن توں بعد اُوندے نک وچ پجن اِچ کامیاب تھی گیا تے اُتھاں اُوجھُمر کھیڈی تے اِیں طراں نمرود دِی جان نِکھتی۔ نک دا ناقابلی تلافی نقصان دا نک دا کٹناں ہے ایندی وَٹک تاں صرف نک دا کٹن اِی ہے۔ نک نال چنے چبواون بارے اتنا آکھیا ونج سگدے جو جڈاں ڈنداں دی صحت جواب ڈے ونجے یا کہیں وی فنی خرابی پاروں چنے نہ چبائے یا چبوائے ونج سکدے ہوون تاں وت نک اِی واحد رستہ رہ ویندی ہے جتھوں چنے چبئیے یا چبوائے ونج سکدن۔
کُجھ لوک روون وچ اتِلا رواں ہُوندن جو او اکھیں تے نکدے نال رُوندن۔ مُدا ایہہ آکھن وِچ کئی حرج نی جو نک نئیں تاں وت کجھ وی نئیں تے اے نک اِی ہے جتھوں تاریخ تے جغرافیے دا وی پتہ لگدے۔
(اقتباس از کتاب: مُسکار (سرائیکی انشائیے)۔ از: ڈاکٹر خالد اقبال)
MubasherKaleem (talk) 16:14, 27 September 2018 (UTC)