نجیب اللہ نازش

اصل ناں    نجیب اللہ

تخلص       نازشؔ

جٖمنْ        1954ء

جاہ پتہ  جندو پیر کمال تحصیل لیاقت پور

صوفی نجیب اللہ نازش سرائیکی شاعر ہے۔سرائیکی شاعرصوفی فیض محمد دلچسپ دے پتر ہن۔ نازشؔ صاحب اپنْاں ہک الگٖ مقام مرتبہ تے پہچانْ رکھدن تے دلچسپؔ مرحوم دے بعد انہاں دی جگٖائی ہوئی ادب دی جوت برابر جگٖائی پئے ہن۔

غزل

توں تاں وفا کریں ہا زندگی تاں بے وفا ہے

عمراں دراز ہووی ہردم میڈٖی دعا ہے

سڑ سڑ تیڈٖے ہجر وچ چھوڑی جہان وینداں

اڑدی زبان پئی ہے ، سر تے کھڑی قضا ہے

نندراں حرام تھی گِٖن ، جاگٖاں تاں نیر وہندن

کیڑھے جرم دی ڈٖیکھاں میکوں ملی سزا ہے

سکھ میں توں دور تھی گِٖن لوکی سڈٖن دیوانہ

دردیں دے کوٹ وچ ہاں لگٖدی نہ سکھ دی وا ہے

جیویں کیویں ایں جگٖ تے نازشؔ گزاری وینداں

لنگھ آویں سئیں قبر تے بٖس مکدی التجا ہے

٭٭٭

سرائیکی شاعری دا عہد ہن

دلچسپ سرائیکی سنگت دے صدر تے عظیم سرائیکی شاعر سئیں صوفی نجیب اللہ نازشؔ (27مئی 2024ء بروز پیر )اللہ کوں پیارے تھی گٖن ،نازشؔ صاحب ہک عرصے توں علیل ہَن ،شوگر دی وجہ توں اَکھیں ڈٖے بٖیٹھے تے گردیں کم چھوڑ ڈٖتا ،ہک عرصے توں ڈائیلیسسز تے ہَن ، اساڈٖے ہزار اپیلیں دے باوجود سرکاری خرچ تے آپ دا علاج نہ تھی سگٖیا ،تے نہ اِی حکومت کہیں طرحاں دی کُئی بھل منسائی کیتی ، سئیں صوفی نجیب اللہ نازشؔہک شخص نئیں ہک عہد دا ناں ہے، ساری زندگی سرائیکی دی خدمت اِچ گزار ڈٖتی ،آپ دے شاگردیں دی تعداد سیکڑاں وچ ہے ، صوفی نجیب اللہ نازش دے بزرگیں دا تعلق روہی چولستان نال ہا ۔ خاندان دے لوک لیاقت پور دے نال وستی جندو پیر آباد آ تھئے ،1953ء وچ آپ دی پیدائش رئیس قادر بخش سرا ء دے گھر تھئی،تعلیم مڈل ہئی ، گھر اِچ ادبی ماحول میسر ہا ،آپ دے بھرا سئیں صوفی فیض محمد دلچسپؔ جندو پیر کمال کوں سرائیکی دا ہک دبستان بنْا ڈٖتا ہئی ۔ جندو پیر اِچ سرائیکی مشاعرے تے تقریبات مسلسل تھیندیاں ہَن ، صوفی فیض محمد دلچسپؔ حادثے اِچ اللہ کوں پیارے تھے تاں ، صوفی نجیب اللہ نازشؔ  اپنْے بھرا دے ادبی ورثے کوں سنبھالیا تے 1983ء اِچ شاعری دا آغاز کیتا ۔ بزرگ سرائیکی شاعر امیر بخش خان دانش آپ دے اُستادہَن۔ نازش دے ڈٖوہڑے ، توں تاں وفا کریں ہا ،میڈٖا دیس ، زکریا ایکسپریس دی ٹکر تے بٖئے شعری مجموعے شائع تھے،ہک بٖئی کتاب ’’پتہ نی توں کیا ہئیں‘‘ بٖہوں مقبول تھئی،ایں سال فروری اِچ آپ دی وڈٖی کتاب ’’پندھ‘‘ شائع تھئی اے ۔ ایں کتاب وچ عظیم سرائیکی شاعر سئیں امان اللہ ارشد ،ثاقب ساہی ،آپ دے صاحبزادے پروفیسر خالد نجیب تے بندہ ناچیز(ظہور دھریجہ) دے تاثرات شامل ہن۔تقریباً5سو صفحات تے مشتمل اے کتاب سرائیکی ادب دا ہک بہترین خزانہ ہے ۔ ایندے وچ حمد ، نعت ، غزل ، گیت ، ڈٖوہڑے ، قطعے تے کافیاں شامل ہِن۔ صوفی نجیب اللہ نازش صاحب دیں رنگین تصویریں ایں کتاب کوں بٖیا وی یادگار بنْا ڈٖتے۔ کتاب اِچ شامل اپنْے تاثرات پیش کرنْ کنوں پہلے نازش سئیں دا ہک شعر :

ایویں موجود رہ ویسوںجیویں خوشبو غلابیں وچ

اساڈٖی مونجھ آوے تاں اساں ہوسوں کتابیں وچ

سئیں صوفی نجیب اللہ نازش دی کتاب ’’پندھ‘‘ وچ میں اپنْے تاثرات اِچ لکھیا وادب دی دنیا اِچ صوفی نجیب اللہ نازش دا بٖہوں وڈٖا مقام اے ۔او کہیں وانگے نئیں ، اپنْے آپ وانگے ہے ۔اوندا اپنْا اسلوب تے اپنْا مزاج اے ،نازش صاحب کو گیت دا بادشاہ اَساں آکھ سگٖدوں ۔غزل ، نظم ،ڈٖوہڑہ تے قطعہ وی او بٖہوں سوہنْا لکھدے ۔ شاعری ناز ش صاحب کوں ورثہ اِچ ملی ہے۔ آپ دے ابا سئیں حاجی قادربخش صاحب قادن تخلص کریندے ہَن ۔ نازش صاحب دے بھرا صوفی فیض محمد دلچسپ دا سرائیکی ادب دی زمین کوں رَجٖا ڈٖتے۔صوفی نجیب اللہ نازش دا اپنْا تے اُنہاں دے بزرگیں دا تعلق روہی چولستان نال ہے ۔ ایں سانگے اُنھاں دی شاعری وچ روہی دا کرب محسوس تھیندے ۔صوفی نجیب اللہ نازش دے شعر سادگی تے حسن دا بہترین نمونہ ہن۔ ’’توں تاں وفا کریں ہا زندگی تاں بے وفا ہے‘‘بظاہر اے عام تے سادہ گاٖلھ اے پر ایندے وچ بٖہوں وڈٖا شعری حسن موجود اے کہ انہاں زندگی دی اصل حقیقت کوں بٖہوں سوہنْے طریقے نال بیان کیتے۔صوفی نجیب اللہ نازش دی شاعری ہر درد مند دِل دی آواز بنْ گٖئی اے ۔ ہر او شاعری لاجواب شاعری ہوندی اے جیرھی ہر ہک کو سمجھ آوے تے ہر بندہ آکھے جو اے تاں میڈٖے دِل دی گاٖلھ اے ۔ محبوب نال ہمکلامی دا ہک سوہنْا انداز ڈٖیکھو جو آپ لکھدن ’’میں نہ ہوندا اگر زمانے تے ۔کون آندا تیڈٖے نشانے تے‘‘۔

صوفی نجیب اللہ نازش چنگے شاعر ہوونْ دے نال نال چنگے انسان تے چنگے دوست وی ہِن۔ حکمت دے نال نال موسیقی دے علم دی واقفیت وی رکھدن ۔ اپنْے گیتیں دی آپ دھن تیار کریندن۔ کُئی گلوکار ایہو جا کائنی جئیں صوفی نجیب اللہ نازش دے گیت نہ گاٖئے ہوون،200توں ودھ گیت ریکارڈ تھی چُکن۔ڈٖسیا ویندے جو ریڈیو سٹیشن ملتان تے ریڈیو بہاول پور دے وچ اُنہاں دے ریکارڈ شدہ گیتاں دا کافی ذخیرہ موجود ہے ۔ صوفی نجیب اللہ نازش بٖہوں وڈٖے سوجھوانْ ہِن،سیاسی بصیرت رکھدن ، سیاست ہووے تے بھانویں ادب کئی کئی گھنٹے ایں موضوع تے گاٖلھ کر سگٖدن ۔ حیاتی دے ہر معاملے دا شعور تے ادراک رکھدن ، اپنْی دھرتی، اپنْی مٹی تے اپنْے وسیب نال بے پناہ محبت کریندن ۔اپنْے وسیب دے نال نال کراچی وچ وی سرائیکی ادبی تحریک دا کم کریندے رہ گٖن ۔ چولستان وچ وی اُنہاں اپنْی اَواز پُجٖائی اے تے اُتھاں وی آپ دی ڈھیر سارے شاگرد موجود ہِن۔شاگردیں دی اتنا حوصلہ افزائی کیتی جو ایں ویلے 100 توں زائد انہاں دا شاگرد سرائیکی زبان و ادب دی خدمت کریندے پِن۔

جیویں جو میں پہلے آکھ آیاں جو صوفی نجیب اللہ نازش دی سرائیکی واسطے عظیم خدمات ہِن،اُنہاں دا کمال اے ہے جو اپنْے بھرا سئیں صوفی فیض محمد دلچسپ دی اچانک وفات دے بعد ادب دا میدان سنبھالیا تے ناصرف اے جو ادبی سلسلے کوں جاری رکھیا بلکہ خوب جاری رکھیا ۔ مہینہ وار سرائیکی مشاعرے باقاعدگی نال جاری رہ گٖئے ۔ بزمِ فیض دے بعد 1992ء وچ صوفی نجیب اللہ نازش اپنْے بھرا دے ناں تے دلچسپ سرائیکی سنگت دی بنیاد رکھی ۔ ادبی کم دے دوران نازش صاحب دے سئیں دلنور نور پوری تے سئیں امان اللہ ارشد جہے عظیم شاعربٖانہہ بٖیل رہ گٖئے ۔ ایں ادارے دی طرفوں پنجاہ توں ودھ سرائیکی کتاباں شائع تھیاں۔ ایں موقعے تے میں صوفی فیض محمد دلچسپ صاحب دی حیاتی تے اُنہاں دی ادبی خدمات بارے اپنْی کتاب ’’میڈٖی دھرتی میڈٖے لوک‘‘ دا حوالہ ڈٖیونْ چہساں جیندے وچ میں لکھیا ہئی جو ست دریاویں دی دھرتی ‘سرائیکی دھرتی زرخیز ہوونْ دے نال نال مردم خیز وی ہے۔بلاشک ایں سرائیکی ماء دھرتی اتنے عظیم پتر پیدا کیتن جو انسانیت انہاں تے ہمیش فخر کریندی رہ ویسے۔ انہاںعظیم لوکاں وچوں ہک ناں صوفی فیض محمد دلچسپ دا ہے ‘ صوفی فیض محمد دلچسپ روہی دے سادے تے ساد مرادے انسان ہِن ‘آپ جند و پیرکمال نکی جہی وستی وچ پیدا تھئے پر سرائیکی شاعری وچ بہوں ناں کمایا۔ دلچسپ سئیں دا وڈا حوالہ عاشق مصطفیٰ تے ثناء خوان رسولؐ دا ہے ‘سرکارؐدی ثناء مٹھے تے سوہنْے انداز نال جئیں طرح سئیں صوفی فیض محمد دلچسپ کیتی اَج تک کنیں وچ اوجھی مٹھی آواز نی پئی ‘حمد نعت‘ مولود‘ کافی‘ مرثیہ قصیدہ تے نعتیہ ڈوہڑے بہوں زیادہ مقدار وچ لکھیے۔

جندو پیر دی دھرتی کوں شرف حاصل اے جو اِتھاں سرائیکی ماء بٖولی دی خدمت کرنْ آلے عظیم پیدا تھئے ۔ شاعری دی دُنیا وچ جتھاں صوفی فیض محمد دلچسپ تے صوفی نجیب اللہ نازش دا وڈٖا ناں ہے اُتھاں فن دی دنیا اِچ بانسری نواز حاجی حبیب اللہ سراء (مرحوم) کوں نی وساریا ونجٖ سگٖدا اینویں موسیقی دی دنیا اِچ اجمل ساجدوسیب دا بٖہوں وڈٖا سنگر اے تے ہُنْ سبطین اجمل اُبھردا ہویا ستارہ ہے ۔سئیں صوفی نجیب اللہ نازش ہک عرصے توں علیل ہِن،شوگر دی وجہ توں گردے کم چھوڑ گٖن تے دید تے وی اثر پئے گٖئے ۔ منظر تونسوی آکھیا ہا ’’اَکھیں کرماں ماریاں اَکھیں ،کہیں توں گٖیاں واریاں اَکھیں، میں تاں منظر ڈٖیکھ نی سگٖدا،تئیں ڈٖو ڈٖہدین ساریاں اَکھیں‘‘۔ہُنْ وی سئیں صوفی نجیب اللہ نازش دی صحت یابی واسطے دُعا کریندوں تے اُمید کریندوں جو آپ دے صاحبزادے پروفیسر خالد نجیب سراء اپنْے بزرگیں تے اپنْے خاندان دے ادبی سرمائے  کوںناصرف ہتھیکا کریسن بلکہ علم و ادب دی ایں شع کوںکڈٖاہیں نہ وِسمنْ ڈٖیسن۔

وفات

کافی عرصہ گردیاں دے مرض وچ مبتلا رہے. ٢٧ مئی ٢٠٢٤ء کوں فوت تھئے.

گیت

دل نال چا دل وٹوایو سے نہ تئیں سوچا نہ میں سوچا

ہک لحظہ دیر نہ لایو سے نہ تئیں سوچا نہ میں سوچا

نہ پیار وسرسے مردیں تئیں ہا خوشیاں وچ اقرار تھیا

ول قسم چا بھج تے چایو سے نہ تئیں سوچا نہ میں سوچا

ہے یاد اچانک مل پوّݨا تیݙے نال تیݙے کجھ اپݨے ھَن

چا نظر ملا مُسکایو سے نہ تئیں سوچا نہ میں سوچا

میݙا وقت نزع تیݙا لنگھ آوݨ کُجھ لوگ حقیقت جاݨ ڳئے

جیویں رو رو وقت نبھایو سے نہ تئیں سوچا نہ میں سوچا

ارمان ہے نازش نکھڑݨ دا ہا سخت نکھیڑا محشر تئیں

نہ چھیکڑ دا مکلایو سے نہ تئیں سوچا نہ میں سوچا

صوفی نجیب اللہ نازش