ناول وساخ
خیالات آمشام
سئیں نزیر لغاری تے ناول" وساخ"
لکھواپنے ایم فل مقالے دی مصروفیت دی وجہ توں کجھ مہینیاں بعد کہیں شخصیت تےکتاب دا تعارف تساں دوستاں دی نظر۔نزیر لغاری صاحب نہ صرف سرائیکی وسیب دی نشابر شخصیت ہن بلکہ قومی سطح تے وی جانیے سجانیے ویندن۔آپ دی شخصیت دے کئ پہلوہن۔
آپ ادیب،دانشور،صحافی،محقق،مترجم دے نال اپنے وسیب تے ثقافت نال محبت کرن والے بندے ہن۔نزیر لغاری راجن پور دی ادبی دھرتی توں روزگار دے سلسلے وچ ہجرت کرتے سندھ کراچی چلے گئے ۔آپ اپنے مطالعہ دے نال نال مختلف اخباراں وچ وی کم کریندے رہیے ۔اتھاں آپ دی ڈاکٹر پروفیسر جاوید حسان چانڈیو صاحب ،سعید خاور تے شاہد جتوئی جہیاں علمبردار شخصیات نال سنگت رہے گئ۔تقریبآ ہک مہینہ تے کجھ ڈینھ پہلے آپ سخت علیل تھئے تے افواہیں وی پھیلیاں جو نزیر لغاری ایں جہان توں وصال فرما گن۔اللہ پاک نے آپ کوں سرائیکی زبان وادب دی ترقی واسطےکم کرن دی مہلت ڈے ڈتی۔بںندہ ناچیز لغاری صاحب دا پہلے واری ناں اپنے والد محترم دلنور نورپوری دے الا وچوں سنیا۔جڈاں آپ دے وڈے بیٹے تے فقیر دے وڈے بھائی لیکچرر سرائیکی شفقت رسول روزگار دے سلسلے وچ کراچی ویندے پے ہن تاں والد صاحب شفقت رسول کوں آکھیا کہ
"پتراے نمبر نزیر لغاری صاحب دا ہے۔اگر کیتھائیں تیڈا کم نی بنداتاں انہاں کوں فون کر گھنائے۔"
اپ دا ناول" وساخ"2021وچ فکشن ہاؤس کراچی توں شائع تھیا۔اوں ویلھے راقم سرائیکی وسیب دے مان سئیں ظہور احمد دھریجہ صاحب کول ملتان وچ رہندا ہا۔ناول وساخ کوں جاوید امبر ظہور احمد دھریجہ صاحب دی خدمت وچ پیش کیتا۔ناول بہوں طویل ہے۔200صفحے پڑھیم تے ایں دوران اپنے پیپریں دی تیاری وچ مصروف تھی گیم۔اج میں اے ضروری سمجھیم جو نزیر لغاری صاحب کو خراج تحسین پیش کرن واسطےنہ صرف ایں ناول کوں مکمل پڑھنا چاہیدے بلکہ ایندا تعارف وی کرواوناچہیداہے۔
ناول کوں 99حصیاں وچ تقسیم کر تے 525صفحیاں تے کھنڈایا گے۔انتساب ایشال تے ایان دے نانویں کیتا گے۔ایں ناول وچ اسا کوں علمی، ادبی، تاریخی، تحریکی،ثقافتی،طبقاتی کشمکش،سادات ،پیریں تے مولویاں دی منافقت تے ضیاء الحق دے مارشل لاء دےتناظر وچ شہید ذوالفقار بھٹو نال دروہ تے فلسفہ جہیں موضوع ملدن۔وڈے طبقے دی چھوٹے طبقے نال ظلم وزیادتی ،روہی،تھل،دمان دیاں زمیناں تےناجائز قبضے تے وی گالھ مہاڑ کیتی گئ ہے۔خاص طور تے عورت نال ظلم وزیادتی کوں وی بیان کیتا گے۔ناول دے کرداریں وچ،شرمین،دستارشاہ،سلطانہ بی بی،مولوی صداقت،مرید حسین فلسفے دا پروفیسراختر ،پیر معشوق شاہ،سارا بی بی مرکزی کردار دے طور تے شامل کتے گن ضمنی کرداراں وچ ریحانہ شاہ،عارف گجر تے چندھا ڈکیٹ وغیرہ شامل ہن۔شرمین دا کئ موضعیاں وچ رقبہ ہے او غریبیں تےظلم کریندی ہے انہاں دا جیون مہال کر ڈیندی ۔شرمین اپنے منیجر عارف گجر نال جڈاں چاہیے راتیں رنگین کر گھندی یے۔ناوک وچ ہے جو
"اونکوں آکھیا ہم جو پیر کوٹ دے گیسٹ ہاؤس دا راز کہیں دے اگوں نہ کھولیں۔وک او ویہانہ ہاں کوں لاتے میڈا ناں گھن تے سہکدا کیوں پیا ہا۔ول آؤں سوچیا جواو رات میکوں وی تاں نائیں وسردی اونکوں کیوں وسری ہوسی۔اوں رات دا تاں ہک ہک پل ہک نویں حیاتی ہا۔"
کجھ سیدزات تے ملاں لوک اپنے آپ کوں برتر سمنجھدن۔نزیر لغاری نے سوہنے انداز وچ انہاں دے کرداراں کوں ناول وچ نشابر کیتے۔سید زات دیاں تریمتیں گھر وچ تے علاقیاں وچ برقعے پیندین۔انہاں کوں ڈیکھن وی جرم ہوندے۔جڈاں اے تریمتیں جیڑھلے بیرون ملک سیر واسطے ویندین تاں اتھاں انگریزاں عورتیں جہیں لباس پاتے مرداں نال ڈانس کریندین۔اپ لکھدن
"سلطانہ بی بی شتو دی ورسائی محل کنوں اپنے ہوٹل ول آئی اتھاں آ تےشام ویلھے دا ویس وٹایس،ویس کیا ہا پرویس دے ناں تے ملام ہئ،اتلا بت بہوں گھٹ کجیا پیا ہا اتے ہیٹھلے بت تے ہک مہین جہیں چٹی گھگھری ہئ جھتوں لتاں صفا بکھدیاں پیاں ہن۔ہن اونکوں لا جاوا نائٹ کلب ونجنے۔اتھاں ونج تے بی بی او ڈانس کیتا جو اتھوں دے وڈے وڈے ڈانسر وات پٹی بیٹھے ہن۔"
ناول "وساخ"ضیاء الحق دے مارشل لاء کوں بیان کریندے جیندے وچ عام لوکیں تے ظلم تے ڈڈھپ کوں بیان کیتا گے۔ملاں صداقت جیڑھا جو مولویاں دے ناں تے وی دھبہ ہےاوندے کردار کوں دیکھایا گے۔پیسے دی خاطر ملاں صداقت مدرسے دیاں بالیں کوں دہشت گرد بنیدے تے لوکیں کوں ناحق قتل کریندے۔پروفیسر اختر جیہیں فلسفی پروفیسر جیڑھا سنجان تے شناخت دے حوالے نال گالھ کریندے اوکوں کافر آکھویندے۔ ناول وچ ہے
"مولانا دا ہک بیا کم اے ہا جو لوکیں وچ مونجھ تے مایوسی ودھائی ونجے۔۔۔سیاست اتے سیاسی کم لوفریں ،چوریں ،چٹی دلالیں،بےایمان لوکیں،کمینےبے شرم تے بے حیا لوکیں دے حوالے کر ڈتا ونجے۔جیڑھا جتلا وڈی چٹی دلالی کرے اونکوں اتلا ڈھیر عزت ڈتی ونجے۔جیڑھا سی ایم ایل اے تے اوندی سنگت دی ایمانداری دے کوڑے قصے سناوے۔جیڑھا سی ایم ایل اے کوں پاک نمازی تہجد گزار آکھے اوندی ہر گالھ منی ونجے۔"
وساخ ناول وچ سرائیکی وسیب دے نال تھیون والے نہ صرف دروہ کوں بیان کیتا گے،بلکہ شاعریں ،ادیبیں تےدانشوریں دے زریعے مزاحمت دے نال نال لوکیں کوں اپنے حق سچ دی خاطر اکاون بارے شعور ڈتا گے۔اے ناول دا تانا پیٹا صرف سرائیکی وسیب نی بلکہ ڈوجھے ملکاں کوں وی دیکھایا گے۔ناول دا سلوب سادہ ہے۔ہک عام بندہ وی ایں ناول کوں پڑھ تے سمنجھ سگدے منظر نگاری وی سوہنی کیتی گئی ہے مکفی گالھ ہے اے ناول سرائیکی ادب دے ڈوجھے ناولیں دی نسبت موضوعات دے حوالے نال انفرادیت رکھیندے۔اللہ پاک لغاری صاحب کوں صحت کاملہ عطا کرے۔اپ دے نال نال آپ سب دوستاں کوں خوش رکھے آباد وشاد رکھے جزاک اللہ شکریہ