فیثاغورث
فیثاغورث (570 ق م - 495 ق م) ہک یونانی فلسفی، مذہبی رہبر تے ریاضی دان ہئی۔ اوہ ساموس، یونانی جزیرے توں جمیا، مصر تک ڳیا تے 530 قبل مسیح وچ اطالیہ دی طرف کروٹون دی یونانی نگری وچ آ کے وس ڳیا۔ اوݙوں اوندے نال اوندے پیروکار رہندے ہن۔ ليكن اوندی مختلف سوچاں دی وجہ توں اونکوں کروٹون چھوڑݨا پیا۔
قول
لکھو- جیہڑا شخص تیکوں تیݙے عیباں نال سونہاں کرے، اوندے توں بہتر ہے جیہڑا تیݙی جھوٹی تعریف نال تیکوں مغرور بݨاوے۔
- تقدیر ٻہوں گھٹ تدبیر دا ساتھ ݙیندیی ہے۔
مسئلہ فیثا غورث
لکھو
مسئلۂ فیثا غورث دے مطابق، اینجھی مثلث جیندا ہک زاویہ عین 90 درجے دا ہووے (یعنی زاویہ قائمہ ہووے) اوندے وچ قاعدہ تے ارتفاع (یعنی اچائی) دے مربعے دا حاصل جمع اوندے وتر دے مربعے دے برابر ہوسی۔ آسان الفاظ وچ ایویں وی اکھیج سڳدے کہ کہیں قائمۃ الزاویہ مثلث دے سب توں وݙے ضلعے (یعنی وتر) دا مربع باقی ݙوہاں ضلعیاں دے مربعے دے حاصل جمع دے برابر ہوندے۔ (انگریزی وچ مربع، اسکوائر اکھیندے۔)
قائمۃ الزاویہ مثلث اوں مثلث کوں آہدن جیندا کوئی ہک زاویہ 90 درجے دا ہووے۔ (کہیں وی مثلث دے نہ ݙو زاویے 90 درجے دے تھی سڳدن تے نہ ہی تریہے زاویے 90 درجے دے تھی سڳدن۔) اگر کہیں قائمۃ الزاویہ مثلث وچ وتر پنج فٹ لمبا ہے تاں باقی ݙوہیں ضلعے لازماً ترئے فٹ تے چار فٹ دے ہوسن کیونکہ ترئے دا مربع (یعنی 9) تے چار دا مربع (یعنی 16) مل کے پنج دا مربع (یعنی 25) بݨیندن۔
اینہی طرح اگر ہک دیوار a ترئے فٹ لمبی ہے تے اوندے نال متصل ݙوجھی دیوار b چار فٹ لمبی ہے تے ݙوہیں دیواراں دے آخری سریاں دا درمیانی فاصلہ c پورے پنج فٹ دا ہے تاں ݙوہیں دیواراں a تے b ہک ݙوجھے نال 90 درجے دا زاویہ بݨیندن۔ راج مزدوراں دی زبان وچ ایہ دیواراں "گونیے" وچ ہن یعنی قائمۃ الزاویہ ہن۔
ایں مسئلے دا ناں قدیم یونانی ریاضی دان فیثاغورث دے ناں تے ہے جینکوں روایتاً ایں مسئلے کوں دریافت کرݨ والا منا ویندے۔ اگرچہ اکثر ایہ سوال وی چایا ویندے کہ ایہ مسئلہ اوندے توں پہلے دے لوگاں کوں وی معلوم ہئی۔ ایں مسئلے کوں حل کرݨ دے 370 طریقے ریاضی اچ موجود ہن۔
(وتر)² =(قاعدہ)² + (عمود)²