عظیم نعت گو شاعر ۔ مولوی صابر مبارک پوری ؒ
سئیں صابر مبارک پوری نال عقیدت میکوں ترکے وچ ملی۔ میݙے ݙاݙا سئیں جٖام غوث بخش دھریجہ بہشتی تے میݙے ابا سئیں مولانا کریم بخش دھریجہ مولوی صابر سئیں نال محبت کریندے ہن۔ انہاندی شاعری تے انہائیں دی آواز کوں ݙاڈھا پسند کریندے ہن۔ مولوی صیب اسیݙی وستی امدے ہن۔ میں نکے لا انہائیں دی زیارت کیتی ۔ انہائیں کوں سݨیا تے میں خود وی انہائیں دا دیوانہ تھی گٖیم۔ وقت ویلہا لنگھدا ریہا۔ اللہ سئیں میݙی روزی دا حیلہ وسیلہ کتابت تے پریس دے کاروبار کوں بݨایا۔ میکوں تھتھ متھ لکھݨ دا لل وی آ گٖیا ۔ میں ارادہ کیتا جو سئیں مولانا نور محمد صابر مبارک پوری تے کم کریساں تے انہائیں دی شاعری تے وسیب نال محبت بارے کتاب لکھساں پر ہک تاں جڳ جہان دے ردھیمے تے ݙوجھا روزی دا پٹکا سر کھنݨ دی ویل نی ݙیندا۔ ݙوجھا اے جو میݙا کوئی بٖانہہ بٖیلی نہ بݨدا ہا ، بہاولپور دے بزرگ دوست علامہ مغفور سعیدی تے پیارے سنگتی دلنور نور پوری میکوں نت آکھی رکھدے ہن جو مولانا بارے لکھو جو اے کم رہ گٖیا تاں ول کوئی نہ لکھسے تے سرائیکی دے اتنے وݙے بندے دے کم توں آوݨ آلی نسل محروم رہ ویسے ۔ ایویں کافی آکھݨ دے بے تاج بادشاہ تے صابر سئیں دے ݙوہترے سئیں ریاض حامد فریدی ، جامی صابری ، ماسٹر اسحاق فریدی ،عارف صابری ، طارق صابری وی ویلے کویلے آکھی رکھدے ہن۔ میکوں اے وی پتہ ہا جو مولانا صیب جتنی وݙی ہستی اے میں انہائیں دی شان بارے نہ لکھ سگٖساں ۔ کئی واری میں بٖہوں وݙے لکھاری شیخ سعید احمد صیب کوں ارداس کیتی جو تُساں لکھو، پر انہاں وی میکوں آکھیا جو تُساں کم کرو۔ میں اللہ دا ناں گھن تے کم شروع کر ݙتا۔
ایں سلسلے ءِ چ میں میں کئی واری مولوی صیب دی وستی مبارک پور گٖیم۔ غستان ونڄ تے مولانا صیب دی قبر تے حاضری بھری ، اُتھاں میکوں ݙسیا گٖیا جو جڳ مشہور نعت گو شاعر اللہ ݙیوایا گلفام دی قبر وی ہِیں غستان ءِ چ ہے۔ میں اُتھاں وی حاضری بھری ، مولوی صیب دے ہمعصر لوکیں کوں ملݨ سانگے چوک بھٹہ احمد پور شرقیہ تے کوٹلہ موسیٰ دے علاقے وچ گٖیاں ۔ مولانا صیب دے بارے جتھ گٖیاں جئیں کنوں پچھے بٖہوں چنگٖے لوظیں ءِ چ انہائیں یاد کیتے تے انہائیں دی تعریف کرݨ دے نال نال صابر سئیں جو جٖاݨدے ہِن ۔ میکوں ݙسایا میں اے کم سرائیکی تے صابر سئیں دی محبت ءِ چ کریندا ودا ہَم۔ صابر سئیں دے صاحبزادے غلام جیلانی سئیں میݙے نال ڈھیر تعاون کیتا۔ ایویں ایں سارے خاندان دے لوک میکوں ہمیش محبتاں ݙیندن ۔ پر ہک گٖالھ جیرھی میں نہ کرݨ چہندا ہم پر ایجھی ہے جودل دی ءِ چ ڈھکی رکھیا تاں چنگٖی گٖالھ نہ ہوسے ۔ اݨ بھاوݨی شئے دلوں نکلی بھلی ۔ گٖالھ اے ہے جو میں اے کم کریندا ودا ہم تے مولوی صاحب دے ݙوہترے خلیل احمد خلیل جنہائیں دی آواز کوں ݙاڈھا پسند کرینداں تے میں ہمیش انہائیں کوں سوبھ تے عزت ݙتی، میکوں عدالتی نوٹس بھیڄ تے دل ݙکھا ݙتا ۔ میݙا ہاں سڑ تے سوا تھی گٖیا۔ میں آکھیا کیا ودا کرینداں تے میکوں صلہ کیا پیا ملدے ؟ دل کیتا ایجھے کم کوں پرے چا تے سُکڑیں چا رکھو ، جتھ نیکی برباد تے غناہ لازم ہووے ۔ پر میں سوچیا یار! اے کم تاں میں سرائیکی تے مولوی صیب دی محبت ءِ چ کریندا پیاں ۔ مولوی خلیل صیب کوں صابر سئیں تاں نی آکھیا جو توں ایویں کر۔ اے سوچ تے ول میں کم شروع کر ݙتا۔
ایں ویلے تئیں صابر سئیں بارے اجٖاں میں ہک مضمون لکھ سگٖیاں ۔ انہاندی شاعری ، فن فکر، سوز گداز، عشق ، موسیقی ، سرکار ؐ نال محبت تے وسیبی خدمات دا احاطہ ،سب کجھ اجٖاں باقی ہے ۔ زیادہ چنگٖا تاں اے ہا جو یونیوورسٹیاں انہائیں تے ایم اے دے تھیسز دے نال ایم فل تے پی ایچ ڈی کراون ہا۔ پر ہُݨ وی ویلہا نی گزریا ۔اے کم ہُݨ وی تھی سگٖدے ۔ میں توں جو اکھا پھلا تھی سگٖئے، ایں ارداس نال پیش کریساں جو بھُل چُک چھڑا معاف نہ کریسو اگٖوں رہنمائی وی کریسو۔
مولوی یا مولانا ؟
لکھومولوی نور محمد صابر مبارکپوری بٖہوں سادہ تے درویش آدمی ہن۔ میݙا دل نی کریندا جو میں انہاں کوں مولوی لکھاں ۔ میں تاں انہاں کوں علامہ، مولانا تے ایں توں ودھ لکھݨ چہنداں کیونجو میں انہاندی زیارت وی کیتی اے تے انہاندے مقام مرتبے توں وی واقف آں۔ میں تہاکوں کیا ݙساں ؟ میں تاں کیا میݙے ابا سئیں صابر سئیں دا پیریں توں ودھ احترام کریندے ہن۔ انہاں کوں علامہ ، مولانا تے خواجہ خواجگان ایں سانگے نی پیا لکھدا جو ایجھے القابات اپݨے سانگے پسند نہ کریندے ہن۔ او اپݨے آپ کوں ’’ غلامانِ غلام درگاہِ نبیؐ ‘‘ یا سگانِ سگ دربار حبیبؐ اکھاوݨ ءِ چ خوشی محسوس کریندے ہن۔ مولوی آکھݨ دی موکل وی رعائتاً حاصل ہئی۔ مولوی نور محمد صابر مبارکپوری اپݨے وقت دے ایجھے بادشاہ ہن جنہاندی حکومت صرف ریاست بہاولپور نی ، بھل سارے وسیب دے کروڑاں ’’ دل ‘‘ انہاندی شاہی ءِ چ امدے ہن ۔اڄ میں انہاندے بارے لکھݨ بٖیٹھاں تاں میکوں ارمان ایں گٖالھ دا تھئے جو اتنے وݙے آدمی دے بارے اڄ تئیں کجھ نی لکھیا گٖیا ۔ لکھت ، پڑھت ءِ چ کوئی چیز نی ملدی ، کوئی کتاب کائنی ، حالانکہ انہاندی وفات کوں ڈھیر مُد وی نی گزری ۔ ہُݨ میں جو کجھ لکھدا پیاں او سینہ بہ سینہ زبانی یاداشتاں ہن۔ میں اپݨے کم کوں وݙا نی آکھدا۔ پر اتنا ضرور آکھداں جو اتنے وݙے آدمی دے فن ، فکر تے شخصیت بارے مُنڈھ بٖدھ ݙتے۔ آوݨ آلا مورخ، ریسرچ سکالر یا ول ایم فل تے پی ایچ ڈی کرݨ آلا طالب علم قصے دی ٹور اِتھاؤں ٹوریسے ۔
سرائیکی نعت دے ’’ بابا آدم ‘‘ مولوی نور محمد صابر مبارکپوری دے والد دا ناں مولوی اللہ بخش تے ݙاݙے دا ناں مولوی اللہ وسایا ہا۔ ذات پنوار راجپوت ہے ،انہائیں دے وݙ وݙیرے راجستھان بیکانیر دے علاقے اچوں روہی آ تے آباد تھئے۔ پیشہ مال مویشی ہا ، بٖکریں دیاں چھانگاں ، ݙاچیں تے گٖائیں دے وڳ ہوندے ہن۔ مولوی نور محمد صابر دے خاندان دے کجھ لوک ناٹک وی کریندے ہن تے او روہی توں سندھ یعنی دریائی یا آباد علاقئیں ءِ چ آ تے سانگ وی رچیندے ہَن۔ روہی توں بعد اے لوک آباد علاقئیں ءِ چ وس گٖے۔مولوی نور محمد صابر مبارکپوری 1904ء وستی کھجی آلا کوٹلہ موسیٰ خان تحصیل احمد پور شرقیہ ءِ چ پیدا تھئے۔ اتفاق دی گٖالھ اے جو ریاست بہاولپور دے چھیکڑ نواب صادق محمد خان عباسی تے مولوی صابر صیب دی تریخ پیدائش ہک اے ۔ مولوی صابر سئیں دے والد مولوی اللہ بخش صیب بھلے مانس تے نیک آدمی ہن۔ اپݨی محنت مزدوری دے نال وسیب دے بٖالیں کوں قرآن مجید پڑھیندے ہن۔ مولوی صابر صیب وی اپݨے والد توں ابتدائی تعلیم حاصل کیتی ۔
در یتیم :
لکھومولوی صابر صیب دے والد مولوی اللہ بخش صیب خواجہ غلام فرید سئیں دے مرید تے دست بیعت ہن۔ او ݙسیندن جو میݙے گھر پُتر تھیا تاں پیر بھرانویں آکھیا جو تیݙے گھر وی پُتر تھئے تے نواب دے گھر وی ۔ تیݙی نسبت وی خواجے سیئں نال اے تے نواب دی وی ۔ اللہ خیر کرے ۔ ݙیکھوں کیا بݨدے ؟ مولوی اللہ بخش صیب ݙسیندے ہَن جو میں پیر بھرانویں کوں جواب ݙتا نواب تاں نواب اے ، ساری ریاست تے اوندی شاہی اے ، نواب دا پُتر وی نواب بݨسے ۔ اساں اوندے نال کیویں بر میچ سگٖدوں پر میکوں اللہتوں امید ہے جو میݙا پُتر وی لوکیں دے دل تے راج کریسے ۔ مولوی صیب آکھ تاں سچ گٖے ہن پر او آپ نہ ݙیکھ سگٖئے۔ مولوی صابر سئیں اجٖاں 10 سال دے ہن جو اماں سیݨ رضا تھی گٖئے تے ولا ابا سئیں وی جدائی نہ سہہ سگٖئے ۔ ہک مہینے بعد او وی اللہ کوں پیارے تھی گٖے۔ مولوی صابر یتیم تاں کیا ݙوڑے یتیم تھی گٖے ۔ اگٖوں ونڄ تے یتیم جیرھاناں پیدا کیتا ۔ وسیب دے لوکیں یتیم کوں در یتیم دا ناں ݙتا۔
کون تھیندو ؟
لکھووالدین دی وفات دے بعد گھر ءِ چ ݙو چھوٹے بھرا ہَن ۔ ویہڑا سُنڄ تھی گٖیا۔ گھر ءِ چ روٹی مانی تے رِدھا پکا کرݨ آلا کوئی نہ ہا۔ وݙیں فیصلہ کرتے 10 سال دے بٖال دی شادی کر ݙتی ۔کنوار گھوٹ توں عمر ءِ چ وݙی ہئی۔ مولوی صیب صبر کیتا ، گھر ءِ چ دھواں دُکھݨ پے گٖیا۔ مولوی صیب دے چاچے غلام حسن دی بیعت خواجہ فرید سئیں نال ہئی۔ خواجہ فرید سئیں 1901ء ءِ چ وصال فرما گٖے ہن تے انہاندے صاحبزادے خواجہ نازک کریم سئیں مسند نشین ہن۔ چاچا غلام حسن اپݨے بھتریجے کوں مرید کراوݨ خواجہ نازک کریم سئیں کول چاچڑاں گھن گٖے۔ ہتھ بٖدھ تے عرض کیتی جو اے بٖال یتیم اے ، ماء پیو جھوک لݙا گٖن ۔ اینکوں اپݨا وی بݨاؤ تے دعا وی فرماؤ۔ خواجہ نازک کریم بٖال کوں ݙیکھ تے آکھیا کیا ناں اے ، بٖال ولدی ݙتی نور محمد، کون تھیندو ؟ نور محمدچپ تھی گٖیا ۔ سئیں ولا پُچھیا، نور محمد گٖیتاں کھاوݨ پے گٖیا ۔ کیویں آپ کوں آپ ’’ نٹ ‘‘ آکھے ۔ بٖال دا چاچا غلام حسن ہتھ جوڑ تے عرض کریندے سئیں نٹ اکھویندوں ، پر تھیندے پنوار ہیسے ۔ خواجے سئیں فرمایا غلام حسین میکوں پتہ اے ، میں تاں بٖال دا امتحان گھندا پیا ہم ، توں ایجھے صابر بٖال دی میں کنوں دعا کرویندیں جیرھا سینکڑاں خاندانیں دی روزی دا وسیلہ بݨسے ۔
ہک خاص گٖالھ جیندا ڈھیر لوکیں کوں پتہ کائنی او اے ہے جو مولوی صابر صیب دی پنوار برادری دی زبان سرائیکی کائنی، مارواڑ راجستھان دے علاقے دی زبان ہے۔ اپݨے گھر ءِ چ او اپݨی زبان الیندن تے صدیاں گزرݨ دے باوجود انہاں اپݨے گھروں اپݨی زبان کوں نی کڈھیا ۔ پر بٖاہر انہاندی یک لس زبان سرائیکی اے تے انہاں سرائیکی دی اتنی زیادہ خدمت کیتی اے جو اینکوں لوظاں ءِ چ بیان نی کیتا ونڄ سگٖدا۔ مولوی صابر صیب 1972ء ءِ چ فوت تھئے، اڄ انہاندی وفات کوں چالہی توں ودھ سال تھی گٖن ۔ پر انہاندی شاعری تے انہاندی گائیکی دے اثرات اڄ وی مبارکپور تے آس پاس دے علاقیں تے سارے وس وسیب وچ محسوس کیتے ونڄ سگٖدن ۔ مبارکپور دے شاعراں وچوں خلیل احمد خلیل، عبدالمجید صابری، دلنور نور پوری ،اللہ بچایا عنبر، دیوانہ بلوچ، حسن بہاولپوری، جامی صابری ،خلیل فقیر، اویس صابری ،عامر صابری ،سانول صابری ، مجید ہجر، دلکش اماموی، ریاض حامد صابری، گلوکاراں ءِ چ ماسٹر اسحاق فریدی ، غلام عربی ملنگی ، پرویز ملنگی، عارف صابری، طارق صابری، ریاض جمالی، مجید دکھیا ، عابد حسین ، صفدر حسین، تصور صابری ، محمد عامر، غلام رسول صابری ، اعجاز حسین، اکرم صابری، مجاہد صابری، اخلاق صابری، انیس صابری ، جاوید صابری، شبیر درد، استاد خادم صابری ،معظم چنبیڑو ، طارق بگو گوشہ، بلو ملنگ ہِن۔
شاعری دا عہد :
لکھوخواجہ فرید سئیں دی شاعری دے بعد انقلاب آ گٖیا ۔ ہر پاسے شاعری تھیوݨ پے گٖی۔ خواجہ فرید سئیں دی وفات دے بعد وی انقلاب آکھو یا چھل آکھو، زور دی سرائیکی شاعری تھیندی رہ گٖی۔ مولوی نور محمد صابر مبارکپوری دی شاعری وی اوں عہد دی شاعری دا تسلسل سمجھی ویندی اے ۔ مولوی صیب دے ہمعصر شاعراں ءِ چ بٖہوں وݙے وݙے ناں امدن ، جنہاں وچ مولوی نور محمد کہتر آف سبائے والا ضلع مظفر گڑھ، مولانا محمد یار فریدی آف گڑھی اختیار خان، مولانا نور احمد سانول آف فرید آباد، اللہ ڈیوایا گلفام مبارکپوری ، گلشن اوچوی تے خود خواجہ نازک کریم سئیں آف چاچڑاں شریف ۔ انہاں دے علاوہ میانوالی ، بھکر، ٹانک، بنوں ، ملتان ، لیہ، دیرہ غازی خان تے سندھ ، بلوچستان تئیں گٖول پھول کیتی ونجٖے تاں اوں دور دے بٖہوں سرائیکی شاعر تے انہاندی شاعری سامھے آؤسے ۔ خواجہ فرید دے عہد کوں تصوف تے سرائیکی شاعری داعہد آکھیا ویندے۔ اوں زمانے وچ مجروح اللہ آبادی، مولوی نور الدین مسکین، غلام سکندر مسکین، بی بی جنت مائی، خادم مکھݨ بیلوی ، جندن ملتانی ،بی بی پھاپھل حفظانی، مولوی برخودار خوشدل ، خواجہ عاقل جوگی، چوہڑ لعل مست ، تیجا رام موجی، کوڑے خان جتوئی، مخدوم ولایت شاہ، نور محمد کمتر ، اللہ ڈیوایا پر جوش تے ایجھے سینکڑاں لوک اوں ویلے سرائیکی شاعری کریندے پے ہَن۔مولوی صابر سئیں دیاں ہر پاسے دُھماں ہِن جو و مولود شریف ، کافیاں تے ݙوہڑے لکھدے وی ہَن تے پڑھدے وی ہَن۔
علم موسیقی:
لکھومولوی صابر صیب کوں موسیقی دے علم توں وی عبور حاصل ہا، جݙاں او مولود یا کافی لکھدے ہن تے پہلے اوندا ردھم تے طرز آپ بݨیندے ہَن۔ مولوی صابر صیب دی ذاتی زندگی بارے آؤں تاں پتہ لگٖدے جو ایویں وݙے شاعر نہ بݨ گٖے ہَن ، عشق دی چوٹ انہائیں کوں وی لگٖی ہئی پر عشق صئی سچ دا ہا۔ انہاں کوں عشق وی تھیا ہا؟ کجھ لوک ݙسیندن جو مسیت ءِ چ جݙاں او لکھدے ہن تے نکے نکے سریں ءِ چ گٖاوݨ دا رنڑکا لا بٖہندے ہن ، اکثر ہٹکیندے ہن جو جئیں ویلھے لکھدا بٖیٹھا ہوواں ، کوئی نہ آوے ۔ پر ول وی وستی دے لوک انہائیں کوں لُک لُک تے سݨدے ہن۔ ہک واری لوکیں ݙٹھا جو مولوی صیب مسیت ءِ چ پھتکدے پِن ، لوکیں بھڄ تے چاتا ، لوک آکھݨ پے گٖئے شہر ڈاکٹر کول چا جٖلو، کہیں آکھیا حکیم کوں سݙآؤ، دورہ پے گٖے تے کہیں وت آکھیا پالا لگٖا پے ماکھی چٹواؤ۔ مولوی صیب دے چاچے آکھیا اینکوں عشق دا دورا پیا پے چھوڑ ݙیو۔ مونجھ کنوں مُنجھا پے، دل دی دید نال دیدار تھیس تے آپے ٹھیک تھی ویسے ۔ اوڑک ایویں تھیا۔ مولوی صیب گٖمدے ہن تاں وݙے وݙے گویے آواز دے سحرءِ چ آ ویندے ہن، ݙسیندن جو ہک واری بہاولپور دی شاہدرہ وستی ءِ چ پرگرام ہا ،گٖاوݨ وجٖاوݨ آلے لوک وی آئے بٖیٹھے ہن۔ مولوی صیب کافی پڑھی ’’ جانی رات رہ پو سانگا خدائی اے، متاں ول نہ ٹکروں جندڑی پرائی اے ‘‘ ہک زمیندار اپݨے کھیسے اچوں سارے پیسے کڈھ تے ویل چھوڑئے۔ ولا گٖل دا رومال تے پٹکا اپݨے سر توں لہا تے مولوی صیب دے سر تے رکھ چھوڑیا۔ مولوی صیب پٹکا چا تے ول زمیندار دے سر تے رکھ ݙتا ، زمیندار سر مریندا رہ گٖیا تے منہ اچوں اے الفاظ کڈھیندا رہ گٖیا ’’ اے بابا وکھرا جادو گر اے ، اے بابا وکھرا جادو گراے ۔ ‘‘
سانول سئیں دی تصدیق:
لکھومولانا نورمحمد صابر مبارکپوری دے استاد خواجہ نور احمد المعروف سانول سئیں ( فرید آباد) دی کچاری لگٖی پی ہئی، کجھ شاعر وی آئے بٖیٹھے ہن۔ سانول سئیں ہک شاعر توں پُچھیا کتنے ݙینھ بعد کافی لکھ گھندیں ، اوں ولدی ݙتی جو ݙو ترائے ݙینھ ءِ چ تھی ویندی اے ۔ بٖئے شاعر توں پُچھیا توں ݙوہڑہ کتنی دیر ءِ چ لکھ گھندیں ، اوں جواب ݙتا ’’ سئیں ہک رات ءِ چ کئی تھی ویندن ۔ ‘‘ ایندے بعد سانول سئیں مولانا دو مخاطب تھئے تے پچھیونے مولانا تُساں مولود کتنی دیر وچ لکھ گھندو ۔ مولانا ولدی ݙتی : ’’ سئیں ! آمد دی گٖالھ اے ،آمد تھی ونجٖے تاں جلدی لکھیج ویندے نہ تاں چھی چھی مہینے وی لڳ ویندن ۔ ‘‘سانول سئیں فرمایا : زندہ باد اے شاعر اے، اے لکھدا نی بلکہ ایں توں لکھوایا ویندے ۔
چاچے سئیں دی روایت:
لکھومولوی نور محمد صابر مبارکپوری دے چاچا غلام حسین ہک روایت بیان کریندے ہن جو خواجہ فرید دے خاندان دا مرید تھیوݨ آلا گھر نی رہ سگٖدا۔ مولوی صابر صیب نال وی ایویں تھیا۔ مرید تھیوݨ دے بعد شاعری شروع تھی گٖئی تے نازک سئیں دے منہ اچوں نکلیا لوظ صابر تخلص بݨ گٖیا ۔ اللہ سئیں شاعری دے ملکے دے نال سوز بھری مٹھی آواز وی عطا کر ݙتی ۔ روز پروگرام ملݨ پے گٖے۔ رات کتھاں تے سویل کتھاں ؟ ویل گھول تے انعام کرام اتنا تھیوݨ پے گٖیا جو صرف اپݨا نی بٖے گھریں دے خرچے وی چلݨ پے گٖے۔ وستی ویہڑے آلے شام فجر وی آ ونڄ کوں ݙیکھ تے آکھݨ پے گٖے’’ مولوی صیب کوں خواجہ جاہ نی ݙیندا ‘‘ ۔ نو عمری ءِ چ فرید آباد دے جلسے ا چ مولود پڑھیا تاں اُتھوں دے مہاندرے میاں محمد فقیر فرمایا جو ’’ مولوی صابر دی آواز ݙو ہتھڑ ݙانگ اے جینکوں چُھٹے چیتے رلا ݙیندی اے ۔ ‘‘
نواب بہادر تے ہماݨی:
لکھونواب بہادر خان آف ڈھگو‘ صابر سئیں کوں سݨ تے آکھیا دنیا تے ڈھیر بادشاہ اِن پر توں سخن دا بادشاہ ایں ، میں تیکوں ایویں رخصت کریساں جیویں بادشاہیں کوں کریندے ۔ نواب بہادر خان مُکلیندے ویلے رقم دی ہماݨی پیش کیتی ۔ واضح تھیوے جو نواب بہاولپور جݙاں سید غلام میراں شاہ کول جمال الدین والی ،رئیس غازی خان کول بھونگ تے بٖے امراء کول ویندے ہن تاں او ’’ ہماݨی ‘‘ پیش کریندے ہن۔ ہماݨی کیا ہے، ہماݨی سرائیکی لفظ اے ، یعنی رقم دی تھیلی ، اوں ویلھے کرنسی چاندی دی ہوندی ہئی، ہک روپے دا وزن ہک تولہ ہوندا ہا تے ریاست بہاولپور دے سارے ہندوستان ءِ چ مہانگی ہوندی ہئی۔ اوں ویلھے لندن دا ہک پونڈ تے ریاست بہاولپور دا ہک روپیہ برابر ہا۔ میں پُچھیا صابر سئیں اتنی رقم کیݙے کریندے ہن۔ مجنوں سئیں بٖولئے ونڈ ݙیندے ہن۔ ولا مجنوں سئیں ہوں کر تے آکھیا ، انہاندے کول ہک ہماݨی تاں کیا جو کجھ آوے ہا، ونڈ ݙیندے ہَن ۔
نواب صادق محمد خان عباسی :
لکھومولوی صابر مبارکپوری سئیں دی وستی جانو آلا مبارکپور ونڄ تے ڈھیر بندیں توں مولوی صیب دے بارے پُچھیا، انہاں ڈھیر گٖالھیں ݙسیاں ، میں پُچھیا مولوی صیب کوں کہیں دور ءِ چ سزا تھئی تے او جیل وی گٖے۔ ساریں آکھیا جو کیا اے سچ اے جو مولوی صیب کوں نواب صیب دے دور ءِ چ سزا تھئی تے انہاں نواب دا قصیدہ لکھیا تے انہاں کوں رہائی ملی ہووے ۔ ساریں آکھیا ایویں اصلوں کائنی۔ میں آکھیا تُساں نواب بہاولپور دی حیاتی بارے چھپݨ آلی کتاب دولا سئیں پڑھی اے ۔ ساریں آکھیا نی پڑھی ۔ میں آکھیا اوندے صفحہ 47 تے ہک واقعہ ایویں لکھیا کھڑے۔ میں جیویں بیان کیتے۔ صابر سئیں دے جٖوانترے حضور احمد مجنوں جیرھے جو انہاندے بھتریجے وی ہِن، فٹ بٖولے جئیں لکھئے کوڑ لکھئے۔ اُتھاں مجنوں سئیں دے نکے بھرا عبدالمجید بٖولئے نواب صاحب آلا واقعہ اساں ایں سݨئے جو نواب صیب کوں کہیں ونڄ تے آکھیا جو مباکپور دا مولوی صابر کافیاں تے مولود وݙی سُر نال گٖمدے۔ نواب صاحب سݙوایا۔ ہک ݙینھ گزر گٖیا، بٖیا ݙینھ گزر گٖیا، تریجھا ݙینہ گزر گٖیا۔ شاہی محل ءِ چ دعوتاں خوب پر مولوی صیب آکھیا نواب صاحب کول وقت کائنی پر اساݙے پِچھوں گھر ءِ چ تاں چیکے بٖاکے ہوسن جو ڈھکیج گٖن ، مریج گٖن، زمین کھا گٖی اے یا ول اسمان تے چو گٖن؟ وزیر مشیریں آکھیا تہاݙی گٖالھ ٹھیک اے پر جݙاں تئیں نواب صیب سݨ نہ گھنے ،تُساں اِتھوں ونڄ نی سگٖدے۔ اوڑک ہک ݙو ݙینھ بعد نواب صیب اپݨی کچاری ءِ چ سݨیا تے رڄ سݨیا ۔ وݙی داد ، انعام و کرام ملیا تے نواب صیب وݙے افسر دی تنخواہ برابر 55روپے مہینہ وظیفہ مقرر کر ݙتا۔ پر مولوی صیب کݙاہیں وظیفہ گھنݨ نہ گٖے۔ کہیں جٖہاڑے گٖالھ چلے ہا تاں مولوی صیب آکھدے ہن جو بادشاہ دی یاری تے گھوڑی دی پِچھاڑی کنوں پرے رہو۔بعد ءِ چ پتہ لگٖا جو ریاست دے ختم تھیوݨ تک وظیفہ نواب صاحب دے ملازم وصول کریندے رہے گٖے۔ عبدالمجید اپݨی گٖالھ جاری رکھدے ہوئے آکھیا جو اے ٹھیک اے جو مولوی صیب تے انہاندے سنگتی شاہی محل اچوں ڈھیر ݙینھ واپس نہ آئے تاں افواہ اُݙ گٖی جو نواب صیب ساریں کوں ڈھک ݙتا ہوسے۔ واضح تھیوے جو مولوی صابر صیب دے ݙوہترے خلیل احمدخلیل اپݨے یاداشتیں وچ اے لکھئے جو نانے سئیں کوں نواب صاحب اپݨے پُتر دے جٖمݨے تے سݙیا ہا تے بٖہوں انعام ݙے روانہ کیتا۔
کاظمی شاہ صاحب دا اعلان :
لکھومولوی صابر صیب دا ہک واقعہ حضور احمد مجنوں سئیں ݙسیندن جو اے گٖالھ مولوی صیب دی وفات توں ݙو ترائے سال پہلے دی ہوسے۔ اسیݙی تحصیل احمد پور شرقیہ دی وستی میاݨی ءِ چ سید احمد سعید کاظمی شاہ صاحب دا خطاب ہا، اساں وی مولوی صابر سئیں نال گٖے بٖیٹھے ہاسے۔ خطاب توں پہلے مولوی صیب نعت پڑھی ’’ محبوب رب رحمان دی شاہی پیا چھمکیندے کیویں ، جیویں خدا رنگیا اینکوں ، اے جڳ کوں رنگ لیندے کیویں ‘‘ کاظمی شاہ صیب نعت سُݨ تے ہنجوں وہیندے ریہے تے بے شک بے شک اکھیندے ریہے۔ کاظمی شاہ صاحب دا خطاب شروع تھیوݨ لگٖیا تاں شاہ صاحب دا ہک ہجیتا زمیندار جیرھا جو شاہ صاحب دا مرید وی ہا اُٹھی کھڑا تے آکھیس ’’ سئیں آں! اڄ ہر پاسے ووٹیں دا چرچا ہے، اپݨے خطاب ءِ چ اے وی ݙسی ونجٖو جو ووٹ کینکوں ݙیوں ؟ ‘‘ کاظمی شاہ صاحب مولوی صابر سئیں کوں ہتھ پکڑ تے اُٹھی کھڑایا تے آکھیا ’’ علاقے کے لوگو سُن لو ! آج میں آپ کو بتا رہا ہوں آپ کے علاقے میں ان سے بڑی ہستی کوئی نہیں ، یہ جس کا نام لیں ، آپ اسے ووٹ دیں ۔ ‘‘ جلسہ مُکݨ دے بعد اوہومولوی صیب کوں ملیا تے آکھیس ، ݙسو کینکوں ووٹ ݙیوں ؟ مولوی صیب آکھیا ’’ بابا! اونویں تاںتہاݙی مرضی پر میں توں پُچھدو تاں اپݨے بہاولپور صوبے آلیں کوں ووٹ ݙیو ۔‘‘
مولانا خورشید احمد فیضی دا واقعہ:
لکھومولانا خورشید احمد فیضی بٖہوں وݙے عالم دین ہن۔ تقریر بٖہوں سوہݨی کریندے ہن۔ آواز ءِ چ درد تے سوز ہا۔ تقریر ءِ چ سرائیکی شعر اتنی سوہݨی دِھر نال پڑھدے ہن جو دل کریندا ہا او شعر پڑھدے رہن تے اساں سݨدے رہوں ۔ بٖہوں محبت آلے تے مٹیے ہوئے انسان ہن۔ سرائیکی ءِ چ تقریر کرݨ آلا اوجھا مقرر شئیت صدیاں بعد پیدا تھیوے۔ مولانا خورشید احمد فیضی ؒ دے عقیدت مند سارے مُلخ ءِ چ ہن۔ سندھ ، پنجاب وچ وی لوک انہائیں کوں تقریر سانگے سݙویندے ہن۔ اکثر لوک وعظ سݨ تے مرید تھی ویندے ہن۔ مولانا صیب دا اپݨا مقام مرتبہ اتنا زیادہ ہا ۔ پر او خود مولوی صابر مبارکپوری دے عاشق ہن تے مرید تھیوݨ آلے ڈھیر لوکیں کوں آکھدے ہن تُساں مولوی صابر صیب دے مرید تھیوو۔ ہک واقعہ ایویں ہے جو کجھ لوک مرید تھیوݨ آئے تاں آپ فرمایا مولوی صابر مبارکپوری کول ونجٖو ۔ تُساں انہاں دے ظاہر تے نہ ونجٖاہے جو ݙکھاوے سانگے نٹیں دی ٹولی بݨائی ودے پر ہے سچا عاشق رسولؐ تے اللہ دا ولی ۔ مولوی صیب نہ منا کریندے ہن تے بیعت نہ کریندے ہن۔ دعا کریندے ہن تے آکھ تے بندیں کوں ٹور ݙیندے ہن جو میں ایں قابل کائنی۔ ہک بٖیا واقعہ ایویں ہے جو کجھ لوک مولانا خورشید احمد فیضی کول گٖے تے آکھیا جو اساکوں خواب ءِ چ برگزیدہ ہستی دا حکم تھئے جو تُساں مولوی صابر صیب دے بیعت تھیوو۔ تہاݙا کیا حکم اے ؟ آپ فرمایا دیر نہ کرو مولوی صیب نہ منا کریسن تُساں میݙے حوالے نال ونڄ تے آکھو جو خود سرکار دا حکم آ گٖے ۔ مولوی صیب کول بندے پُڄ گٖئے ۔ انہاں فرمایا میں ایں لائق کائنی پر تُساں گٖالھ ایجھی کیتی اے میں حکم نی ٹال سگٖدا۔
کافی دا اثر:
لکھومعروف ثناء خواں حضور احمد صابری مولانا نور محمد صابر مبارکپوری دے بھتریجے ہِن تے مولوی صیب دے نال رہ گٖن ۔ او ݙسیندن جو چوک ظاہر پیر دے نیڑے فرید آباد شریف میلاد دی محفل ہئی۔ وݙے وݙے عالم تے نعت خواں آئے ہوئے ہن ۔ محفل ءِ چ اپݨے وقت دیاں ݙو وݙیاں ہستیاں خواجہ خواجگان حضرت خواجہ نور احمد فریدی آف پئی آہنہ شریف تے حضرت خواجہ مولانا یار محمد فریدی گڑھی اختیار خان آلے وی جلوہ افروز ہَن ۔ واقعے دے راوی حضرت مولانا خورشید احمد فیضی بیان فرمیندن جو ایں نورانی محفل ءِ چ سارے لوکیں کوں مولوی صابر مبارکپوری توں مولود یا کافی سݨݨ دی ݙاڈھی سک ہئی۔ مخلوق دا وݙا ٹھٹھ لگٖا پیا ہا۔ میں سارے مجمعے تے دید بھنوائی میکوں ہک ݙاڈھا کُراڑا دیو بندیوی نظر آیا۔ میکوں چنتا تھیا جو اے بندہ کوئی بے چسائی نہ کرے کیونجو اینکوں باشت دی عادت ہئی۔ خیر! مولوی صابر سئیں کوں سݙیا گٖیا ، مولوی صیب کافی دے ایجھے مٹھے الا نال مُنڈھ بٖدھا جو سارے مجمعے تے سکتہ طاری تھی گٖیا۔ کافی دے بٖول شیئت ایویں ہَن جو ’’ تخت دا بݨ چاک نی ساݙے کارݨ آوے، جوڑ وطن بر خاک نی ساݙے نال نبھاوے ‘‘ مولانا خورشید احمد فیضی سئیں بیان فرمیندن جو کافی دا ہک مصرعہ ایویں وی ہا جو ’’ پا بھگوی پوشاک نی ساݙے دل مُساوے ‘‘ جݙاں اے مصرعہ آیا تاں مولانا محمد یار فریدی سئیں دی دھاڑ نکل گٖئی تے انہاں آکھیا ول آکھو سئیں ول آکھو ، میݙے اکھیں اچوں ہنجوں دی برسات ہئی، میں پٹکے دے پاند نال مُنہ اُگھ تے ݙٹھا تاں سارا مجمع روندا بٖیٹھا ہا ۔ میݙی دید پاسے نال بٖیٹھے ہوئے وہابی مولوی تے پئی تاں اوندے اکھیں دے ٹوبھے وی تار ہَن ۔ میں اے وی ݙٹھا جو او اپݨے بٖکاٹ جھلݨ دی کوشش کریندا پے ۔ مولوی صابر سئیں کوں خواجہ خواجگان ’’ بھگوے ویس ‘‘ آلے مصرے توں اگٖی تے نہ پے ونجٖݨ ݙیندے ہن۔ میݙی ہک سریر چڑھے تے ہک لہے۔ وہابی مولوی صیب کوشش دے باوجود اپݨی دھاڑ نہ جھل سگٖئے ۔ سارے مجمعے ݙٹھا جو او دھاڑ کر تے بھڄ پے تے بھجٖدے ہوئے آکھدے ویندے ہَن بس کر یار مولوی صابر صیب بس کر ، شالا تیکوں کجھ نہ تھیوے، ایجھی مٹھی آواز کتھوں گھن آئیں؟
عطا اللہ شاہ بخاریؒ :
لکھوہک بٖئی روایت ایں بیان کریندن جو بہاولپور دے محمد علی شاہ دے گھر سید عطا اللہ شاہ بخاری ؒ تقریر کیتے آوݨا ہا ، انہاں مولوی صابر سئیں کوں وی سݙیا جو شاہ صاحب چنگٖی آواز تے چنگٖی شاعری کوں پسندکریندن ۔ مولوی صیب کوں کانڈھا ݙتا گٖیا تے بخاری صیب دی آمد دا ݙسیا گٖیا تاں انہاں ساہ جھُݨ گھدا ۔ دعوت ݙیوݨ آلے آکھیا مولوی صیب مہربانی کرو ، ضرور جُٖلو۔ مولوی صیب آکھیا میکوں کوئی اعتراض کائنی پر بخاری صیب پسند کریسن ؟ دعوتی آکھیا کیوں نہ کریسن؟ مولوی صیب شاہ صیب دے خطاب توں پہلے مولود پڑھیا ۔ شاہ صیب ہک ہک مصرعے تے واہ واہ سبحان اللہ کریندے رہ گٖے ۔ مولود ختم تھیا تاں شاہ صیب مولوی صیب کوں بھاکل پاتا تے آکھیا ’’تیرے جٖئے پُتر جٖمن ماواں‘‘۔ ݙوجھے پاسے سٹیج سیکرٹری شاہ صاحب دے خطاب دا اعلان کر ݙتا۔ شاہ صیب پنجابی ءِ چ بے ساختہ آکھیا ’’ خطاب تے ہو گیا اے ، مولوی صابر صیب دے بعد ہور کیرھی کمی رہ گئی اے ۔ ‘‘
مولانا عبدا للہ سندھی :
لکھومولانا عبد اللہ سندھی سئیں دا تعلق صادق آباد دے علاقے نال ہا۔ مولانا صیب دا خطاب سرائیکی وچ ہوندا ہا ۔ آپ سرائیکی نال بٖہوں محبت کریندے ہن تے مولوی صابر مبارکپوری سئیں دے ݙاڈھے عقیدت مند ہَن ۔ انہاں توں وسیب دا کوئی بندہ ݙینھ گھنݨ ونجٖے ہا تاں پُچھدے ہَن، مولودی کون اِن ؟ مولوی صابر مبارکپوری دا ناں آوے ہا تاں ول آکھدے ہن انہاں کوں ضرور سݙو ، میں آؤساں۔ مولوی صابر سئیں دے جٖوانترے حضور احمد مجنوں ݙسیندن جو ظاہر پیر دے نیڑے وستی وچ جلسہ ہا مولوی صیب مولود پڑھیا تاں مولانا عبد اللہ سندھی صاحب چو تے تلے آپے تے صدقے صدقے دے لوظ انہاں دی زبان تے ہن ۔ انہاں کوں اٹھایا گٖیا تاں انہاں مولوی صابر سئیں دے ہتھ چمئے بوسے ݙتے تے ہتھ بٖدھ تے آکھیا مولوی صیب تُساں سچے عاشق رسولؐ ہیوے ۔ اساں تہاݙے جُتی جوڑ غلام ہیسے ۔ مولوی صابر صاحب ولدے ہتھ جوڑ تے آکھیا نہ سئیں اساں تہاݙے نوکر تے بٖانہے ہیسے ۔
حضرت مولانا سراج احمد درانی :
لکھوایں طرح دا ہک واقعہ مدرسہ سراج العلوم خانپور ءِ چ پیش آیا۔ مولانا حافظ سراج احمد صاحب درانی مہتمم مدرسہ بٖہوں وݙے عاشق رسولؐ ہَن ۔ میلاد شریف دا جلسہ ست ݙینھ تے ست راتیں جاری راہندا ہا۔ مولوی صیب نعتیہ کافی آکھی تاں حضرت صیب دے اکھیں اچوں نیر نگٖال آلی کار وہݨ پے گٖے ۔ ممبر تے وجد ءِ چ جھمدے بٖیٹھے ہَن ۔ ول چؤ تے تلے آ پے تے مولوی صابر صیب دے قدم بوسی کیتی ۔ صابر سئیں مولانا صیب کوں تھمبا بھریا تے مولانا حافظ سراج احمد درانی سئیں دے قدمیں کوں ہتھ لایا تے انہاندے ہتھ چم گھدے ۔ میں سمجھداں جو اے ݙو عاشقیں دی کیفیت ہئی ۔
صابر نٹ:۔
لکھومولوی نور محمد صابر مبارکپوری جݙاں اساݙی وستی دھریجہ نگر امدے ہن تاں اوں ویلھے میݙی عمر اٹھ سال توں ودھ نہ ہوسے۔بھانویں میکوں چیزیں دی اتنی زیادہ سمجھ نہ ہئی پر میں اپݨے ابے سئیں کوں ݙیکھدا ہم جو او وݙے ادب نال صابر سئیں کوں ملدے ہن۔ مولوی صابر صیب اکثر شادی خوشی دے میل تے اساݙی وستی اپݨی ٹولی نال امدے ہن۔ شادی تے تماشہ وی تھیندا ہا پر خاص گٖالھ اے جو مولوی صابر سئیں دی آواز ءِ چ کافیاں تے مولود ہوندے ہن۔ شادی مُک ونجٖے ہا تاں صابر سئیں اپݨی ٹولی نال ول ویندے ہن پر انہاندے ونجٖݨ دے کئی ݙینھ بعد تئیں انہاندی قیل قال وستی ءِ چ تھیندی راہندی ہئی۔ سارے مولوی صیب دے کلام تے انہائیں دی آواز دی تعریف کریندے ہن۔ میکوں یاد اے ہک واری میݙے ابے دے سنگتی مولوی بشیر احمد جیرھے نئیں دی وستی اچوں امدے ہن، دیو بند خیال دے آدمی ہن۔ میݙے ابے کوں آکھݨ لگٖے، یار ! صابر نٹ کلام واہ جو لکھدے ، آواز وی چنگٖی ہِس۔ میݙے ابا سئیں اوندے نال چڑ گٖے توں مولوی صابر سئیں کوں نٹ کیوں آکھی ؟ اگٖوں مولوی بشیر وی چڑ گٖیا جو مولوی صیب توں چریا تھی گٖیں ، میں نٹ کوں نٹ نہ آکھاں تاں کیا سید آکھاں ؟ میݙے ابے اوندی ہِیں گٖالھ پاروں ڈھیر مُد تئیں اوندے نال الا بٖول چھوڑ ݙتا۔
نٹ آکھݨ دے مسئلے تے اے وی ݙسی ونجٖاں جو سرائیکی لکھاری میر حسان الحیدری اپݨے مضمون ءِ چ مولوی صابر سئیں کوں ہک جاہ نٹ لکھیا تاں مہاندرے لکھاری شیخ سعید احمد جیرھے جو پیمرا دے ڈائریکٹر ہن ،میکوں خود ݙسیا جو میں اوں ݙینھ دے بعد حسان الحیدری دی تحریر پڑھݨ کوں گناہ سمجھداں ۔ ایویں احمد پور شرقیہ دے ہک لکھاری صابر سئیں کوں اپݨی کتاب ’’دولا سئیں ‘‘ وچ نٹ لکھئے تاں خانپور دے ہک سرائیکی دانشمند رئیس مختار احمد آکھئے جو جیرھے شخص کوں صابر سئیں دے مقام دا پتہ کائنی ، اوندی کوئی لکھت کیوں پڑھوں یا اوندی کوئی گٖالھ کیوں سݨوں ۔ واضح تھیوے جو دولا سئیں نواب بہاولپور دی تعریف ءِ چ لکھی گٖئی اے ، نٹ اوں شخص کوں لکھیا گٖے جئیں دربار دا وظیفہ گھنݨ کوں انکار کیتا تے اڄ لکھاں کروڑاں دِلاں تے راج کریندن ۔
اولاد سانگے دعا:
لکھومولوی صابر مبارکپوری پیری مریدی آلا پیشہ نہ کریندے ہن ، جے او اے کم کرن ہا تاں ول حجرہ بݨا تے گھر تھی بٖہن ہا تے تماشے نہ کرن ہا پر اے وی سچ اے جو انہاں نال لوکیں دی پیریں آنگے عقیدت ہئی۔ خلیل احمد خلیل اپݨے ذاتی یاد داشتیں وچ لکھدن جو رحیم یار خان دے علاقے کوٹ دریا دے نال واہی رحیم یارخان دے ناں دی ہک وستی ہے ، اُتھاں دے زمیندار کریم بخش خان عباسی آپ ݙسیندے ہن جو میکوں مولوی صابر سئیں دی دعا دے صدقے اللہ سئیں صاحب اولاد کیتے۔
تہاݙی بیعت تھیوݨ چہنداں:
لکھوغالباً اے 1969ء دی گٖالھ ہوسے ۔ مولوی صابر سئیں اپݨی ٹولی نال اساݙی وستی آئے ہوئے ہن ۔ رات کوں تماشہ تھیا ۔ سویلے کیتلی چاہ پکوا تے میݙے ابا سئیں مولوی صیب کول چا گٖے ۔میں نِکا ہم، میݙی عمر اٹھ ݙاہ سال ہوسے ۔میں اپݨے ابے نال پیالے ہتھ ءِ چ کر تے گٖیم پیا۔ کوٹھے ءِ چ باقی ساری ٹولی سُتی پی ہئی۔ مولوی صیب دھواں دُکھائی بٖیٹھے ہن تے ہتھ سکیندے بٖیٹھے ہن۔ میݙے ابے کوٹھے دے اندر پیر ولایا، مولوی صیب اُٹھی کھڑے تھئے ۔ کھِل تے آکھیونے مولوی صیب تُساں نِت تکلیف کریندو ۔ ابے سئیں آکھیا تہاݙی خدمت کرݨ تاں حج وانگے ثواب اے ۔ ابے سئیں مولوی صیب کوں چاہ داݨی اچوں چاہ پا تے ݙتی ۔ مولوی صیب آکھیا چاہ تاں چٹے گُٖڑ دی اے ۔ ولا انہاں پُچھیا گُٖڑ اپݨے ویلݨیں دا ئے؟ ابے سئیں آکھیا نہ سئیں شہروں گھن آیوں ۔ مولوی سئیں بٖی گٖالھ چولی تے آکھیا جو اپݨی مسیت آلے مولوی صیب جنہاں دے پچھوں سویلے نماز پڑھی ہیسے، ہِن تاں وہابی پر بٖہوں سخی اِن۔ ہر جاہ انہاں دی تعریف سݨی اے۔ ابے سئیں آکھیا جیا سئیں مولوی صیب میݙا سوہرا سئیں اِن ۔ میں ݙے اشارہ کر تے آکھیا ایندے نانا ہِن۔ ایندی اماں فوت تھی گٖے ہن تے میں ݙوجھی شادی کیتی اے ۔ مولوی صیب میݙے سر تے ہتھ پھیریا تے آکھیا اوہو، اے بٖال یتیم اے، اللہ وݙی حیاتی کرس۔ میݙے ابا سئیں آکھیا ہا سئیں ! میں بیعت تاں ہاں ، تہاݙی وی بیعت تھیوݨ چہنداں ۔ مولوی صیب کھل پے تے اکھیونے تُساں میݙے دوست تے بھرا ہیوے ۔
پھوکا ڈھیر لڳ گٖیا ہوسے :۔
لکھومولوی نور محمد صابر مبارکپوری دم کرݨ آلے یا پھوکے مارݨ آلے پیر نہ ہَن تے نہ ای او ایجھے کم کوں پسند کریندے ہن، ول وی انہاں نال لوک محبت رکھدے ہن تے انہائیں کوں پیریں آنگے سمجھدے ہن۔ صوفی خلیل مبارکپوری بیان کریندن جو ہک واری نانا سئیں رحیم یارخان دے علاقے آباد پور گٖے تاں انہاں ارداس کیتی ، دعا کرو اللہ سئیں میکوں صاحب اولاد کرے ، مولوی صیب پاݨی تے دم کر ݙتا۔ مولوی صیب بٖے سال گٖے تاں انہاں ݙسیا جو ہک دی جاہ تے اللہ سئیں ݙو پُتر ݙتن ۔ مولوی صیب کھل پے تے آکھیونے پھوکا زیادہ لڳ گٖیا ہوسے۔ سردار محمد عارف خان بالا چانی اولاد سانگے بٖاݨ ماریئے، دوا دارو ، دم درود ہر جاہ توں کرائے پر جھولی ساوی نہ تھی ۔ بٖڈھیپا سر تے آ گٖیا، مراد نہ پی پُجٖدی ہئی۔ خلیل صابری ݙسیندن جو میݙے ناناسئیں انہاں کول گٖے تاں عارف خان بالاچانی دعا دی ارداس کیتی ۔ مولوی صابر سئیں دعا کیتی تے آکھیا اللہ سئیں تہاݙی مراد پوری کریسے تے بٖال دا ناں محمد اجمل رکھیا ہے ۔ ایویں تھیا خلیل احمد خلیل ݙسیندن جو اجمل خان کوں سرداری چھکیندا اساں خود وی ݙٹھے ۔
بیماری دا علاج کھِل:
لکھومولوی صابر مبارکپوری جتھ رہندے ہَن اوں موضعے دا ناں گرواں ہے۔ موضعے دے نمبردار سردار ملک عبدالقادر گرواں ݙاڈھے بیمار تھی گٖے، کھاندے پیندے نہ ہن تے نہ کہیں نال گٖالھ کریندے ہَن ، مزاج ءِ چ سخت چڑ چڑا پن آ گٖیا ہا۔ مولوی صیب پروگرامیں توں گھر آئے تاں انہاں کوں نمبردار صیب دا کوئی آدمی آ تے سݙ گٖیا تے آکھیا جو دعا وی کرو تے اپݨے یار کوں مل وی ونجٖو ۔ مولوی صیب آکھیا جو میں پیر پیغمبر تاں کائنی پر ہک گٖالھ ایجھی پوری ودا جیرھی سݨویندا ویساں ، ملک قادر کھِل پوسے تے اوندی بیماری ویندی راہسے۔ آکھیا ویندے جو صابر سئیں دعا کیتے گٖے تاں ملک دا چہرہ کھِل گٖیا۔ صابر سئیں آکھیا ملک یاد کر چوریں دی وستی کٹھے گٖے ہاسے ، مارکہ پُڄ گٖے ہن تے آپاں کیویں گٖاوݨ سُݨا تے انہاں کوں رجھایا ہا تے ولا…… اے گٖالھ سݨ تے ملک عبدالقادر اتنا کھلیا جو اوندی بیماری ویندی ریہی ۔
دھریجہ نگر دا واقعہ :
لکھوپراݨی گٖالھ اے پر ہک بٖیا واقعہ میکوں اڄ وی یاد اے ۔ واقعہ ایویں ہے جو ہک واری مولوی نور محمد صابر مبارکپوری اساݙی وستی آئے جٖام بٖنے آلئیں دی شادی ہئی۔ پالے دی مُد ہئی تے اُتوں واگھلی کھڑی ہئی تے جھڑ گجٖدا کھڑا ہا۔ وستی دے سارے لوک تماشہ ݙیکھݨ تے صابر سئیں کوں سݨݨ سانگے بے قرار ہن۔ وستی دے وݙیرے اوتیں گٖوتیں وات ہن جو ہُݨ کیا تھیوے ۔ اوڑک برادری دے وݙے جٖام خان دھریجہ تے سیٹھ خدا بخش آپت ءِ چ صلاء کر تے فیصلہ سݨایا جو اڄ تماشہ نی کریندے ۔ جٖام بٖنے دی حویلی اندر ٹاہلی تلے مولوی صابر صاحب تے انہائیں دے جوڑی آلی کنیں مولود کافیاں تے ݙوہڑے سݨدوں ۔ مولوی صیب ہوریں دا وی آیا سجایا تھی ویسے تے شادی دی مراد وی پوری تھی ویسے ۔ سارے خوش تھی گٖے جو واہ جو فیصلے تھے ، لوک خوشی توں تاڑیاں مارݨ پے گٖے۔ ٹالہی تلے جاہ بݨݨ پے گٖی ۔ ٹولی دے نینگریں گیس کوں منٹل لاوݨ تے پھوک بھرݨ شروع کر ݙتی ۔ اتنے وچ جٖام بٖنے آلئیں دے نینگر آئے تے زور زور دا الاوݨ پے گٖے ، اساں اپݨے گھر دے اگٖواڑ ءِ چ نٹیں دا تماشہ نہ تھیوݨ ݙیسوں ۔ اے اساݙا گھر اے کنجٖر خانہ کائنی۔ چھوکریں دی گٖالھ سݨ تے سارے الاوݨ پے گٖے جو وݙیں آکھ ݙتے ، تُساں روکݨ آلے کون تھیندو ؟ اوݙوں مولوی صابر صیب دے کن ءِ لوظ کنجر خات کاوڑ تے رنجکی کر گٖے ۔ اپݨی ٹولی کوں آکھیا سامان بٖدھو تے جٖلوں ۔سارے منتاں کرݨ آلے ، میݙا ابا ہتھ بٖدھے پر چھوکریں دے لوظ گولی آنگے مولوی صیب دے ہاں دے پار تھے کھڑے ہن۔ برادری دے سردار جٖام خان آ گٖے تے آوݨ سیتی آکھیا جیرھے چھوکھرے آ گٖن انہائیں کوں پکڑ آؤ۔ چھوکرے بھڄ گٖے ۔ شادی آلئیں معافی منگی تے آکھیا تُساں پروگرام کرو پر مولوی صیب نہ منیے تے آکھیا جو شئیت تُساں سمجھدے ہوسو جو اساں پیسیں دی خاطر سانگ بݨائی ودوں ، ایجھی گٖالھ کائنی۔ مولوی صیب نہ پروگرام کیتا تے نہ اوں گھر ءِ چ قیام ۔نانا جٖام خان رات کوں اپݨے دیرے تے سمھایا تے مولوی صیب اُتھائیں درود پڑھئے ۔ہوں رات شادی دی پھنڈر لیک ہئی، میݙے ابا سئیں شادی توں رُس پے ۔ سارے مناوݨ الے پر ابا سئیں نہ منیے ۔ ݙ وجھے ݙینھ شادی دا جُنڄ چلیا ، ابے سئیں کوں سارے مناوݨ آئے ۔ ابا سئیں دلوں راضی نہ تھئے ، وستی دے وݙیرے تے ڈھیر آدمی آئے، مار مسائیں نال ٹر پے۔ ابا سئیں کئی سالیں تئیں رنجکی دا اظہار کریندے رہ گٖے جو صابر سئیں جہے عاشق رسولؐ بارے انہائیں دے چھوکریں گتھے لا کیوں الائے ؟
امدے سال آسوں :
لکھومولوی مسکین جلال پوری نعت گو شاعر ہن۔ مولوی صابر مبارکپوری دے دیوانے تے عاشق ہن۔ مولوی صابر صیب جلال پور گٖے ، میلاد پڑھیا ، مسکین سئیں مولوی صیب کوں گھر دی دعوت ݙتی ۔ مولوی صیب آکھیا امدے سال جُٖلسوں ۔ مولوی مسکین سئیں آکھیا : سوہݨا ساہ دا کیا وساہ اے ، میں تاں اونویں ای ݙلی بھر تے بٖیٹھاں ۔ مولوی صابر سئیں آکھیا مسکین نہ گھبرا ایں سال موت دا فرشتہ تیݙے نیڑے نہ لگٖسے ۔ بٖے سال مولوی صیب جلال پور گٖے تاں مولوی مسکین سئیں کوں ملئے ۔ مسکین سئیں مسک پے آکھیونے سئیں سچ آکھیا ہاوے ، مولوی صیب کھل تے آکھیونے دُھکا چل گٖے نہ تاں اجل دا تاں اپݨے پیو ماء کائنی ۔ کجھ ݙینھ بعد مولوی مسکین سئیں اللہ کوں پیارے تھی گٖے۔
پتھر موم:
لکھوپچھلی صدی ءِ چ وہابی بریلوی دے جھیڑے زبانی کلامی ہن۔ اڄ تاں مولوی بندوقاں کڈھ آئن ۔ بندوقیں دے زور تے تبلیغ تھیندی پی اے پر پہلے آلا ویلہا چنگٖا ہا ۔ اوں ویلے جہالت تاں ہئی پر مروت وی ہئی ۔ا ڄ علم ہے پر مروت مر گٖئی اے ۔ مولوی صابر صیب مولود پڑھدے ہن تاں انہاندا ڈھیر ساریں مولودیں ءِ چ انداز خطابیں آلا ہوندا ہا، انہاں دے خطابیہ مولود سݨ تے وݙے توں وݙے پتھر دل وی موم تھی ویندے ہن۔ مولوی صابر سئیں دے عزیز ݙسیندن جو حاجی غلام محمد آف پکا لاڑاں تے جام محمد بخش سکنہ واہی موچیاں ضلع بہاولپور جہے بٖہوں لوکاں اپݨے مسلک توں توباں تائب تھیندا ݙٹھے۔
چھیکڑ ءِ چ ایہو عرض کریساں جو میکوں ڈھیر ساری بھڄ دھرک دے بعد جیرھیاں یاداشتاں ملین، میں انہائیں کوں لکھ چھوڑئیے، پر اے یاداشتاں اعشاریہ ہک فیصد وی کینھی، مولوی صیب 68 سال بھرپور حیاتی گزاری اے ۔ انہائیں دی حیاتی دا ہک ہک پل لکھݨ دے ݙا دا ہے۔ نویں ریسرچ سکالر قلم چاون تے ایں کم کوں اگٖوں ودھاون۔
حوالہ
لکھومعروف سرائیکی لکھاری سئیں ظہور احمد دھریجہ دی کتاب (سرائیکی اجرک) وچوں چوݨ