عاشق بزدار دی مزاحمتی شاعری
قیدی تخت لہور دے
لکھواج توں کوئی 30 سال پہلے عاشق بُزادرہک نظم ’’ قیدی تخت لہور دے ‘‘ لکھی ،ݙوجھا ایڈیشن وی آڳے پر اڄاںاساکوں سمجھ نی آئی ، شیٔت ایں سانگوں جو ݙاݙی سیݨ اساکوں ’’قصہ قصولی‘‘ تے مائی بݙھڑی دا پھُلے‘‘آلے قصے تاں چساں چا ، چا تے سݨائن ، ایویں مسیت دے میانجی وی عراق، ایران، یونان تے مصر دیاں کہانیاں کیتیاں ،پر مجال اے ملتان دی کوئی گاٖلھ کیتی ہووے۔ آئو آپاں اپݨے قصے دی راند رسائوں، شیٔت قصے اچوں قصہ تے گاٖلھ اچوں گاٖلھ اڳونہی تھیوے۔ خمیس دا ݙینھ اے ،سجھ سوا نیزے تے ہے ۔ چارے پاسوں تڑ تڑ دی آواز اے ، بھنگی توپاں بھا دے گولے وسیندیاں پن ،نواب مظفر خاں اپݨی سپاہ آل اولاد تے قلعے دے سارے محصور ین کوں کٹھا کر تے آکھدے ، میں مر ویساںملتان نہ ݙیساں پر میں ولوں تہاکوں موکل اے ، کوئی ونڄݨا چہوے تاں ونڄ سڳدے ۔ پہلے ہندوویں کوں آکھیو نے ولا سادات کوں تے ولا اپݨے عزیز رشتے داریں کوں وی ایہا گاٖلھ آکھی ۔ اپݨی آل اولاد دے علاوہ سلطنت ملتان دے پوربی لوکاں تے شیدی اہلکاریں کوں رخصت عام ݙتی ، پر ماسواچند سادات ، کوئی نہ ڳیا۔ ساریں آکھیا تہاݙے رَلے ظالمیں نال لڑسوں۔ جنگ دی تیاری تھیندی پی اے تلوار، تیر ،تفنگ، نیزے ڈھالاں تے ٻیا سامان جمع تھیندا پے، نواب مظفر خان تکھے تکھے بہائو الحق سئیں ، زکریا سئیں دے درگاہیں دیاں حاضریاں بھر آئن تے ولا عطر لڳے ساوے ویس نال سر سجدے رکھ ݙتے’’اللہ سئیں آں ! ایمان دی امان ݙیویں‘‘۔
1818ء جون دی پہلی تے جمعے دا ݙینھ ، زور دی جنگ دا طبل وڄ ڳے ، مظفر خان سامھے آوݨ آلے سکھیں دے سر لہاتے اگوں ودھدا ویندے ، سکھ فوج چارے پاسوں وکیڑ ڳی اے ، پر خان کوں پرواہ کینھی ،’’شجاع ابن شجاع‘‘ دلیری نال لڑدا ودے ، پیغام آئے ہتھیار سٹ تے ملتان دیاں کنجیاں اسیݙے حوالے کر، نواب آکھدے’’ ملتان دیاں کنجیاں میݙے پیٹ اچ ان ۔ ہر پاسوں بارود تے دھوں اندھارتے ہر پاسوں رت ای رت اے ، سکھ کمانڈر آکھدے ، بڈھا نواب !سینکڑاں لوکیں دے نال تیݙے ݙو پتر وی کم آ ڳن ہݨ وی وقت ای ، جان دی امان پا گھن، نواب آکھدے میں اپݨے پیدا کرݨ آلے توں جان نی ایمان دی امان منگی اے ۔ چھݨ چھݨ 2جون ، ٻئے سینکڑاں لوکیں دے نال نواب دے ݙو پتریں تے دھی نیاݨی دی شہادت دی خبر ݙیندیں ہوئیں سکھ آکھدے، مظفر خاں !اساں تیݙی چیل بھن ݙتی اے ، ضد چھوڑ، اپݨا سر بچا گھن، نواب آکھدے سر دھرتی دی ویل ہوندن ، لکھاں سر قربان کریساں پر ملتان نہ ݙیساں ۔ مظفر خان بے جگری نال لڑدے لڑدے شہید تھی ویندے ۔ سکھاں دا ملتان تے قبضہ تھی ویندے پر سکھا فوج کوں پک نی پیا تھیندا، غوتیں وات اِن جو کتھائیں نواب بچ تاں نی ڳیا؟ سکھ فوج ویڑی تے ویبلی اے ، مظفر خان دا سر لبھو سر لبھو، تخت لہور دے دربار اچ پیش تھیسے رذیل سکھ ہک ہک میت دا منہ اپݨے پلیت پیریں نال ولا ولا تے ݙیکھدے ودن پر مظفر خاں سکھیں کوں نی ملیا۔ جنگ اچ بچ ونڄݨ آلیں کوں سکھیں جنگی قیدی بݨا گھدے ، سکھا فوج شاہی خزانے لٹݨ پے ڳی اے تے گھریں اچ پیہہ ڳی اے ۔ مال دولت ،سونا رُپا لٹیا ویندا پے، ظلم دااندھار مچاپے ، اُٻاہل اتنی اے جو عورتیں دے گہݨے نی لہائے ویندے ، کن کپیے ویندن۔ لعنتی بد بخت سکھیں چھوریں کوں ہتھ پاوݨ دیاں حرکتاں شروع کیتیاں تاں چھوہریں کھوہئیں اچ ترپ مار ݙتے۔ ملتان دے سارے کھوہ لاشیں نال بھریج ڳے ،اتنا وݙا ظلم ، اتنی وݙی بربریت؟ توباں! آکھ تے بس چا کر ، مؤرخ لکھدن اتنی وݙی لُٹ مار تے بربریت دی تریخ انسانی مثال پیش کرݨ توںقاصر اے ۔ ۔ سینکڑاں مݨ سونا ، دولت لُٹݨ آلے سکھ ہُرڑ ، ہا ، تھی ڳن ، ہر لٹیرے سکھ مݙیاں آپ لُکا گھدن، ہر کوئی اپݨی مار تے ہے، ݙوجھے پاسوں رنجیت سنگھ تخت لہور دے دربار اچ بے چین تے بے قرار اے ، اونکوں سخت انتظار اے ، اچوا گھدی کھڑس، ٻہہ نی پیا سڳدا ، کاݨی اکھ دروازے آلے پاسے ہِس۔ ٻانہیں اُتے کر تے انگریڑاں بھنیندے ، کھارے جݙا وات پٹ تے اوٻاسیاں ݙیندے تے آکھدے ’’ٻہتا چر ہو گیا اے خورے ، فتح ملتان دا قافلہ کدوں اپڑے گا؟‘‘
ݙوجھے پاسوں تخت لہور دے قیدیں کوں ظالم سکھ زناوریں آلی کار ہَکلی ویندن ، ظالم کوکا پݙیے ہوئے چمڑے دے چھاٹے قیدیں کوں مریندن تے مندے وی ڈیندے ویندن، قیدیں دا لہو خچیں تئیں وہندا ویندے ، ویندیں وڳدیں ویندیں وڳدیں لہور آویندے ، رنجیت سنگھدا دربار لڳا پے، جشن دول دمامے تے خوشیاں ، سارے جھُک جھُک تے ’’ست سری آکال‘‘آکھدن پر غیرت مند قیدی سلام نی کریندے اتنا آکھدن :
ساݙے منہہ تے جندرے جبر دے
ساݙے ہتھ کڑیاں وچ بند
اساں قیدی تخت لہور دے
اساں قیدی تخت لہور دے
حوالہ
لکھو· معروف سرائیکی دانشور سئیں ظہور دھریجہ دی کتاب سرائیکی قلم قبلیہ وچوں چوݨ