عاشق بزدار

عاشق بزدار سرائیکی شاعر، دانشور، لکھاری تے سیاست دان ہے۔ سُنڄاݨ" دے مطابق عاشق خان بزدار دا پیلھا سوال تے میݙے نزدیک شک ایہہ اے جو "سرائیکی لوک سانجھ دے مُہاندریں صلاح کر کے سرائیکی لوک سانجھ دے میلے دا بائیکاٹ کر ݙتونے۔" جیکر میں وی اُنہیں مُہاندریں اچ شامل ہاں تاں میں ایں مشورہ کنیں قطعی لاعلم ہاں۔ اے ڳالھ ایویں نئیں تھی سڳدی جو لوکاں رل کے کہیں بائیکاٹ دا فیصلہ کیتا ہووے۔ میݙے نزدیک ایں طرانح دے کہیں فیصلے دی کوئی وجہ وی نئیں۔ لوک سانجھ دے پُراݨے سنگتی کہیں نہ کہیں حوالے نال میلے اچ شریک تھیندے رہن۔ کݙاہیں زیادہ، کݙاہیں گھٹ۔ میݙے خیال اچ ایندے پچھوں کہیں 'صلاح مشورے' دی بجائے او حالات ہن جیڑھے میلے اچ سنگتیں دی شرکت اچ رکاوٹ بݨے تے انہاں حالات اچ مختلف سیاسی نقطہ نظر وی تھی سڳدن۔ خاص طور تے 1988 دے الیکشن دے بعد دے مُلکی سیاسی حالات وی تھی سڳدن جیندے بارے لوک سانجھ دے سنگتیاں ( جنہاں اچ اُستاد فدا گاݙی وی شامل ہَن) دا خیال ہائی جو مارشل لا دے خاتمے تے عام مُلکی سیاست شروع تھیوݨ کنوں بعد سرائیکی تحریک دی اوں وقت دی اُٹھاݨ کوں ہک دھچکہ لڳ سڳدے۔ بے نظیر بھٹو دی پیلھی حکومت، بعد دے سیاسی حالات، سرائیکی جماعتاں تے اُنہیں دی بھن تروڑ کُجھ سرائیکی دوستاں دی مایوسی تے بےعملی وی وجہ بݨ سڳدی اے۔

عاشق خان! جدوجہد تعلق دل تے دماغ ݙوہیں نال اے۔ دل تاں کُجھ کرݨ دا کریندا پیا ہووے پر دماغ نہ مَنے یا دماغ منے پر دل ناں کرے تاں نتیجہ اے نکلدے جو بندہ کُجھ وی نئیں کریندا۔ میں خود ایندی ہک مثال ہاں۔ تُساں سالانہ پوسٹر اچ سارے سنگتیاں دے ناں لکھدے ہوے۔ تُساں چنڳے لوک ہاؤ، چنڳا کم کریندے ہاؤ۔ میں بھیڑا ہاں، میلے تے نمہی آسڳدا یا تُہاݙے لفظاں اچ نمہی آندا۔ چنڳے لوک بھیڑیاں کوں نال گھیل کے ٹُردن۔ پچھلے ویہہ سالاں اچ تُساں کݙاں میݙے کنوں (یا شاید ٻنہاں دوستاں کنوں وی) پُچھیا اے جو تُساݙے نال کیا بݨی؟ ٻیاں لوکاں کنوں سچ کوڑ سُݨ کے نتیجے کڈھݨ سیاݨے لوکاں دا کم نئیں۔ تُساں دل تے ھتھ رکھ کے ݙسو جو اساں کلہے ایں لائق ہائیں جو پوسٹر تے ناں چھاپ ݙتا ونڄے تے ٻس؟ تُساݙا ساݙا ایہو تعلق اے؟ تُساں کݙاں چھڑا میکوں فون چا کیتا ہووے جو میلے اچ ضرور آوݨا اے۔ اگر اساں میلے اچ نئیں آندے تاں ایندی ہک وجہ ایہہ وی ہے جو اُتھاں کوئی ساݙی تانگھ وی نئیں کریندا پیا ہوندا۔ میلے اچ آوݨ یا نہ آوݨ دی ݙو وجوہات تھی سڳدیاں ہن، ذاتی تے سیاسی۔ ذاتی ڳالھ میں کر ݙتی اے، سیاسی ڳالھ تے بحث تھی سڳدی اے۔

عاشق خان آہدے جو "سانجھ دے دوستاں دی بے پرواہی کنوں ٻیاں تنظیماں میلے دیاں ٻانہہ ٻیل بݨ ڳیاں ہَن۔" اے تاں چنڳی ڳالھ اے جو ٻئے لوک وی سانجھ دے نال آرلے ہن۔ اے تُساں دوستاں دی محنت اے، تُساں دوستاں دا سچ اے جو لوک آرلدن۔ سندھ دریا اچ کیتلے ندی نالے آرلدن تے کتنے پاڑے بݨ کے وکھ تھیندن۔ واہݨ اینکوں آہدن۔ ایہو قدرت دا نظام اے، ایہو ای سچ اے۔ میلے اچ کیتلے لوک آ رلدن تے کیتلے نکھڑدن، کوئی ڳیݨ تھوڑی کریندے۔ دریا وہندے رہندن، میلے لڳدے رہندن۔

عاشق خان لکھدن جو "لوک سانجھ دے دوستاں اپݨی صلاحیتاں این جی اوز دے لیکھے لا ݙتن۔" اڄ کل اے ڳالھ شاید ٻہوں عام ہے۔ این جی اوز کیا ہَن؟ کیوں ہَن؟ کیا کریندیاں ہَن؟ اے ہک لمبی ڳالھ اے۔ اساں این جی اوز اچ صرف نوکری کریندے ہائیں۔ اے ٻئی ڳالھ اے جو پچھلے ویہہ سالاں اچ ملکی تے عالمی سطح تے سیاست اچ اُتھل پٹھل دے نتیجے اچ قوم پرستاں، بائیں بازو آلیاں تے ترقی پسند دانشوراں دی اکثریت این جی اوز دی نظر تھی ڳئی اے۔این جی اوز اچ نوکری کرݨ ایویں ہے جیویں میں امروز یا فرنٹئیر پوسٹ نوکری کریندا ہَم۔ فوج، بیوروکریسی (حکمرانی)، عدالتاں، صحافت اے سبھ انسان دشمن پیشے ہَن۔ انیویں این جی اوز اچ نوکری وی ہک پیشہ اے۔ چنڳے لوک او ہوندن جیڑھے بُرائی مَن کے کریندن، اوندے حق اچ دلیلاں نئیں ݙیندے۔ آپݨے آپ کوں منصور یا سقراط بݨاوݨ دی کوشش نئیں کریندے۔

ڄم پل

عاشق بزدار 14اگست 1947کو مہرے والا ضلع راجن پور وچ پیدا تھئے. 1985 ہک سرائیکی ثقافتی میلے دی بنیاد رکھی سرائیکی زبان وادب تے ثقافت دی خاطر ابتـدائ عمر کنوں پورھیا پئے کریندن

کتاباں

• چار اپریل ، ، ، ، (نظمیں-سرائیکی)
• قیدی تخت لہور دے ، ، ، ، (شاعری-سرائیکی)

نمونہ کلام

اساں ڄَئے سرائیکی دیس دے

ساݙی دھرتی ماء لکھ پال

ایندے سینے سندھ پیا کھیݙدا

ایندے پیریں چھاچھرٗ کاک

اے بھاڳ وندی دی بھاڳ وند

ایندا پاݨی کھیر دی کار

ایندے تھل چترانگ مَلہیر

تے

جَھر جنگ ٻیلے، ٻیٹ دیاں

کیا رِیساں شہر کرِن

ایندی روہی آسݨ رُوح دا

ایندے ٹٻے طُور ݙسِن

ایں ڄنڑیئے گھوٹ فرید جہیں

کئی روال، سِیتل، میندھرے

سئے سسیاں، مومل، مارویاں

ءِ دھرتی پیر فقیر دی

اِتھ دیرے چَنݨ پیر دے

اِیندا الاَلَݨ خدمت گار

بَھل اَڄ ءِ دھرتی دَھرم دی

ہے روندی نیر ہزار

ایندے منہ تے پَیر پنجاب دے

ایندی کنڈ تے چاٻُھک چہکدے

ایندی رَڳ رَڳ سَو سَو چِیر

تے اَسّاں نینگر ڳوٹھ دے

ہے ساݙا کینجھا حال‌؟

ساݙیاں مُرکیاں ، پَٹریاں ڈھولݨے

ساݙے چَھلڑے ، کنٹھڑے ، بَندڑے

ڳئے پیروں لَہہ اَنڑوَٹ

ساݙیاں اَکھیں رَت مینہہ تِرمدیاں

ساݙے من ماندے ݙینہہ رات

ساݙے منہ تے جَندرے جبر دے

ساݙے ہتھ کڑیاں وِچ بند

اساں قیدی تخت لہور دے

اساں قیدی تخت لہور دے

شاعر: سئیں عاشق خان بزدار

ݙوہڑہ

چپ چور تھی عاشق پار گئیوں جے ونجڑاں ھا میکوں آکھیں ھا@

میں وصبے دی کہیں بی بی توں ڈیندی وار کڈھا میکوں آکھیہ ھاا@

تیڈے رستے تے دیداں گھول وتاں رکھ چھوڑاں حاصل میکوں آکھیں ھا @

تیڈے پیریں ساہ دی جھانجھر پا تیکوں ٹوراں ھا میکوں آکھیں ھا @

کلام سئیں عاشق خان بزدار کمپوزنگ دا پورھیا ملک محمد رمضان نوید آرائیں

مشاعرے

ہر سال مہرے والا وچ سرائیکی مشاعرہ کرویندن۔

32واں سالانہ ڈو ڈٖینہوارا

سرائیکی میلہ مہرے آلا

11، 12 نومبر 2017، چھݨچھݨ، آڈٖت

== شعور دی یونی ورسٹی ==/سرائیکی شاعر]] عاشق بُزدار 14اگست 1947ءکوں مہرے والا"راجن پور"ءچ پیداتھئے. سرائیکی زبان تے سرائیکی ثقافت دے تحفظ واسطے ابتدائ عمر کنوں کوشاں ھن. اپݨے علاقےدےجاگیردار خاندان نال تعلق رکھݨ دے باوجود اپݨی ماء دھرتی تےاپݨےعام لوکیں نال جُڑے ہوئےھِن. سرائیکی وسیب دے محرومی کیتے ھمیش احتجاج کریندے پئن. سرائیکی ادب وشاعری وچ انہاں دا ناں ٻہوں وݙی اہمیت رکھیندے.سرائیکی ثقافت دے احیاء کیتےعاشق خان بُزدار1985ءتوں ھک ثقافتی میلے دی بُنیاد رکھی ھے جہڑا ھر سال وݙے زوق شوق نال منیندا پئے. اے میلہ ھر سال نومبرءچ تھیندے. جیندے وچ سرائیکی اڳوان، دانشور، شاعر، ادیب، محقق، لکھاری، عام آدمی سمیت ھرمکتب فکرنال تعلق رکھݨ والے لوک شریک تھیندن. سرائیکی تحریکءچ"قیدی تخت لاہوردے"دا جو کردارہے اُوندابُنیادی تےمرکزی کردارعاشق بُزدار دی شاعری دا ھے. جیندے نال ہک شعوری مزاحمت نے جنم گِھدے. """"کتابیں"""" چار اپریل( ذوالفقار علی بُھٹوتے لکھی ڳئ سرائیکی شُعراء دی نظمیں ١. قیدی تخت لاہوردے١٩٨٥ءݙوڄھی اشاعت ٢٠١٤ ٢. جیں پُھل چاتے( بےنظیربُھٹودے حوالے نال) ٣. مُکاݨ( شہیدبےنظیربھٹو، اپݨے بِھرا تے پُتردی شہادت دے حوالے کیتے) عاشق بُزدار نثر وی ٻہوں سوہݨی تےمن موہݨی لکھدن. اُنہاں دے اخبارات ءچ سیاسی موضوعات تے کالم چَھپدےراہندن"جیویں جیوݨ گُزریا"دے ناں نال اپݨی بائیوگرافی لکھیندےپئن. """عاشق بُزدار دا کوٹ مارشل""" مُونجھ کنوں محبت کشید کرݨاں شاعری ھےتاں اُو شاعر عاشق بزدار ھے. ٻَم دھماکےدے دیس وچ شاعری، موسیقی تے جُھمر کنوں مہرووفا دا "مہرےوالہ"آباد کرݨاں سیاست ہے تےعاشق بُزدار سرائیکی وسیب دا روشن خیال سیاست دان ھے. اپݨے رشتہ دار، لخت جگرتے جائیداد قربان کرتے وفادی انتہا ݙیکھݨا ھووےتےعاشق بُزدار عاشق صادق ہے. چِٹےکھیروالیں والا، درویش جیندے اُتےفقروغنافخرکریندے ھِن.

== حوالے = عاشق خان بُزدار پاکستان دا ھم عُمرشاعر ھے، اپݨےمُلخ دے وانگوں مُونجھاہے. مگر اُو نِکڑے، مَظلوم تے بے سہارا لوکیں نال بے بہا پیار کریندے. شاعری، عشق تےدوستی پسن٘د بھلےمانس ہے. اُون٘دے نال جݙاں تے جِتھاں مِلݨ تھئے، مُنورخان بُزدار ھمزاد وانگوں ھمیش اُنہاں دی نال ہون٘دن. مُنورخاں توں دوستی دی سوہݨی خوشبو امدی ہےاُو نہ صرف ھِک کہنہ مشق سیاسی کارکن ھن بلکہ دوستی تے وفا دے پیکر ھن. مُنورخاں بُزدار اپݨےہنجوں واہن٘دے اکھیاں نال عاشق خان دے پُتراُشترعباس تےبِھرا دی شہادت دا دِل کُوں پَھٹ ݙیوݨ والا واقعہ ݙسیدن جو 4اپریل2004 دی سویل لاڑکانہ شہیدبُھٹو دی برسی ختم تھئ تے راڄن پور دا قافلہ واپسی روانہ تھی پیا ان٘دے ویلھے عاشق خان بُزدار دے نینگرپُتراُشترعباس ساغر دی کار ھِک ٹَرک نال لَڳ پئ تےاُوموقع تےشہید تھی گئے. عاشق خاں دے بِھرا لیاقت علی بُزدار ڈھیرسارے زخمی تھئےتےکراچی دے ھِک ھسپتال ءچ اللہ تعالیٰ کُوں پیارے تھی گئے. تریجھا نینگردوست فرخ گُل خان ایں حادثے وچ اپݨی جان خالق حقیقی دے سپرد کیتی. عاشق خاں اے قیمتی جاناں ݙیوݨ دے باوجود اے اہدے رہ ڳئے جو حق ادا نہ تھیا. سرائیکی وسیب دے ھم عصر شُعراء ایں وݙےڈُکھ تے ٻہوں ساریاں نظماں لکھیاں جہڑیاں""مُکاݨ""دے ناں نال چھاپیاں ڳئیاں. سرائیکی زبان وادب دے معروف محقق ودانشور سئیں اسلم رسولپوری اہدن جو اے واقعہ کربلاتےعظیم شاعری لِکھی ڳئ ہَئ یا وت عاشق خان کوں پیش آوݨ آلے صدمے تے لکھیے مرثیے وی کربلا دی روایت دے روانی لڳدی ھے. عاشق بُزدار پَنج ھزار سال دِی مُونجھ کُوں زبان ݙے کراہیں نواں جنم ݙے چھوڑیا ھے.سئیں عاشق بُزدار دے وَݙ وَݙیرے ݙھائ سو سال پہلے کوہ سلیمان تُوں ""مہرے والا""تحصیل وضلع راڄن پور وچ آباد آن تھئے. مُنݙھلی طور تے بلوچاں دے قبیلے رِن٘د دی ھِک شاخ بُزدار نال تعلق رکھیندن پَھلی لدواݨی بُزدار وی سݙوین٘دن. عاشق بُزدار دے اَبّا سئیں دا ناں غلام فریدخان ھَئ اُو ١٠٥ مُربع زمین دے مالک ھَن. عاشق بُزدار14اگست1947کُوں وَستی مہرےوالہ وچ ڄَمے. اُو چِھی بھیݨیں تے چِھی بِھرا ھِن. انہاں دے والد چار شادیاں کیتیاں ھَن. انہاں دی امّاں سَیݨ غلام عائشہ بی بی المعروف آشو مائ دا تعلق لاشاری قبیلے نال ھَئ. انہاں سارے بھیݨیں بِھراواں وچ ٻَہوں پیارمحبت پَاتا وین٘دے تے کئ سَکّےمَترائے دا فرق کینی. عاشق خان بُزدار دے والد صاحب انہاں کوں مقامی سکول مہرے والا وچ داخل کرایا. اِتھون عاشق خان بُزدار پنجویں دا امتحان پاس کیتا تے اِتھوں"کوڑے خان جتوئ"دا وظیفہ حاصل کرݨ دا اعزاز وی حاصل کیتا. ول مِڈل سکول سکھاݨی والا وچ داخلہ گِھدا. اِتھوں چھیویں تے ستویں دا امتحان پاس کرݨ دے بعد جونئیر تے سینئیر دی کلاس فاضل پور توں پاس کیتی تے نانویں جماعت کیتے راجن پور ہائ سکول وچ داخلہ گِھدا تے اِتھاؤں1965ء وچ میٹرک دا امتحان411نمبر گِھن تے سیکنڈ ڈویژن نال پاس کیتا. وَل گورنمنٹ ڈگری کالج ڈی جی خان وچ داخلہ گِھدا. ہَئیں دور وچ ریڈیو پاکستان دے نامور ستارنوازجی ایم فریدؔی توں ستار دی تعلیم گِھنݨ شروع کیتی. جی ایم فریدؔی اُنہاں دے گھر مہرے والا وچ آتے اُنہاں کوں ستار سِکھیندے ھَن. کالج دور وچ اُنہاں دے ہوسٹل وچ ستار موجود ہون٘دا ہئ تے اِیندے اُتے ریاضت تِھین٘دی ھَئ.

(جوڳ) لُوں لُوں سیک سڑے وچ رہن٘دی تَن ہے لُوݨ سُوا مان٘دے موئے من وچ پَل پَل ٻَلدی ٻُجھدی بھا ہرکوئ آپ غڑاپی وچ ہے تُوں وی رُجھ ڳئیں ماء میݙے ڈُکھڑے کون ونڈاوے کہیں ٻئے دا ہے کیا صحن اَڳواڑ مُٹھی دے اُتے چُپ دی سِتری سیجھ اَدھ اَدھ رات کوں ویݨ ولاواں سُوہے سَڳن لہا وچھڑے ڳئے سڄݨاں دی یاد ءچ کیوں نہ ویݨ کراں رووݨ جوڳ جے وِسر ڳئ تاں وَل نہ آسی ݙا اَمڑی نِت نِت آکھیں میکوں ہن٘جواں ہار نہ پو تیکوں کون سیاݨی آکھے مَتوں ݙین٘دی ماء (دھرتی دا بار)

   دِھیّاں نماݨیاں
   نِراس بھیݨیں
   وِسار ویلھے
   کِھلݨ ہَسݨ دے
   رَن٘گیل چُنّی دی جاتے
    سِرتے
    غریبڑیاں
    توڑیں بار دھرتی دے چاتی پھردین
      تے
     وَت وی دھرتی دا بار لڳدین
   (وَسیب)
میݙی عُمر ہزاراں وَرہیے
عیسٰی تُوں وی پہلے
مَیں ایں وَسبےوَسدا ہامِیں
ݙیس ݙراوَرجین٘دا ناں ہا
ءِمُلتان،ہڑن٘دتےبکھر
تونسہ،بُھٹہ وَہݨ
"مہرےوالا"
دیرہ ـ داڄل
اُچ تے رن٘گ پور
پَتݨ مُناراـ دِلورائے دے ٹھیڑ
سارے وَسبےمیݙے گھر ہَن
جتھاں پِیت کوں
اَپݨی اَکھ دا پاݨی ݙےڳن
مومل،سومل،سسی،سَمّی
جِتھاں راول روہیں رُلئے
 روہی وچ فرید‌ؒ
ایں وَسبے دے تھل تے ٹِٻے
روہی،راوے،ٹوبھے تاݙے
جن٘گل،ٻیلے،ݙَہر،ملہیراں
کُن کپر،جَھر،ٻیٹ تے جھوکاں
ڳوٹھ تے وَستیاں
میݙےکیتے اَڄ وی تاں ہِن
قبلہ کعبہ
جھتاں ڄالیں
کان٘ہہ تے لایاں
جُھمراں پاوِن
پھوڳ،پھلی،کِھپ،کرین٘ہہ،کرِیٹے
نَچدے ڳان٘دے
چنݨ چہکن
میکوں ݙسدِن
وَݨ طوبیٰ دے
میݙی رَڳ رَڳ دے وچ وَہن٘دِن
گھارا،سن٘گھڑ،سن٘دھ تے چھاچَھڑ
اَکھیوں لُڑھدی کاک
مِیݙا پنج دریاویں نال ہے کیویں رشتہ
سمجھ نَیں آن٘دا
   (شجرے)
اَسّاں ایں دَھرتی دے ڄائے
اِین٘دے پاݨی اِیندی مِٹی دے وچ ساݙے بوتے 
 سِترئیے
ساݙےݙاݙیں بابیں اِتّھاں
اَپݨی اَکھ دے پاݨی دے وچ
اَپݨی رَت دے رن٘گ رَلاتے
ڳوٹھ اُساریئے
شہر سنوارئیے
ݙہدیں ݙہدیں
کاہاسُلطان تے چھاچھڑدے درّیں دےوچوں
کالی کَٹ تے دیبل دے رستیں دے کولوں
ݙاکو آئے
جِنہاں ایں دَھرتی کُوں لُٹیا
وَسبے ساڑئیے....! 
ساݙے ݙاݙے بابے بَݨ ڳئے
کِیہل،کوٹاݨے،کمّی،کسبی
پکَھی واس فقیر
صدیں کولوں اَسّاں ایں دَھرتی دے پان٘دھی
اَپݨی ڄاݨ سُنڄاݨ دے رستے رُلدیں رُلدیں
جوڳی بݨ کے
اپݨے شجرے
شہر ݙراور،اُچ راݨی دے
کِردیں بُھردیں کن٘دھیں دے اَیریں وچ ڳولین
اَپݨے ماضی دی عظمت تے شان دے قصّے
گھارا سِنـدھ دےکَنٹھے کَنٹھے
کِھنڈئیے ٹھیڑیں دے وچ پاتِن اَڄ وَل
اِتھاں اوپری بھوئیں دے اوپرے واسی
ساݙی بھوئیں تے بِھک پئے لَین٘دِن
جےکر اَسّاں اَپݨی عظمت نہ سنبھلیسوں
اَپݨے شجرے گُم کرݙیسوں
 تاں..........
ساݙے ڄائے اَسَاں وان٘گوں
صدِیں تاݨیں
کِیہل کوٹاݨے،کمی چُوڑھے
پکَھی واس فقیر سَݙیسن
    (لَالَݨ)
لَالَݨ میݙے مان٘دے مَن کُوں
تیݙے آوݨ دی چِنتا ہَئی
تُوں جو آڳئیں
میݙےاَن٘گݨ بہاراں آڳن
جِتھاں تیݙے آوݨ دِیاں ہِن لکھّاں خوشیاں
اُتھاں میݙے مَن دے وِچ
کئ ݙُکھ وی پَلدِن
جیڑھےصَدّیں کولوں میکوں
اَپݨےݙاݙے بابے تُوں
میراث اِچ مِلین
کینجھے ݙُکِھن
اِتھاں رُلدن محنت دے بے کفن جنازے
اِتّھاں کہیں دی کُئ حسرت نَیں پُوری تھین٘دی
اِتھاں مَردن ماء پیودے نظریں دے اَڳوں
نینگرڳبھرو
مَرضاں بھوڳ دوا دے ہوٹے
مَیں وی ݙرداں لَالَݨ
اَپݨی غربت کولوں
شالا سُکھی صحت ہووی
شالا تاریں جِتّی تھیویں
دَھرتی ماء دے ݙکھ وی تاں
کُئ تھوڑےکَئے نِیں
جین٘دےسینےصحن تے تیݙیاں پین٘گھاں لڳسن
جتھاں تُوں پَوں پَوں ݙےٹُرسیں
این٘دے ݙکھ وی تاں ہِن جیویں
میݙے ݙُکھیں وان٘گر لمبے
میݙےتن روزی دے نیزے
این٘دی شہ رَڳ دے وچ
لَہن٘دےپین گنڈا سے
اَپݨی قیدݨ دَھرتی ماء دی پارت ہووی
این٘دے ݙکھڑے سُکھڑے سارے
آپ سنبھالیں

   ==سلیمان پہاڑ دی گواہی==
ءِ دھرتی ہے  میݙی سین٘گی
اَسّاں ݙوہیں لکّھیں سالھیں کولوں کَٹھے
حَیرت دے وچ
ہِک ݙوجھے کُوں ݙہدے آیُوں
میکوں یاد اے
جڈاں لکھّیں سالھیں پِچّھوں
اِین٘دےسِینے دے وچ ساہ پئے
این٘دے ذرّےذرّے وچوں ساوَل پُھٹّی
ونو ون دی
این٘دے ان٘ڳݨ بہاراں آیاں....! 
وَل مَیں ݙٹھے
این٘دے سُکدیں دُٻیں دِی سینَل مِٹی تے
پَتلے پَتلے،چھوٹے چھوٹے
ݙن٘ڳے،پِھن٘ڳےلیکے
لیکیں دی وَت مُکدی جھاہ تے
نِکّےنِکّے نکُتے جین٘دے
ڄنہاں دے سہکݨ دِی کؤوی
میݙے کن٘یں لڳی
صدیاں دے چکر دے وچوں 
نِکّےنِکّے جین٘دے نکُتے
وَدّھدیں وَدّھدیں
وَݙی ہاٹھی دِے وچ ڈَھلئے
کئ نسلیں کئ شکلیں دے وچ
جن٘گل جُھنڈ تے پاݨی غاراں
جِنہاں دے ہَن جاہ ٹِکاݨے
جیڑھے کھاوِن گھاہ تے پَترے
یا..........
اَپݨے تُوں کہیں ہِینڑے جی داماس...! 
سردیں گرمیں دی تلخی وچ
ہَولےہَولے
وݙی ہاٹھی والے جی
مَیں مُکدے ݙٹھے
باقی بچدیاں کئ نسلاں
بَدلین٘دیاں
جیرھیاں مونڈھی شکلیں وچوں
نوّیں شکل وچالے ڈَھلیاں
جیرھیاں اَج اِنسان اَکھویندین
ہک ٻئے کُوں سَمجھݨ دے کیتے
ݙُکھ سُکھ دے اظہار دی خاطر
اُنہاں اَپݨی ٻولی جوڑی
جیرھی وقت دے نال ہَمیشہ سَن٘وری سِن٘گری
اِتھوں دے واسی انسانیں
س٦کھ دِیاں ران٘داں
جوڑ......
سَلامت رَکھݨ سان٘گے
کَئ نظریے خَلقئے
ہَر نظریہ ہِک ٻئے دی ککُھ تُون ڄمدا
اِنسانیں دی عظمت دے ہَن سارے راکھے
امن،محبت،دےپرچارِک
جیرھےاَڄ مذہب سَݙوین٘دن
ایں دھرتی دے واسیں وَنّیں
اَپݨی دھرتی دے سینے تے
اَپݨی محنت دی عظمت دِے
کئ عنوان
اَکورئیے
ایندی مِٹی دے وچ 
اَپݨے پَگھردی کستوری گھولی
این٘دے پیلے رُخساریں وچ
اَپݨےلہو دے غے ٹوریے
قدم قدم تے سیس نِوایا
سجدے کِیتے
این٘دے بدلے
دَھرتی ماء نے
اَپݨے ان٘در کُجھ نہ رَکھیا
سارا تَرکہ
اَپݨے دِھیریں اَپݨے پُتریں کوں چا بخشیا
ایں دھرتی دے سینے کھنڈیئے
سوری،سن٘دھ تے گھارا،سن٘گھڑ
کاہا،چھاچھڑ،کاک،مِٹھاوَݨ
جیرھے دَھرتی واسیں دی بُکھ تَس دے ضامن
روہی رُوح کُوں ٻَنری ݙسدی
جین٘دےاُتے
پھوڳ،پَھلی،کِھپ،کھار،سِنہواراں
ایں سجدیاں ہَن
جیویں چَھکدِن
ٻَنری دے ڳَل ہار پُھلان٘دے
یا وَت جیویں
نوّیں پرنیں دےرُخساریں
کجلا،مین٘دی،سُرخی دے
کئ کالے،رَتّے،ٹِکے
اتھاں سسّی،مومل،سومل،زَینی،سَمّی
پِیت پَرم دے پَن٘دھڑے بھوڳئے
اتھاں راول روہیں رُلیا
شوقوں شوق دی بازی وِتھری
روہی آن فرید......! 
تَھل چتران٘گ تے جن٘گل ٻیلے
کُن کَپر،جھر،ٻیٹ 
تے جھوکاں 
سب منظر ہَن مَن کوں بھان٘دے
 ہرپاسےہَن سُکھ دیاں ران٘داں 
بھل ایں وَسدی دھرتی دا
نہ چین آرام کہیں کوں بھاݨاں 
حق ہمسائے ویری تھی ڳئے
این٘دی دَولت لُٹݨ سانگے
کئ دھاڑو آئے جوڑ قطاراں
میں پیا ݙہداں
صدیں کولوں
ایں دَھرتی تے ظلم دی واچھڑ
این٘دے مَکھݨ سینے اُتے
ٻاہرو آوݨ والیں وحشیں
تلواریں تےنیزیں دیاں نت ضرباں لایاں
کئ یونانوں دُنیا فتح کرݨ دے سان٘گے
کَئ افغان،منگول،ایرانی حملہ آور
جئ اسلام پھیلاوݨ حِیلے عربوں آئے
سوداگر دے ویس وچالے
اِتھ انگریز وِرادھےؒ
ساریں ایں دَھرتی کُوں لُٹیا
فوفی،آدم،ڄام ،ہَرنند
تےدِلورادےوَسبے ساڑئیے
جیرھےٹھیڑدے شکلیں دے وچ
قدم قدم تے مِلدن
حملہ آور وحشیں
اپݨے عیش دی خاطر
عزت شان وشرم دیاں مالِک
اِیندیاں ڄایاں
زوری کھس کھوہ نیتیاں
جنہاں دیاں مَیں چیکاں سُݨین
وَیݨ جنہاں دے اَج وی میݙے کَنیں کَرکِن
جیرھیاں رُل پردیس وِچالے
نِکھڑتےاَمڑی بابل کولوں
رون٘دیاں مَرڳیاں
وَت میں ݙٹھے
نانک نگری تُوں سوداگر آئے
جِتھاں ہتھ گنڈاسے
ایں دَھرتی دے سینے تےچڑھ بھن٘گڑے پاوِن
پہلوآوݨ والے سوداگریں دےوان٘گوں 
اے نہ ویسن........! 
اَپݨی دھرتی
اَپݨی عزت
اَپݨے شان شرم دی خاطر
جے تئیں
ایں دھرتی دے واسی
سِر نہ چَیسن
ہَتھ
کلاشنکوف
نہ پَیسن
(میں تےتوں)
مَیں روواں تاں رو نَئیں سڳدا
تُوں تاں کِھل،ہائیں کِھلݨ جوڳا
دَھرتی رَبّ دی تیݙے حصّے
میݙے حصّے

بُکھ دے قصّے

   (وسواس)
میݙے شہر دے 
کندھاں کوٹھے
ہاں لَہاڳئے
اِینویں ݙسِدے
میݙے شہردے حاکم دا
ءِہوکا ہووے
کوئ نہ سوچے
کوئ نہ کِھلّے
کہیں کوں کوئ نہ مِلّے
گھرگھرپَلدِن
خوف دے پارھے
ڳلیاں ،سڑکاں
رستے،کُوچے
ݙِسدِن بروِریان
ہَردروازے کُنڈی ݙِسدی
دَر کھڑکین٘داں
سَݙ مرین٘داں
کہیں پاسوں نَئیں وَلدا آندا
شہر دا منظر ݙیکھ کراہیں
اینویں لڳدے
جیویں
اِتھاں دیہہ لَہہ آؤسی
جیرھا جین٘دےبن٘دے کھاویسی
       (ساہ سن٘گ)
جِتھ مَیں ڄَایاں
میݙا گھر ءِ
جَین٘دے کوٹھے چَھپرچھاندَݨ
جَین٘دیاں کن٘دھاں بُھورے بُھورے
جِتھاں بُکھ پچھانویں پَلدِن
اِیہو ݙاݙے بابے والا
میݙا گھر ءِ
اِتھاں رَہن٘دن
میݙے رَلّے
دِھیریں ،بھیݨیں
اَمڑی،بابُل
بَھل کہیں ویلھے
اِینویں لڳدے
اَسّاں سارے
آپت دے وچ کُجھ نَیں لڳدے
اَسّاں پان٘دھی راہ وَسیڑؤ
رَستے دے آسیب توں ݙرکے
اَپݨا ساہ بچاوݨ سانگے
ہِکی گھور اِچ
کٹھے تھی ڳیوں

  (محبوب)
ءِ کون اے جیرھا شباب دے تخت تُوں ڈَھہے 
پِیاہِے
ءِکین٘دے چہرے دا چن٘در ءِ جیکوں
جو رات پَندھری دی پَئے ہے
ءِکین٘دیں اَکھیں دیاں مشعلاں
ساری رات ٻلدیں وِسم ڳِیاں ھِن
ءِ کین٘دے تھوݙیں دی سُرخ لالی
سَرِم دے پُھلیں دے وان٘گ پیلی بہار تھی ڳئ
ءِکون اے سَمدیں
جین٘دی پیشانی تے گُنڑنج پئے ڳئے
جو بعد مَرݨ دے قاتلیں کوں یقین تھیوے
کہ اَڄ وی مَیں ہاں اَنا سکندر
ءِ کون اے جین٘دے
ہتھیں دی مین٘دی دا رن٘گ بِکھڑااَڄاں نَئ تھیا
جیرھاہے خون جگردی سُرخی
ہاکون جَیں اَپݨےنَرم نازک رن٘گیل ہتھیں
تے
مُلکھ واسی غریب محنت کشیں دی خاطر
مُسلح جدوجہد دے کیتے
بن٘دوق چاتی
ہاکون ءِ جَیں اَپݨےدیس کوں سامراج کولوں 
نجات ݙیوݨ دے سانگ
اَپݨے پُھلیل تن تے
مصیبتیں دے پہاڑ چاتے 
تے
اَڄ او محبوب
مُلکھ واسی
غریب محنت کشیں دی بُکھ دے عذاب
ٹالݨ دیاں 
حسرتاں گِھن کےسَم ڳیاہے
ہمیش کیتے
اَئے وقت،تاریخ
ہِکےگھر دی
ءِ ڈوجھی قربانی
یاد رکھیں
    (ساہ دی پھاسی)
کلّہی روح کوں
سِک دا دَروہ اے
سِرتیں نینہہ داروہ اے
ذہن عذابی
سوچاں زخمی
دِل برباد نِراسی
نِت ہِے
پیت پیار دی پیاسی
اَکھّیں رَین جڳارے
رَہن٘دے
نندراں دے وَڑنجارے
پَرناں نندراں وَڑنجیں مِلدیاں
اَکھیں خوابیں کیتے سِکدیاں
کیکوں ݙَساں
کیویں ٻولاں
منہ تے چُپ دے جن٘درِن
ساہ دِی پھاسی
جے تَیں
میݙے ڳل وچ رَہسی
اوتیں روح دے روگ نَیں مُکݨے
اوتیں سِر سوکھا نہ تھیسی
دِل دَردی دےبھوڳ نہ مُکسن
اَکھیں سُکھ دے خواب نہ پَیسن
ساہ دی پھاسی
ڳل وچ رَہسی
سُدھ نَیں 
کل نَیں
کِےتئیں
     (کاک کن٘دھی)
ساݙی سوہݨی 
سُگھڑ دَھرتی
جین٘دے خاطر 
ٻاہروآوݨ والے وحشی پیریں ہیٹھ دَپھین٘دے رَہ 
ڳئے
ساݙی دَردیں ماری دَھرتی دے سینے تے
کھن٘ڈئیے ٹھیڑگواہ ہِن
جتھاں ساݙے لال سونہارے
بے کھوندے تھی موئے
ساݙیاں ڄایاں
بے وارث تھی
ون٘ج پردیس اَگھاݨیاں
اَج وی تاں
ساݙی دَھرتی دے سارے منظر
وَستیاں جھوکاں
مومَل ماڑیاں 
ٹوبھے،تاݙے
کانہہ،کہیلے
جنگل،ٻیلے
واہ،وہیرے
رَستے،چارے
ٻاہرو آوݨ والے وحشیں دے پیریں وِچ
تے.........
ساݙیاں
رُلدیاں
رُوحاں
رون٘دین
کاک کن٘دھی تے
  (سَاݙی دَھرتی )
تَھل تے روہی
چولستان دَمان
جتّھاں ہِک ہِک لَئی لاݨیں دے مُنݙھ ءِچ
ساݙے ݙاݙایں بابیں دیاں قبراں ہِن
جیرھےاَپݨی دَھرتی ماء راݨی دے سینے صحن 
تے
نوّیں آوݨ والے
اوپرےپیر ݙکݨ دی جن٘گ اِچ
مَردے رہ ڳئے
خون دے دریا تَردے رَہ ڳئے
اَساں اَپݨی دَھرتی ماء دے کینجھے پُترؤں 
تخت  لہور تُوں آوݨ والے نوّیں کمّی
اِین٘دے سینےصحن تے چڑھ کے بھن٘گڑے پَین٘دن
اَسّاں روز تماشے ݙہدوں
   
       (جاڳ)
تُوں جاڳ ݙیس سرائیکی
نندراں دا وقت نَئیں
تُوں ݙیکھ اپݨے چار چوپھیروں نظر بھن٘وا
ہ٢ر کہیں کُوں کل دی فکر ءِ
بقا دا خیال ہِے
افریقہ ہووے،سن٘دھ یا ہووے فلاسطین
سب دیس اَپݨی اَپݨی اَزادی کیتے بے چین
تُوں وی تاں ہاَئیں غلام
تیݙے ڳل دی طوق ہِن
ہرکہیں کوں تیݙے دردیں تے سُولیں دی ہے 
خبر
کیویں تیݙے جن٘گل تے تھل دریا کھسیج ڳے
ٻیلے تیݙےویران تیݙے کھیت بے ثمر
شہ رَڳ تیݙی ہے ݙِسدی گنڈاسیں دی دھارتے
کل اینجھی کھیݙ تھیوݨی ہےایں زمین تے
جے سوچ نہ سڳیوں تاں نہ رہسی تیݙا نشان
تُوں جاڳ جاڳ اَہر دے نوّیں سنیہےسُݨ
اَپݨے وسیب واسیاں کُوں ہُݨ آواز ݙے
اَپݨے خمیر آپݨی تھنڄ دا حساب من٘گ
     (وَنڈ)
میڈے شہر دے وِچ 
ݙُو شہر ءِن
ݙوہاں دے ہِن
وَکھرے نقشے
ہِک پاسوں بن محبت کیتے بن٘دیں کولوں
کوٹھیاں بن٘گلے،محل تے ماڑیاں
جتھاں دَولت،سونا،چان٘دی
شیدݨ وان٘گو اُچھلے
جتھاں سونے وال پن٘گوڑیں
کُتے جھوٹِن
اُنہاں لیکھے دھرتی رَب دی
جین٘دے واسی اَسّاں تُساں 
نوکر ٻیلی
ایں حالت تے کوئی کیوں وِسکے
لوکی اَہدن
وَتعزُومَن تَشا ءُ
ݙوجھے پاسوں  
محنت کش لوکیں دے کولوں 
کچّے ،کوٹھے،چھپّر،چھاندݨ
جتھاں بُکھ پچھانویں پَلدن
جتھوں دے واسیں دے کوئ
خواب کݙاہیں پورے نَئیں تھئے
جتھاں تَن دے اوچھݨ کیتے
دِھیریں،بھیݨیں،میئرِیں لُہندین
جنھیں دے نظریں دے اڳوں
مَرضاں بھوڳ دوادے ہوٹے
ڳبھرومَردِن
قبر دی جاوی اوکھیں پَین٘دِن
ایں حالت تے کوئ کیوں  رُووے
لوکی اَہدن
وَتُذِل مَن‌‍ تَشَاء
    (رَاکھا)
میݙی وَستی دا ہِک شخص ءِ
آہدے
مَیں ہاں راکھا تُہاݙا
میکوں مَنو
جݙاں دا او راکھا بݨیئے
وَستی دے کئ لَیلݨ ڳٻھرو
گھر تُوں نِکھتِن
گھر نِیں وَلئے
نہ کوئی اَتہ پَتہ کہیں دا
گھرگھر وچ آسیب نظر دے
وَستی خالی تھین٘دی ݙِسدی
شام فجر.........
اوہَر کہیں دے گھرجھاتیاں پینِدے
بن٘دے چَین٘دے
اون٘دے ݙر توں روزانہ
مَیں گھر دی کن٘دھ کُوں
ہَتھ جِتلا اُسرین٘داں
پَر کیا کراں
اون٘دا قد وی
لمبا تھین٘دا وین٘دے
وَتُذِل مَن‌‍ تَشَاء
            (سوجھواݨ)
ہِک ݙینہہ ݙِٹُھم
وِچ بازار دے
عجب تماشہ
ہِک مجذوب 
فقیر نماݨاں
جین٘دے سر کھمبیں دی ٹوپی
ڳل وچ کنٹھے
کوݙیاں مڑکے
کچھ نفیل تے ہَتھ بِراڳݨ
کشتہ خالی
پیریں گُھنگھرو
ڳمدا ہویا
حق دا ڳاوݨ
نہ کُئ چھوٹا
نہ کُوئ وݙا
اُچی جھکی
ذات دا سارا کُوڑا قصّہ
ہَر کہیں دا ہے ہِکو جیہاں
کائنات اِچ حصّہ
وَستی دی مسجد دا مُلاں
خطبہ کَچھ وچ پاکے
چوک تُوں لنگھدا پیاہا
اُوں آکھیا
ءِکفر اَلین٘دے
کافر تھین٘دے
پنجے اَنڳلیں وی تاں ہِکو جیݙیاں کئے نِیں
اینکوں مارو
میݙی وستی دے سَب وَݙکے
رَل مِل اُوکوں مارݨ پئے ڳئے
او مجذوب فقیر نماݨاں
آخر مرڳیا
وَرہیوں گزرین
اَڄ وی رات کُوں
کہیں کہیں ویلھے
قبرستان اِچ
گُھنگھرو وَڄدِن
کوکلے آن٘دن
نہ کوئ چھوٹا نہ کوئ وَݙا
اُچی جِھکی ذات دا سارا کُڑا قصّہ
ہر کہیں دا ہے ہکو جیہاں کائنات اِچ حصّہ
وستی والے کنیں وچ انڳلیں نَیں پین٘دے
قبرستان اِچ کٹھے تھی تے
اَپݨے ݙاݙایں بابیں دی غلطی تے رون٘دن

   (چُپ دی سُولی)
ہے گونگی دَھرتی اَلا دی پیاسی
اَلا تاں سَہی چُپ دا راڄ مُکّے
تیݙی خموشی
وسیب سارے دے ساہ کُوں پِی ڳئ
ہَرہک نظارہ اُداس کرڳئ
ءِ چن٘در تارے
ءِ رات کِھلݨی
اَسور ویلھے دے مست منظر
بݨئیے نماشاں
تے
ݙِسدے لاشاں
او لوک سارے
جو تیݙے ٻولݨ دی بَینسری سُݨ تے
اَپݨی روزی دی بخشی
سُولیں سَمئ 
سیاہ راتیں دے جڳاریں کُوں بُھل کے
ٻاہیں سِران٘دی لاکے
سَمݨ دے عادی
تیݙی خموشی دے بعد سارے
او روڳی بݨ ڳن
تے
نِت جڳاریں دی ڈھانڈھ وِچ اِن
اِیں وَسدی دَھرتی دے لوک اکثر
تیݙی خموشی دی پیروی وِچ
اَلا نِیں سڳدے
تے
کَرب اَپݨا ݙَسا نئیں سَڳدے
عذاب راتیں دے وِچ
کلہیپے تے گُنگ دامی دے
سُول سَہہ سَہہ
تیݙے اَلاوݨ دے کیتے جانی
اُلار ٻاہیں دُعائیں منگدِن
جے نہ اَلاݨوں تاں
تیݙی دَھرتی دے لوک سارے
یکے نظارے
کِھلݨ اَلاوݨ
ہمیشہ کیتے
ایں 
چُپ دی سُولی 
تے
وار ڈیسن
          ( بَابُل)
بَابُل 
تیݙا ویڑھا وَسّے
اَمڑی دی جھولی دے وان٘گوں
ساکوں یاد اے بَابُل
ساݙا ہتھ نپ آپ کھݙین٘دا ہان٘ویں
اپݨے صحن اَڳواڑ تے ساکوں پَوں پَوں ٹُرݨ 
سِکھین٘دا ہانویں
جیڑھےاَسّان ٹُرݨ سِکھیوں
تَاڑی مار اُݙایو ساکوں
ہُݨ تاں بَابُل
اوپرے گھر دیاں کن٘دھاں ساݙے جاہ ٹِکاݨے
تیݙے ویڑھے لڳدِن بابل ساݙے کون٘جیں والے 
پھیرے
چھوٹے سَن وچ
ساݙے رون٘دے
وَہن٘دےنین  رَہاوݨ والا
اَڄ وی تیݙے ویڑھے سان٘گے
اَمڑی دی جھولی دے کیتے
بَابُل ساݙیاں اکھیں رون٘دین
تیݙی پَڳ دےپان٘د کُوں لُوہن٘دین
شالا سَت پُتریتا تھیویں
اَسّاں تَئیں تُوں کُجھ نَہاں من٘ڳدیاں
نہ ساݙی حُج حیل ہے کائی
بَابُل تَئیں تَائیں ہِکا زاری
اَپݨے صحن اڳواڑ تُوں ساݙے پیر نہ میسیں
       (سُول سَنیہے)
موسم سال اِچ
کئ کئ ون دےرن٘گ بَدلین٘دِن
آس نِراس تے خوشیاں غمّیاں
گھر گھر ڈین٘دِن
کِتواں سال اے
میݙے سان٘گے
ہِکودَردا موسم ہِے پیا
جیویں وَرہیوں پہلےہَن٘ج ہَئ
خالی اَکھ دی وَسُّوں
ہُݨ وی اُوہے اَکھیں ہِن پِیاں
ہُݨ وی اُوہے ہن٘جوں
رووݨ تُوں جےوِیکھا مِلدے
ڳانج کرین٘داں
کݙاں ݙُکھ دی رُت بدلسی
کݙاں سُکھ دا موسم وَلسی
اِتلےتاݨیں 
وت کئ نوّیں 
سُول سَنیہے
میݙے تیں
آڈُھکدن
    (شَمّاں)
جیوݨ جوکھ دے رَستے رُلدیں 
وَرہیوں گزرین
لحظہ سُکھ دا پَلّے نَیں پیا
ݙینہہ کُوں جھورے بھوڳ سنبھلدوں
سِرتے کالی رات.........
ہِے ناں جین٘دی پَربھات
رات دی ݙَیݨ ݙِکھالے ݙیوے
وَنکووَن دیاں 
سیٹاں مارے
گھرگھروِچ چٻریاں چِرکاوے
خوف توں کہیں کوں نندر نہ آوے
ہرپاسے چُپ چاپ
ݙرتوں جے کوئ کہیں کوں سَݙے
سَنگھ نَیں تھین٘دا
اَپݨی وحشت ٹالݨ کیتے
ہِک ٻےدامنہ ݙیکھݨ سان٘گے
ہَرکہیں اَپݨےاَپݨے منہ تے ݙیوے ٻالئے
بَھل اِیں اَن٘دھی رات وِچالے
ہتھ کوں ہَتھ نَیں سُجھدا
ہُݨ ءِ ڈیوے
اِینویں لڳدن
جیویں قبریں ٻلدے ہووِن
ءِوی گھٹ نَئیں ٻَلدے تاں ہِن
ءِ وی ݙرھ
اَکھیں ݙیوے
وِسم نہ وَنڄن
جیویں
ساݙے ݙاݙیں،بابیں
ہَنجوں ݙے وِسمائے
کے تئیں 
اَسّاں دَھرتی واسے
رون٘دے رَہسوں
سِجھ دی ڳول ءِچ
رُلدے رَہسوں
وحشی رات دا ان٘دھا سینہ چِیرݨ کِیتے
توڑیں
نِکّے ٻَالیں وَانگُر
شَمّاں ٻالوں
      (لَیلَݨ ڳبھرُو)
اَڄ دَھرتی پئ ہِے جاڳدی
ہُݨ توں وی نندراں چھوڑ
تُوں لَیلَݨ ڳبھرو ݙیس دا
تُوں وزبر تُوں شہ زور
ہَئ ویلہا وقت سُہاڳ دا
تُوں کھارے چڑھ تھی گھوٹ
تیݙے سہرے آکھن،ڳوٹھ
نہ جے کر جاڳیوں وقت تے
تاں چَہکاں چَرسِن چور
تیڈیاں مومل،سومل،سسّیاں
وَن٘ڄ وِکسِن شہرلہور

       (ویݨ)
ہَوا سُݨیندی وَدّی ہے نوحے نگرنگر دے
جے سُݨ سڳو تاں سُݨوءِ نوحےنگرنگردے
کِتھاہیں کوئل وَدّی کوکین٘دی ہےدَرد اَپݨے
وَدّی ڳولین٘دی ہے مِیت نکھڑئیے
ایں دردیں ماری،سدا اَواری دا
صرف جگنوکُوں ݙکھ اے
جیرھا کُہیڑ راتیں کُوں
اَپݨے مَن دے اُشا تے
ݙُکھی دے مِتر ڳولے
اِیں ڳول اِچ اَپݨا وجود رولے
کِتھائیں پُھلّیں دے وان٘گ معصوم ٻَال
کھیݙݨ دے سان٘گ گھرتُوں جے ٻاہر نکھتّن
تاں
کُھر درے ہَتھ وی نال نکھتِن
تے
وَل او معصوم اَڄ تَئیں گھروِچ نہئ سَماݨیں
صغیر سَن وچ نِکھڑتے بھیݨیں بھرانویں کولوں
مُشقتیں دے عذاب وِچ ءِن
کِتھاہِیں معصوم بھیک من٘ڳدِن
کتھاہئیں گھریں تےہوٹلیں وِچ اوتھاں مَن٘جین٘دِن
تے اَپݨے کچّے کرُور تَن کوں عذاب ݙے کے
پئے اکثراسڑکاں،پٹڑیاں تےمِٹی ڈھُوین٘دِن
جے تَھک کے ٻَہن٘دِن
تاں
بیلچیں دیاں شدید ضرباں بَدن تے چینِ٘دن
بیمار تھیون تاں بے سہارا یتیم تے بےنَوا 
مُسافر
دوادے حیلےپئے موت پیندِن
ایں ظلم صدمے تے بیکسی تے
ایں موت مُوئ تے
کہیں حکمران،کہیں نمازی تے کہیں روزیتے دِی 
اَکھ نئیں تَردی
....
کِتھاہیں وَستی دے کچّے گھروِچ ہے بھاہ پئ 
ٻَلدی
یتیم معصوم ماءدے والیں کُوں چِھک کراہیں
پئےروٹی من٘گدِن
اُوں ماوِچاری دے کول کیا ہے
جواوکھواوے
اُوں سامݨی پکّی ماڑی تُوں وی گھراں نہ آوے
جین٘دی پیشمانی تے""فضلِ رَبّی""لکھیا ہویا ھِ
....
مُزیراٻَالیں سَمیت دَھرتی تے لُکھ لُری وِچ
ہِے اَپݨے پگھّردے پُھل کِرین٘دا
تے
ہَرکہیں کُوں ہِےرِزق ݙین٘دا
او سب دا رازق پِیا بُکھ ننگائی دے سُول 
سَہنـدا
کِتھائیں اون٘دےگھررَنگیل کَھٹ تے کُئ خان 
ٻیٹھے
جیرھا اُون٘دی دِھی دی کنڈ کُوں تُرتُر تکین٘دا 
ٻیٹھے
جوان دِھی دا ضعیف پئیو تاں
بُھتار دے لِن٘ڳ گُھٹیندا ٻیٹھے
عجیب وَنڈ اے عجیب رِیتاں
خطیب گنگ اِن تے چُپ مَسیتاں 
....
کِتھائیں ٻَالیں دے روٹی کپڑے دوا دی خاطر
او ݙیکھ محنت کشیں دے ٹولے
سویرتوں لا نماشاں تاݨیں
پئے اَپݨی نوِی کمرتے دھرتی دے بار چین٘دِن
تے
وَت وی فاقیں دے ہار پَینـدِن
کِتھاہیں مَلکیں،مَہر،میاݨیں دے کُتّے
مَکھݨ تے کھیر پیندِن
خدا رسیدہ بزرگ آہدِن
خدائی وَنڈِ
او جیکوں چاہے
تاں نعمتاں بے شُمار ݙین٘دے
...
کِتھاہیں قلعے دی جیل کالی دے
سِولئےہوئے فرش تے کُئ زخمی سُتا پیا ہے
قصور اُون٘دا
جواو اَکھین٘دے
ءِ سارے منظر
ءِ سَب طریقے
یَکے وَطیرے
تاں ظلم دےہِن
اِنہاں کوں روکو
اِنہاں کوں بدلو 
ہَوا سُݨیندی وَدی ہے نوحےنگرنگردے
جےسُݨ سڳوتاں سُݨوءِ نوحےنگرنگردے
===قلم تلوار===
وطن دی لیکھ پَتری دے تُساں کاتِب تُساں 
مالک
تواݙی تقدیر دے ورقے
انہاں ظالم ہَتھاں وِچ ہِن
جیرھے صَدّیں کولوں
محنت کَشیں دے ناں
لِکھین٘دے رَہ ڳئے
بُکھ ننگ دے قصّے
اُنہاں ہَتھاں شکاگووِچ
تُواڈےاجداد دےسینےدی رَت دے نال ہَن 
اَپݨےنَہوں رنڳئے
جورَہن٘دی دُنیا تاݨیں،تُساں اَپݨےدِل دے وِچ
بَس اپݨےحق مَنگݨ دیاں حسرتاں پالوتے مَرون٘ڄو
تُہاݙے اَجداد
تُہاکوں
اپݨے چولے اَپݨی وَہندی رَت دے وچ رنگ کے 
عَلَم ݙے ڳے
اون٘دی چھاں تے
ٻَہݨ والیں
آوَݨ والیں
ݙُکھی نسلیں دی خاطر
کجھ تاں کر چھوڑو
قلم نشتر،قلم تیشہ،قلم تلوار تُہاݙےہَتھ 
   (21جون)
ݙِینہہ تَریخاں
اَپݨی ککُھ تُوں
 کئ واقعے
کئ حادثےڄَݨ کے
قومیں دی تاریخ دا سِرورقہ بَݨ ویندِن
زندہ قوماں
اینجھے ڈینہہ تے ءِ تاریخاں
اَپݨے ذہن دی ڈائیری دے وچ نوٹ کرین٘دین
اینویں ہِک تاریخ ݙیہاڑا
21جون ءِ
جیرھا اَپݨی دَھرتی دے مَتھّے دے اُتّے
بَنیں وانگو چھکدے
جیکوں ءِ اعزاز ݙھیا ہِے
سِندھڑی
این٘دے چھانویں ڄمّی
جَیں دِھیریں بھیݨیں دے ناں کُوں
اُچّا کِیتے
جَیں لوکیں دی بَن٘د خلاص کَرَݨ دی خاطر
اَپݨے ہتھ ہتھکڑیاں پاتین
جَیں مظلوم ݙُکھیں دے مارئیے
لوکیں دی عزّت دی خاطر
اَپݨے سِردا بوچھݨ وارئیے

جواب

میݙے ݙاݙے بابے دی
سب،محنت،پورھیا
وَستی دے
اُوں گودے سئیں دے لیکھے لڳّا
جیرھااُچیں کن٘دھاں دے وِچ
لُکئےشیش محل وِچ رَہن٘دے
جیرھا
وَستی ڄَئیں دا
شرم تےݙر توں
وَہن٘دا پگھّرپِین٘دے
وَتوعِزُّمَن تَشاءُ دےمَنترپڑھ تے جین٘دے
مَیں وی اَپݨا پورھیا
اَپݨی وَستی
اَپݨاویڑھا وَسّوں
وَتوذِلُّ مَن تَشَاء دےلیکھے لایا
پَر ہُݨ میݙے ڄائے
میݙےلَیلَݨ ڳبھرو
کافرتھی ڳن
شیش محل دی راکھی
میݙے وَس نَئیں رہ ڳئ
این٘دےسان٘گے
ہُݨ اَسمانوں
رَب سئیں آپ فرشتے بھیجے

خواب

غریب ماء پیودِیاں دِھیریں کم سن
جو تَن تُوں بُکھ دے عذاب 
ٹالݨ دے کیتے
اُچیں حَویلیں وَنڄ کے
اَمیر لوکیں دے ٻال چاوِن
وَدیاں رَہاوِن
سَویرتُوں لا نماشاں تَاݨیں
نہ کچھ وَنداوِن
اُنہاں دے لَالَݨ بِھرا جو رُووِن
تاں مُنہ نہ لَانوِن
تے اِین٘دے بَدلے
حویلیں والے
غریبڑیں دے
جوان تھیوݨ دے خواب ݙیکھݨ

مِراسِݨ

آ مِراسِݨ
سِہرے آکھوں
اُوں بُھورل دے
جیرھا ساݙی وَستی دا ہِے لَیلَݨ ڳبھرو
جین٘دے حُسن دے ہوکے
ݙیس سرائیکی دِے وِچ
ݙیکھ مِراسِݨ
بھولا بُھورل کِیں پیا ݙِسدے
جیویں ہووے نِسریا ٻُوٹا سَرمِیں دا
رن٘گ اِس اینویں 
بجیویں چان٘دݨ کچھی دا
تَن ہے نَرم ملائم مکھݨ منجھیں دا
اَکھیں مُلخ مَلہیر دے ٹوبھے
جتھاں اَزل دے پیاسے پکھی واس پن٘دھیڑو
رُوح دی تَریہہ لَہاوِن
مُسکے تاں ایں چان٘دݨ تھیوے
جیویں پَربھ دے راتیں دے وِچ
مومل ویس وَٹاوے
یا وَت 
پین٘گھ تے تَن لَسکاوے
ٻولے تاں ٻَس اِینویں لڳدے
جیویں سن٘دھ دریا دی مَݨ تے
وَن٘جھلیاں وَجدیاں ہوِون
ساوَݨ مانہہ دی وُٹھڑی روہی دے سب منظر
اِین٘دے رُخساریں وِچ مِلدِن
چال ٹُرݨ دی
وَکھرے وَن دی
جیویں ڄَل پی ٻَک ہَرݨ دا
تَھل چتران٘گ دے سینے صحن تے
خوش تھی پَوں پَوں ݙین٘دے
این٘دے سان٘گے سِکدین
لالُولاڑ دِیاں جھوکاں
جِتھاں ٻوئی،کِھپ،کھار،سِہنواراں
ڈھولے ڳاوِن
پِیت پرم دے بھیت ݙساوِن
ءِ راول ءِ خان پُنل ہے
این٘دے نقش قدم تے رُلدیِن
کئ سَمّیاں کئ سسّیاں
ایں راݨے دے مُنہ تے پَندّی
نہ مومل نہ سومل،سونی
نی وَت گجر،گام
ساریاں رون٘دین
کاک کن٘دھی تے
آمِراسِݨ
سہرے آکھوں 
اوں بُھورل دے
جیرھا ساݙی وَستی دا ہِےلَیلَݨ ڳبھرو
جین٘دے حُسن دے ہوکے
پورب ماڑ ݙکھݨ وِچ
توڑیں تیݙےساݙے گھریں بُکھ دے پارھے
توڑیں ساݙےوَسدے ساکوں نیچ سڈیندِن
وَل وی ساݙیاں رَسماں رِیتاں
وَکھرے وَن دیاں
کُئ پرنیجے
تیݙا ساݙا
کم مِراسِݨ
سِہرے آکھݨ

اَرمان

اَسو ویلھے تُوں لا کراہیں 
نِماشاں تاڑیں
مَیں اپݨے ہَتھیں دی رَت دی سُرخی دے نال
دَھرتی دے پِیلےپِیلے بہار مُنہ کُوں
سِنگار ݙین٘داں
تے
وَت وی
دَھرتی دے رُخ دی رونق دے منظریں سان٘گے
اَکھیں سِکدِین
===نِراس===
دَھرتی ماء دے سینے صحن کُوں
محنت کر سن٘ورینداں
اَمڑی بَابُل
بھیݨ بھرا
ٻانہہ ٻیلی جوڑ تے
فصلاں کاشت کرین٘داں
میݙے چھوٹے ٻال وی
میݙے پورھیے دے وِچ حصّہ پین٘دِن
ایں حسرت وِچ
چن٘گی فصل جو تِھیسی
بابُل سوہݨے سوہݨے کپڑے گِھنسی
تِلّے والیاں جُتیاں پَیسوں
چنݨ پیر،فرید،سخی،سُلطان اَبھڑنگ
تے
اُچ راݨی دے میلیں وَنڄ کے
چھّلے مُندریاں
چیرے چُنیاں 
وَنجھلیاں تے الغوزے گِھنسوں
زَینی بھیݨ دے ہَتھیں سَڳن دی مین٘دی لڳسی
لال بِھرا پَرنیسی
پَر ءِ تھین٘دے
فصلاں پَکݨ تے
خانیں دے کمدار کَراوے
شہروں آن٘دِن
جیرھے میݙا پورھیا
میݙے ٻالیں دیاں معصوم اُمیداں
میندیاں،مَکنیں،سڳن سونہارے
ٻوریں دے وِچ
پا
ٹُرویندِن
===تُساں وَزبر===
ساݙی بھوئیں دے نَوّیں واسی
ساݙے شرم تے دھرم دے مالِک
طساݙی ذات صفات نہ پُچھو
ساݙی کوئ اوقات نہ پُچھو
حسرت تے ارمان نہ پُھولو
ساݙی دِل دے بھیت نہ ڳولو
اَسّاں اِیں دھرتی دے ڄائے
کَل تَاݨی تاں سب کُجھ ہاسے
اَڄ تاں بَݨ ڳئیوں لُرئیے،ماچھی
مےِ،موہاݨے
مَہتم،مَچھی مارݨ والے
اَسّاں نِت دریاویں اَندر
ٻیڑیں ٹِھلدے
کنٹھےساݙے جاہ ٹِکاݨے
اَسّاں ٻَدھیلو
لایاں لاݨے کپ تے
کھاریاں،ٹوکرے وُݨوں
اَسّاں چُوڑھے
ڄَلماں،رُمیّاں لَاوݨ والے
اَسّاں اُوݙ تے بھیل سݙیجوں
ساݙیاں دِھیریں،بھیݨیں
سڑکیں پتھر ڈُھووِن
نگری نگری پِنݨ والے
پَکھی واس فقیر سَݙیجوں
اَسّاں کُنگر،دائے،کوٹاݨے
خَچر وَہیر وَہاوݨ والے اَساں رِچھ نَچاوݨ والے
اَسّاں موچی
تُہاݙیاں جُتیاں سِیوݨ والے
اَسّاں پولی
تُہاݙی بزم دی رونق سان٘گے
ساݙے پاڳل پَن دیاں ہِن مشہور کہانیاں
اَسّاں کمّی،ݙُوم،مِراسی
ساݙیاں ڄَایاں
سِہرےڳاون
گھرگھروِچ خوشیاں ݙے آوِن
وَل وی ݙُوہ دیاں ڳنݙھڑیاں چَاوِن
ساݙے وَݙکے
روزی کارَݨ 
جن٘گل موکِھن
عُمراں ڳالِن
بُکھ تے ݙکھ دا اَنت نہ پاوِن
جے کر پُچھدو
ساݙا دِل وِسواس دا مَن٘در
جین٘دے ان٘در
ہِکا حسرت پَلدی پَئی ءِ
ساݙی دَھرتی دے سینے تے
"رام کرےہُݨ مُرلی وَڄے"
==اسّاں قیدی==
اساں ڄَئے سرائیکی ݙِیس دے
ساݙی دھرتی ماء لکھ پال
ایندے سینے سندھ پیا کھیݙدا
ایندے پیریں چھاچھرٗ کاک
اے بھاڳ وندی دی بھاڳ وند
ایندا پاݨی کھیر دی کار
ایندے تھل چترانگ مَلہیر
تے
جَھر جنگ ٻیلے، ٻیٹ دیاں
کیا رِیساں شہر کرِن
ایندی روہی آسݨ رُوح دا
ایندے ٹٻے طُور ݙسِن
ایں ڄنڑیئے گھوٹ فرید جہیں
کئی روال، سِیتل، میندھرے
سئے سسیاں، مومل، مارویاں
ءِ دھرتی پیر فقیر دی
اِتھ دیرے چَنݨ پیر دے
اِیندا الاَلَݨ خدمت گار
بَھل اَڄ ءِ دھرتی دَھرم دی
ہے روندی نیر ہزار
ایندے منہ تے پَیر پنجاب دے
ایندی کنڈ تے چاٻُھک چہکدے
ایندی رَڳ رَڳ سَو سَو چِیر
تے اَسّاں نینگر ڳوٹھ دے
ہے ساݙا کینجھا حال‌؟
ساݙیاں مُرکیاں ، پَٹریاں ڈھولݨے
ساݙے چَھلڑے ، کنٹھڑے ، بَندڑے
ڳئے پیروں لَہہ اَنڑوَٹ
ساݙیاں اَکھیں رَت مینہہ تِرمدیاں
ساݙے من ماندے ݙینہہ رات
ساݙے منہ تے جَندرے جبر دے
ساݙے ہتھ کڑیاں وِچ بند
اساں قیدی تخت لہور دے
اساں قیدی تخت لہور دے
==کوٹ مارشل==
ݙُکھ سُکھ 
آس نِراس کشالے
ساہ دی سن٘گتی
موت تُوں پہلے
سَہی نَیں ݙیندے
جیوݨ جوکھ اِچ
کُجھ لمحے تاں اینجھےآندِن
جیرھےموت تُوں باری ہون٘دن
پَراونَوّیِں سُرت سَہارَے ݙے لنگھ ویندن
اینویں واگھاسیکٹر دی او رات نہ بُھلسی
جتھاں گشت تے ٹُردیں ٹُردیں
ساری رات سوچین٘دا رَہ ڳیُم
گھرتُوں دُور
مُسافِر بَݨ کے
کین٘دی موت دے چا پَروانےآندا ڳیاہاں
کل دی جن٘گ اِچ
جیکوں میݙی گولی لڳسے
آخِرہوسی اُو وِی تاں کہیں ماء دا ڄَایا
چھوٹےننڈھے ٻَالیں دا پِئیو
جیرھےلام تُوں اوندے خَیری وَلَݨ دی حسرت
اَپݨے مَن وِچ رَکھدے ہوسِن
ءِوی تاں تھی سڳدے
کہیں دی گولی میݙےسینے لڳّے
اَپݨےتَن تُوں وَہن٘دےگرم لہودِیاں چِھیٹاں ݙَک نہ 
سَڳاں
میݙے بعد مَرݨ دے میݙے ٻَالیں کُوں
ہِک تمغہ تے
کُجھ پیسےمِلسِن
کےتَئیں کھوسِن
سوچ سوچین٘دیں
ٹُردیں ٹُردیں
رَستے وِچ
ہِک کھنڈر کولوں
رُنڑکےدِیاں آوازاں آیاں
پِیرفریؒد دی کافی میݙے کنّیں کُوکی
حیرت دے وِچ سوچے مَیں
ءِدُشمن دے کُئ فوجی ہوسِن
جیرھے گشت کرین٘دیں تَھک کے
نِکھڑتے بھیݨ بِھرانویں کولوں
موت دے کن٘دّھیں
جیوݨ دے اَرمان وَساکے
اَپݨا مَن پَرچاوَݨ سانگے
ڳاندے ہوسِن
وَل مَیں سوچے
کِتّھاں وَاگھا
کِتّھاں پِیرفریؒد دی نگری
کتّھاں جُگنی،کتّھاں کافی
جنگ ءِ
جن٘گ اِچ 
ڳاندا کون اے
کافیاں ڈھولے
ءِتاں کُئ آسیب نظردے
ݙَر تُوں
پچِھ تے پَرتݨ لڳاّں
پیریں دے وِچ
ساہ نہ ریہا
اِتلے تاݨیں سَنیگنیں دیاں نوکاں چَمکیاں
مَیں دُشمن دے ہَتھیں لڳّاں
مَیں ڄاتے
اَڄ مُک ڳئ میݙے جیوݨ جوکھ دی رام کہانی
کِتھاں واگھا
کِتھاں اَپݨی دَھرتی رَہ ڳئ
کین٘دے سانگے
جیوݨ ہاریُم! 
وین٘دیں ویندیں
رَستے دے وِچ
اُنہاں میݙا پتہ پُچھیا
مَیں ݙَسایا
داڄل شہر دے نیڑے
پَٹ دی وَستی ٻَہنداں
اِتلا سُݨ کے
ݙُوہاں میکوں بھاکُل پایا
چِرکےتَاݨیں رون٘دےرَہ ڳئے
بݙوہیں میݙی دَھرتی ݙیس سرائیکی ڄَئے ہَن
جیرھے47ء دے وِچ
وَسدیاں جھوکاں
چھوڑ ٹُرئیے ہَن
کھنڈر دے وِچ ٻَہہ کے
مَیں تُوں پُچھدے رَہ ڳئے
اَپݨی نکھڑی دَھرتی ماء دا حال......! 
"چنݨ پِیؒر،فریؒد،سخی سُلطان اَبھڑن٘گ
تے
اُچ راݨی دے میلے اُنویں لڳدِن؟
اُچ دےچیرے،قاسم پور دِیاں رَن٘گلیاں چُنیاں
اُنویں لوکی پَین٘دِن؟
اُونویں پہلے وان٘گر ساوݨ مانہہ وچ ڳبھرو
ٹولیاں جوڑکے شام سویرے
واہ تے دَھاوَݨ ویندِن؟
راتیں کُوں پِڑجوڑ تے نینگر
دِلّے وَن٘جھلیاں
الغوزے تے تاڑیاں تال وَڄیندِن
ڳبھروٻیٹ دے ہُݨ وِی رات کُوں
تِیربھّنے تے وان٘جھاں کھیݙدن؟
وَݙے ویلھے
دُل دریا دی مَݨ تے چھیڑو
پِیرفریؒد دِیاں کافیاں ڳان٘دِن؟
تھل دے پان٘دھی
اُٹھیں تے چڑھ جوڳ اَلاپ کرین٘دن؟
منجھیں ڳل وِچ واڄے پاکے
ٻیلیں آن وَڄیندین؟
ٻیٹیں بھاڳ سُہاڳ ہے اونویں لائیاں شکلو 
چین٘دین؟
جن٘گل ٻیلے روہی راوے،ٹوبھے،تاݙے
ݙَہر،مَلہیراں
اُونویں دِل بِرمیندین؟
پھوڳ،پَھلی،کِھپ کھار سِہنواراں
ڄالیں،جُھمراں پَیندین؟
میں آکھیا
سَب منظر تاں ہِن پہلے وانگو
پَر ایں دھرتی صحن تے نوّیں آوَݨ والے
ساݙی سانجھ نَیں رَلدے
ڳالھیں ڳالھیں پرّہ پُھٹ ڳئ
سینے سِک تُوں خالی نہ تھئے
مَن دے اندر تِھڳڑی دُکھ پئ
جیرھی اَج تَیں دُکھدی پئ ءِ
اوڑک 
اُنہاں میکوں سَرحدآن پُچایا
ساری رات سوچیندا رَہ ڳیُم
کھنڈر،پیرفریؒد دی کافی
باَپݨی دَھرتی ماء دے ڄائےنکھڑئیےنینگر
فجریں ویلھے اُوں کھنڈر تے میݙی یونٹ فائر 
کھولیا
میکوں اِینویں لڳّا جیویں
میݙے گھر پئے ڳولے چُھٹدِن
ہوسڳدے کُئ میݙی گولی
میݙی دَھرتی ماء دے سینے کھیݙئیے
کہیں ڳبھرو کُوں لڳّے
پیرفریؒد دی کافی ڳاوݨ والے سَنگھ دےپاروں 
نِکلے
جن٘گ دے بعد میں جےکر اَپݨی وَستی ویساں
مارکے دھرتی ماء دے نکھیڑئیے نینگر
کیا وَنڄ منہ ݙِکھلیساں
مَیں ءِ سوچ تے
رائفل سٹ کے
مورچے وِچوں ٻَاہر نکھتاں
اَپݨی دھرتی ڄَیں کُوں 
نہ مارݨ دے جُرم اِچ میݙے ہتھ ہتھکڑی لڳ 
ڳئ

ماءڑی ماء

ماءڑی ماء
تُوں ݙِسدیں میکوں رَب رَحمان دے وانگو
ماءڑی ماء
تُوں وِشنو،شیو،بھگوان،ہَری دِیاں شکلاں
ماءڑی ماء
اَلپس،سِنیاتےاُحد،ہمالیہ دے چوٹیں تے
تیݙے تخت نظردِن
ماءڑی ماء
تُوں مایا،مریم تُوں زَہرا تُوں سِیتا
تُوں سرسوتی،اوشا،رادھا
تُوں سونی،تُوں سومَل
ماءڑی ماء
تُوں گوتم چن٘در،کرشن،شنکر
نانِک پِیر،پیغمبر،مُرشد،گُرو،امام،اَوتار
ماءڑی ماء
تُوں گیتا،وید،گرنتھ،انجیل،قرآن
تُوں یثرب،تُوں مکّہ،متھرا تُوں کاشی،کشمیر
تُوں بابُل،تُوں ݙیس،ݙراورتُوں روہی دلگیر
مسجد،من٘در،چَرچ،سَٹوپے تیݙے پیار دے گھر ہِن
جِتھاں تُوں دیوی تُوں داسی
مذہب تیݙا اُنس محبت،ممتا دین دَھرم
دوزخ تیݙی نفرت دا ناں
جنت پیار نشانی
ماءڑی ماء
ہِےبَھالݨ تیکوں
پوجا،پاٹھ،نمازاں
ٻولݨ تیݙا پَنتھ،نصیحت،آئیتاں،شبد،اشلوک
اشولال فقیردیاں نظماں
کافیاں پیرفریدݨ سئیں دیاں
فیضؔ،فرازؔ دے گیت
جیرھے دھرتی ماء دے سُتےلیکھ جڳیندن
ساکوں نَواں رَستہ ݙین٘دن
ماءڑی ماء
ہے تیݙےنانویں عزت،شان،شرافت
ایں کائنات تے راج ہے تیݙا
تُوں تخلیق دا باعث 
ماءڑی ماء
ءِ جن٘گل ٻیلے،تَھل چتران٘گ تے جھوکاں
ݙَہر،مَلہیراں،ٹوبھے،تاݙے
پَربت،باغ بسیرے
وادیاں رَنگلیاں سَئےسئے رن٘گ دیاں
تیݙی سَیردیاں جاہیں
جِتھاں وَہندِن
سَرجوسانگھڑ،کاہا،کاک،تےچھاچھڑ
گھارا،اَرل،چنانہہ تے ناری،جمنا،سون،مَلہیر
جہلم،پدما،وِیاس تے گنگا،سن٘دھ سَتلج
تے راوی
آمورلینا،برہم پترا،میکنزی،ڈینیوب
کاشی،نیل،فرات تےزمزم
بےشک ءِجَل اوم سݙیندِن
پر ءِ تیݙی تَھنڄ دے ہِک قطرے دا مُل نئیں
ماءڑی ماء
ءِ موسم سارے ساوے پیلے
تیݙے سِر بوچھݨ دے رَنگ ہِن
تیݙا بوچھݨ ہے کائنات دے تَن دا اُوچھݨ
ماءڑی ماء
تُوں ساوݨ مانہہ دی چوݙی رات دے وانگے 
تیݙے چاندݨ دی ٹھاڈھل تے روح کوں آسَݨ 
مِلدِن
ماءڑی ماء
تُوں چیتر نِماشاں جین٘دے چھانویں تیݙے ڄائ 
تئیں زندگی دِیاں سب سانجھاں ݙِٹھین
ݙُکھ سُکھ آس نِراس کِشالے
رات ݙینہاں بے انت جڳارے
اوڑک دائمی نندراں 
جے تئیں ءِ کائنات نہ مُکسی تیݙے ناں دا علَم 
نہ جُھکسیے
تھی تھی ٹولیاں 
دِلّے وَن٘جھلیاں
چپڑیاں چِمٹے
تاڑیاں تال وَڄین٘دِن
اپݨے اپݨے دِل دردی دے سارےدرد سُݨیندن
ماءڑی ماء 
تُوں ٻارہاں ماہیں رُت سَرمیں دی
تیݙی چُنی
آس دی چادر
اَمن دا جھنڈا
سُکھ دا پَرچم
جین٘دے چَھتر چھان٘ویں پَلدِن
ڈھولے،کافیاں،ݙوہڑے،غزلاں
جیرھےساݙے ݙُکھ سُکھ دے اظہار وَسیلے
ماءڑی ماء
جےتُوں ہائیں تُوں راݨی یامِلکاݨی
تَیں سِربخت جُھلین٘دا
جے مزدور دی ہائیں ماء ڑی
نِت ہائیں دَرد رَنجاڑیں
رَہن٘دی سُولیں سان٘گ سَماݨی
ماءڑی ماء
تئیں زندگی دِیاں سب سانجھاں ݙِٹھین
ݙُکھ سُکھ آس نِراس کِشالے
رات ݙینہاں بے انت جڳارے
اوڑک دائمی نندراں 
جے تئیں ءِ کائنات نہ مُکسی تیݙے ناں دا علَم 
نہ جُھکسی

شاپن٘گ بیگ

تیݙا کین٘جھا شہرءِمحل مَسیتیں والا
صدر بازار دا سوہݨا منظر
تے ہِک ٻچہ
اووی خَیری سَت سالیں دا
کھیݙ وِسار تے ماء بیمار دی روٹی
سیپٹاران دیاں گولیاں
لالی بھیݨ دی سان٘گے بس ہِک کھیر دی بوتل
کیتے...........
شاپن٘گ بیگ وِچین٘دے
اَکثر خالی ہَتھ وَل وین٘دے