ظہیرالدین محمد بابر
ظہیر الدین محمد بابر (پیدائش: 1483ء - وفات: 1530ء، حکومت21 اپریل 1526ء— 26 دسمبر 1530ء ) ہندوستان وچ مغل سلطنت دا بانی ہئی۔ اینکوں ما پیار نال بابر (شیر) آہدی ہئی۔ ایندا پیؤ عمر شیخ مرزا فرغانہ (ترکستان) دا حاکم ہئی۔ پیؤ دی طرفوں تیمور تے ما قتلغ نگار خانم دی طرفوں چنگیز خان دی نسل توں ہئی۔ ایں طرح ایندی رڳاں وچ ݙو وݙے فاتحین دا خون ہئی۔ ٻارہاں برس دا ہئی کہ پیؤ دا انتقال تھی ڳیا۔ چاچا تے مامے نے شورش برپا کر ݙتی جیندی وجہ نال یاریاں برس تک پریشان رِہا۔ کݙی تخت تے قابض تھیندا تے کݙہیں بھڄ کے جنگلاں وچ روپوش تھی ویندا۔ بالآخر 1504ء وچ بلخ تے کابل دا حاکم بݨ ڳیا۔ اتھوں ایں نے ہندوستان دی طرف اپݨے مقبوضات کوں پھیلاوݨا شروع کیتا۔
پاݨی پت دی پہلی جنگ
لکھومغل بادشاہ ظہیر الدین بابر تے سلطان ابراہیم لودھی شاہ دہلی دے درمیان اپریل 1526ء وچ پاݨی پت دے میدان وچ تھئی۔ سلطان ابراہیم لودھی دی فوج ہک لکھ جواناں تے مشتمل ہئی۔ تے بابر دے نال صرف ٻارہاں ہزار آدمی ہن ۔ مگر بابر خود ہک تجربہ کار سپہ سالار تے فن حرب توں اچھی طرح واقف ہئی۔ سلطان ابراہیم لودھی دی فوج نے زبردست مقابلہ کیتا۔ مگر شکست کھادی۔ سلطان ابراہیم لودھی اپݨے امرا تے فوج وچ مقبول نہ ہئی۔ اوہ ہک شکی مزاج انسان ہئی، لاتعداد امرا اوندے ہتھوں قتل تھی چکے ہن، ایہا وجہ ہے کہ دولت خان لودھی حاکم پنجاب نے بابر کوں ہندوستان تے حملہ کرݨ دی دعوت ݙتی تے مالی و فوجی مدد دا یقین ݙیوایا۔
بابر تے ابراہیم لودھی دا آمݨاسامݨا تھیا تاں لودھی فوج بہت جلد تتر بتر تھی ڳئی۔ سلطان ابراہیم لودھی مارا ڳیا تے بابر فاتح رہا۔ پاݨی پت دی جنگ وچ فتح پاوݨ دے بعد بابر نے ہندوستان وچ مغل سلطنت دی بنیاد رکھی۔ بابر فاتحانہ انداز وچ دہلی وچ داخل تھیا۔ اتھاں ایندا استقبال ابراہیم لودھی دی ما بوا بیگم نے کیتا۔ بابر نے نہایت ادب و احترام نال اونکوں ما دا درجہ ݙتا۔ دہلی دے تخت تے قبضہ کرݨ دے بعد سب توں پہلے اندرونی بغاوت کوں فرو کیتا ول گوالیار، حصار، ریاست میوات، بنگال تے بہار وغیرہ کوں فتح کیتا۔ ایندی حکومت کابل توں بنگال تک تے ہمالیہ توں گوالیار تک پھیل ڳئی۔ 26 دسمبر، 1530ء کوں آگرہ وچ انتقال کیتا تے حسب وصیت کابل وچ دفن تھیا۔ ایندے پڑپوترے جہانگیر نے ایندی قبر تے ہک شاندار عمارت بݨوائی جیہڑی بابر باغ دے ناں نال مشہور ہے۔ ٻارہاں سال دی عمر توں مردے دم تک ایں بہادر بادشاہ دے ہتھوں تلوار نہ چھٹی تے بالآخر اپݨی آئندہ نسل کیتے ہندوستان وچ ایک مستقل حکومت دی بنیاد پاوݨ وچ کامیاب تھیا۔ تزک بابری ایندی مشہور تصنیف ہے جیں توں پتا چلدے کہ اوہ نہ صرف تلوار دا دھنی ہئی بلکہ قلم دا وی بادشاہ ہئی۔ فارسی تے ترکی زباناں دا شاعر وی ہئی تے موسیقی نال وی خاصا شغف ہسی۔